Μεγάλη ανησυχία για εμπλοκή της Υπερδνειστερίας – Τι κρύβεται πίσω από τις εξελίξεις στη Μολδαβία
Οι μακροχρόνιοι φόβοι εντείνονται ότι η Υπερδνειστερία, μια αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας που υποστηρίζεται από τη Ρωσία, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως άλλο σημείο ενεργούς αντι-Ουκρανικής πολεμικής δραστηριότητας από τον Ρωσικό στρατό. Μια σειρά από προκλήσεις συγκλόνισαν την περιοχή από τις 25 Απριλίου μέχρι σήμερα , προερχόμενες πιθανότατα από πράκτορες των Ρωσικών μυστικών υπηρεσιών.(GRU)) Επρόκειτο για εκρήξεις με στόχους ένα δικαστικό μέγαρο ως και πολλά σημεία κρίσιμων κρατικών υποδομών στην περιοχή της Τιρασπόλ, ως επίσης κατά ραδιοφωνικών κεραιών και όχι μακριά από μεγάλες αποθήκες στρατιωτικού υλικού.
Πολλοί αναλυτές στη νοτιοανατολική Ευρώπη αναρωτιούνται, αν όλα αυτά είναι προάγγελοι για περαιτέρω αποσταθεροποίηση μέσα και γύρω από αυτήν την “παγωμένη ζώνη” σύγκρουσης. Καθώς οι μάχες στην Ουκρανία συνεχίζονται, είναι εύκολο να δούμε την πιθανή συνάφεια μιας περιοχής όπως η Υπερδνειστερία με τη σύγκρουση. Συνορεύει με την Ουκρανία και είναι κοντά στο στρατηγικό λιμάνι της Οδησσού, εκτείνεται περίπου στο 10% της διεθνώς αναγνωρισμένης επικράτειας της Μολδαβίας, μια περιοχή 4.163 km² κατά μήκος του ποταμού Δνείστερου. Η Μολδαβία δεν ελέγχει την αυτονομιστική περιοχή της Υπερδνειστερίας μετά τον πόλεμο του 1992 και η Ρωσία έχει από τότε μια περιορισμένη στρατιωτική παρουσία 1500-1600 ανδρών εκεί.
Αξίζει να γίνει ένας σύντομος απολογισμός των τοπικών πολιτικών περιπλοκών της Υπερδνειστερίας προτού καταλήξουμε στο αν αυτή η αποσχεισθέισα οντότητα είναι διατεθειμένη να παίξει οποιοδήποτε ρόλο στις τωρινές εχθροπραξίες. Σε αυτή διαβιούν περίπου 355.000 άνθρωποι. Ο πόλεμος σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να φτάσουν οι εισαγωγές προϊόντων στην Υπερδνειστερία αυτή τη στιγμή είναι μέσω της υπόλοιπης Μολδαβίας με την οποία οι σχέσεις δεν είναι καλές.
Οι κακές σχέσεις μεταξύ της πρωτεύουσας της Μολδαβίας του Κισινάου και των ντε φάκτο ηγετών της αυτόκλητης Υπερδνειστερίας στην Τιρασπόλ δεν είναι οριστικά κλειστές αλλά και ούτε τρεμοπαίζει η ελπίδα. Τα τελευταία 30 χρόνια, υπογράφηκαν περισσότερες από 200 συμφωνίες μεταξύ Κισινάου και Τιρασπόλ. Αυτές που ξεχώρισαν ήταν το σχέδιο Πριμάκοφ του 1997, το σχέδιο Kότζακ του 2003· και το σχέδιο Γιουσένκο του 2005. Αυτές πρότειναν ευρείες λύσεις που θα οδηγούσαν στην επανένταξη της Υπερδνειστερίας, στον Μολδαβικό χώρο αλλά δεν φαίνεται να ωφελούσαν πλήρως την κυριαρχία της Μολδαβίας. Από το 2005, η Μολδαβία υιοθέτησε μια πιο σκληρή γραμμή, με νόμο για ειδικό καθεστώς των ανατολικών περιοχών της Μολδαβίας, εννοώντας την περιοχή της Υπερδνειστερίας, που δεν θα επέτρεπε καμία επίσημη διαπραγμάτευση μεταξύ Κισινάου και Τιρασπόλ. Ο ίδιος νόμος συνηγορεί υπέρ ενός καθεστώτος όπου η Υπερδνειστερία είναι εδαφικό υποκείμενο τμήμα της Μολδαβίας, χωρίς δικαίωμα αρνησικυρίας, και το οποίο θα πρέπει να υποβληθεί σε μια συνολική διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης και εκδημοκρατισμού. Ο νόμος μπορεί να αλλάξει μόνο με τα 3/5 των βουλευτών, πράγμα επί του παρόντος αδύνατο.
Τα πολύπλοκα εσωτερικά προβλήματα
Η αυτόκλητη διοίκηση στην Τιρασπόλ υποστηρίζει ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα η Μολδαβία εφαρμόζει οικονομικούς περιορισμούς από το 2006, όταν η Μολδαβία και η Ουκρανία δημιούργησαν μια ισχυρότερη διασυνοριακή συνεργασία σε όλες τις εξαγωγές που προέρχονται από τη Μολδαβία, συμπεριλαμβανομένης και της αυτονομιστικής περιοχής. Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας ήταν η έναρξη της αποστολής βοήθειας της ΕΕ (EUBAM). Στο μεταξύ, σε μεγάλο βαθμό η φιλορωσική στάση της Υπερδνειστερίας είναι καλά τεκμηριωμένη και μακροχρόνια. Σε δημοψήφισμα του 2006 που διοργάνωσε η μη αναγνωρισμένη διοίκηση της Υπερδνειστερίας, το 97,2% του πληθυσμού υποστήριξε την ιδέα της ένταξης στη Ρωσία. Αυτό συνδυάζεται με το ευρύτερο όραμα των Ρώσων προπαγανδιστών για την ένωση των προσανατολισμένων στη Ρωσία εδαφών της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, που εκτείνονται από το Ντονμπάς έως την Κριμαία, την Οδησσό και την Υπερδνειστερία, κάτω από τη γεωπολιτική ομπρέλα της Μόσχας.
Αυτή η ιδέα, η οποία δεν υλοποιήθηκε ποτέ πλήρως, είναι επίσης γνωστή ως «Novorossiya». Επανήλθε στην επιφάνεια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τη δημιουργία αποσχισμένων δημοκρατιών στην περιοχή Ντονμπάς της Ουκρανίας, ενώ σύνδεση μιας χερσαίας γέφυρας με την Υπερδνειστερία έχει διαφημιστεί ως πιθανός πολεμικός στόχος από μερικούς από τους στρατιωτικούς σχεδιαστές της Ρωσίας .
Η Ρωσική πλευρά επί χρόνια κατηγορεί την Ουκρανία ως υπεύθυνη για τη διεξαγωγή ενεργειών εκτροπής στην αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας. Αντίθετα, οι Ουκρανικές αρχές έχουν συνδέσει την αποσταθεροποίηση της Υπερδνειστερίας με μια ευρύτερη επιχείρηση από τη Ρωσία για την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων από τον αέρα (αεραγήματα), ως και σε συνέχεια προς την κατεύθυνση των Ρώσων για την κατάληψη της Οδησσού.
Ρώσοι πράκτορες σε δράση
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του υπογράφοντα με στόχο την αποσταθεροποίηση της Υπερδνειστρίας εμπλέκεται ένα κύκλωμα Ρώσων κατασκόπων, υπό τον συντονισμό του υποστράτηγου Βιτάλι Λεοντίνοβιτς Ραζγκόνοφ κάτοικου της περιοχής από το 2019, ο οποίος τυγχάνει να είναι σύμβουλος του “προέδρου” Kρασνοσέλτσκι. Αποτελούμενη από τοπικούς πολιτικούς, δημοσιογράφους και δημόσιους ακτιβιστές, η ομάδα των Ρώσων κατασκόπων πραγματοποίησε “ενέργειες” κατ εντολή του αρχηγείου του Ρωσικού στρατού, προς κλιμάκωση κατά της Μολδαβίας ή της Ουκρανίας ή και των δύο; Κάτω από την πρόσφατα μετατοπισμένη στρατιωτική έμφαση της Ρωσίας στην κατάληψη της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας, το πιεστικό ερώτημα είναι εάν η αποσταθεροποίηση της Υπερδνειστερίας σχετίζεται με το στρατιωτικό συμφέρον της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί το δυναμικό της αποσχισθείσας περιοχής ενάντια στα συνταγματικά εδάφη της Μολδαβίας ή μάλλον να ανοίξει ένα άλλο μέτωπο κατά της Ουκρανίας.
Μια τρίτη επιλογή είναι ότι οι προκλήσεις χρησιμοποιήθηκαν εναντίον τόσο της Μολδαβίας όσο και της Ουκρανίας, με ένα μείγμα συμφερόντων από το εσωτερικό της Υπερδνειστερίας. Εάν η αποσταθεροποίηση επρόκειτο να πυροδοτήσει αντιδράσεις από την Ουκρανία, σίγουρα δεν προέρχονταν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ της Υπερδνειστερίας. Οι τελευταίοι διατήρησαν ουδετερότητα από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Δεν αποκλείεται αν ο στρατός στη Μόσχα ήταν πρόθυμος να ανοίξει ένα άλλο μέτωπο, αλλά ένα τέτοιο σενάριο απαιτεί από τον Ρωσικό στρατό να καταφέρει μεγάλα εδαφικά κέρδη προς την Οδησσό κίνηση που απαιτεί δυνάμεις και χρόνο.
Στρατιωτική προτεραιότητα της Ρωσίας παραμένει η Ουκρανία. Ίσως οι εκρήξεις στην Υπερδνειστερία να είχαν στόχο τον έλεγχο των αντιδράσεων της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Δύσης γενικότερα. Θα μπορούσαν να υπήρχαν κάποια ενδιαφέροντα συνυφασμένα με νήματα από την Τιραπόλ και τη Μόσχα. Οι τοπικές ατζέντες ενδιαφέρονται περισσότερο να απαλλαγούν από αυτό που αποκαλούν «ενορχηστρωμένο από τη Μολδαβία αποκλεισμό». Καθώς οι φόβοι για αποσταθεροποίηση αυξάνονταν, η Υπερδνειστερία κατάφερε να προσελκύσει περισσότερη διεθνή προσοχή και επίσης άσκησε πίεση στο Κισινάου, σημειώνοντας κάποιες πρώτες επιτυχίες στον τομέα των εισαγωγών σιδηρομεταλλεύματων. Όσοι στη Μόσχα ενέκριναν την επιχείρηση αποσταθεροποίησης, ίσως ήθελαν να δουν πώς η Ουκρανία λειτουργεί και συνεργάζεται με τη Μολδαβία. Ίσως, η Ρωσία είναι επίσης πρόθυμη να δει τι είδους υποστήριξη είναι διατεθειμένη να παράσχει η Δύση στη Μολδαβία, ένα ουδέτερο κράτος.
Οι υπανάπτυκτες αμυντικές δυνατότητες της Μολδαβίας
Η αποσταθεροποίηση των περιοχών της Υπερδνειστερίας άνοιξε ξανά ένα θεωρητικό ερώτημα σχετικά με το εάν η Μολδαβία μπορεί να προστατευτεί από πιθανή Ρωσική επιθετικότητα μέσω της περιοχής της Υπερδνειστερίας. Η κυβέρνηση της Μολδαβίας υπολογίζει πάρα πολύ στο καθεστώς συνταγματικής ουδετερότητας της χώρας, ενώ η πραγματική ικανότητα του Μολδαβικού στρατού να προστατεύει την εθνική επικράτεια είναι αμφίβολη.
Η Αξιολόγηση Στρατηγικής Άμυνας του 2010 των στρατιωτικών δυνάμεων της Μολδαβίας αποκάλυψε εδώ και χρόνια σοβαρές ελλείψεις, δείχνοντας ότι ο στρατός δεν μπορεί να εκπληρώσει αποτελεσματικά τους αμυντικούς στόχους που προβλέπονται από το Σύνταγμα και τον εθνικό αμυντικό νόμο του 2003. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του 2010, η Μολδαβία δεν διαθέτει στρατηγικό όραμα για τη δομή του στρατού σε περιόδους πολέμου και ειρήνης: επιπλέον, λόγω χρόνιας ανεπάρκειας προϋπολογισμού, ο στρατός έχει ξεπερασμένο φυσικό και ηθικό στρατιωτικό δυναμικό, το οποίο επηρεάζει επίσης την άμυνα συνολικά. Όπως και να έχουν τα πράγματα η εν λόγω περιοχή είναι “γκρίζα ζώνη”.
Δρ. Αθανάσιος Δρούγος
Διεθνολόγος – Στρατηγικός Αναλυτής
Ειδικός στα Θέματα Παγκόσμιας Ασφάλειας
