Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Ο επί 20ετία και πλέον πρωθυπουργός και τα τελευταία χρόνια πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αψήφησε για άλλη μια φορά τις πιθανότητες. και τις διάφορες εκτιμήσεις και δημοσκοπήσεις.Από τον πρώτο γύρο έχει μια υπολογίσιμη διαφορά από τον Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου.Με τη δυναμική στο πλευρό του και με τον τρίτο υποψήφιο ,τον εθνικιστή, Σινάν Ογκάν, να συγκεντρώνει περίπου το σεβαστό ποσοστό του 5% ( δηλαδή ψηφοφόρους που είναι πολύ πιθανό να στραφούν στον Ερντογάν) φαίνεται ότι θα εξασφαλίσει άλλη μια προεδρική θητεία. Το ότι ο Ερντογάν κερδίζει ξανά είναι απίστευτο αν σκεφτεί κανείς ότι οι πλείστες δημοσκοπήσεις έδειχναν μεγάλο προβάδισμα για τον Κιλιτσντάρογλου πριν από την πρώτη ψηφοφορία και ότι μπορεί να εξασφαλίσει ακόμη και μια νίκη στον πρώτο γύρο.
Η εκλογική αντιπαράθεση επίσης λαμβάνει χώρα σε ένα φόντο των γενικά αποτυχημένων οικονομικών πολιτικών του Ερντογάν, οι οποίες έχουν δει τον πληθωρισμό να εκτινάσσεται στα ύψη, να κορυφώνεται σε πάνω από 80% και κάποια στιγμή φέτος να μετριάζεται σε περίπου 40-43%% (επί του παρόντος). Και υπήρξαν προεκτάσεις και εκ των πραγμάτων λαθεμένες εκτιμήσεις (διαφόρων σε Ελλάδα και εξωτερικό) ότι οι σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου θα έβλαπταν την εικόνα του Ερντογάν λόγω των αποτυχιών στα πρότυπα σχεδιασμού και κατασκευής που ίσως συνετέλεσαν στην αύξηση του αριθμού των νεκρών και στη συνέχεια στην αρχικά αργή και προβληματική αντίδραση ανάκαμψης στην αντιμετώπιση ενός καταστροφικού φυσικού συμβάντος.
Αλλά ο Ερντογάν αψήφησε και πάλι τις πιθανότητες. Και το κόμμα του, το AKP, πάντοτε σε συμμαχία με το εθνικιστικό MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί εξασφαλίσει επίσης την πλειοψηφία στις κοινοβουλευτικές εκλογές .Υποθέτοντας ότι η υγεία του θα παραμείνει σταθερή (γιατί υπήρξαν πρόσφατοι φόβοι και είναι πάντα ένας αστάθμητος παράγοντας ) ο 69χρονος ηγέτης της Τουρκίας πρόκειται να διατηρηθεί στην εξουσία μέχρι το 2028.
Πώς λοιπόν ο Ερντογάν ανέτρεψε τις προσδοκίες και τις στατιστικές εκτιμήσεις ;
Πρώτο Ο ίδιος είναι μια εκλογική μηχανή με τεράστιες δυνατότητες. Είναι ένας μάχιμος πολιτικός που “διαβάζει” και κατανοεί (σχεδόν αλάνθαστα) την Τουρκική πολιτική κατάσταση και τάσεις. Η προεκλογική του εκστρατεία επικεντρώθηκε σε μια εθνικιστική ατζέντα , δείχνοντας υπερηφάνεια , ειδικά στα στρατιωτικά και τεχνολογικά επιτεύγματα.(αυτό οι εδώ κινούμενοι μελετητές της Τουρκίας δεν το έλαβαν σοβαρά υπόψη) Παρουσίασε ένα νέο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, εγκαινίασε το πρώτο Τουρκικό ελικόπτεροφορο/μεταφορέα drone(ειδικών αποστολών πλοίο) , καθώς και ένα νέο μη επανδρωμένο μαχητικό αεροσκάφος( η παρουσία του στην κορυφαία έκθεση TEKNOFEST πέρασε το μήνυμα) .Εργαλειοποίησε επίσης την ανεξάρτητη(;) εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία κινείται τη γραμμή μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, εκμεταλλευόμενος το ισχυρό αντιδυτικό αίσθημα που υπάρχει σε υπολογίσιμα τμήματα της Τουρκικής κοινωνίας.(από την εποχή της “Κοιλάδας των Λύκων”)
Δεύτερο .Ενώ η νομισματική πολιτική του Ερντογάν ήταν καταστροφική για τον πληθωρισμό, η δημοσιονομική πολιτική κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν συνετή. Πήγε σε αυτές τις εκλογές με τα δημόσια οικονομικά σε οριακά αξιοπρεπή τάξη. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα να προσφέρει αρκετές αυξήσεις στις συντάξεις, στους μισθούς του δημόσιου τομέα και στα επιδόματα, αυξάνοντας παράλληλα και τον κατώτατο μισθό.
Τρίτο .Εκμεταλλεύτηκε την εμφανή αδυναμία του υποψηφίου της αντιπολίτευσης Κιλιτσντάρογλου που έχει μακρά ιστορία να χάνει τις εκλογές από τον Ερντογάν. Είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι χαρακτήρες. Ο Ερντογάν είναι ο έμπειρος πολιτικός ηγέτης, ένας επιθετικός και δυναμικός δημόσιος ομιλητής και ένας σκληροτράχηλος παίκτης των διαφόρων γεωπολιτικών “παιχνιδιών”. Ο αντίπαλος του είναι ένας μέτριος και αναιμικός “ακαδημαϊκός” στη φύση και ελαφρώς ποντικός” στην εμφάνιση. Ο λαός απλά δεν φαινόταν να πιστεύει ότι αυτός ο υποψήφιος θα ήταν σε θέση να αντιπαρατεθεί στη γεωπολιτική επιδεξιότητα του αντιπάλου του για τα Τουρκικά συμφέροντα.(σε Κάυκασο, Λιβύη, Αφρική, Συρία, Τουρκικό κόσμο, G20 ,ΝΑΤΟ κα).Και θεωρώ ότι ο Ερντογάν “έπαιξε” με την Αλεβιτική ταυτότητα του αντιπάλου του (οι Αλεβίτες είναι μια μειονοτική ισλαμική αίρεση, ενώ ο Ερντογάν προέρχεται από τη Σουνιτική πίστη, η οποία είναι η πλειοψηφία στην Τουρκία.)
Τέταρτο Η ομάδα του Ερντογάν έπαιξε το Κουρδικό χαρτί, καθώς η Κουρδική αντιπολίτευση HDP φάνηκε να υποστηρίζει τον Kιλιντσντάρογλου Για μία ακόμα φορά οι Κούρδοι έκαναν τραγική επιλογή (ως συνήθως είναι διαχρονικά και ιστορικά σε λάθος μονοπάτια ,που τους οδηγούν σε συμφορές) .Αυτό του επέτρεψε να ενστερνιστεί και πλασάρει ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση της αντιπολίτευσης θα ήταν στο έλεος των Κούρδων, μία θέση δημοφιλής σε πολλούς εθνικιστές Τούρκους.
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, στο 95% και πλέον, ότι ο Ερντογάν να κερδίσει τον δεύτερο γύρο.(σύμφωνα με όλους τους σοβαρούς αναλυτές) Αμέσως μετά, μια “ένταση” (που πρέπει τάχιστα να επιλυθεί) διαφαίνεται με τη Δύση σχετικά με την καθυστερημένη Σουηδική προσπάθεια για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Οι δυτικές πρωτεύουσες την ΄χουν θέσει το τελευταίο τρίμηνο σε αναμονή, κατανοώντας την προσπάθεια και αγωνία του Ερντογάν να αποσπάσει ψήφους. Αλλά μόλις ολοκληρωθούν οι εκλογές, θα υπάρξει ενιαία ώθηση για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μέχρι τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11-12 Ιουλίου στη Λιθουανία.
Η τυχόν αρνητική θέση του Ερντογάν στο να συμφωνήσει θα μπορούσε να διακινδυνεύσει κυρώσεις (υπάρχουν περισσότερα από επαρκή στοιχεία που δείχνουν ότι η Τουρκία συνέδραμε στην “κατάρρευση” υπολογίσιμου αριθμού κυρώσεων της Ρωσίας.) Εκτιμώ ότι με τις εκλογές που κερδίζει , ο Ερντογάν θα υποχωρήσει και η Σουηδία θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ( το αίτημα της Τουρκίας να αγοράσει 40 F-16 από τις ΗΠΑ θεωρείται σημαντικό και θα επιτρέψει στον Ερντογάν να το περιγράψει ως νίκη.).Οι άμεσες προκλήσεις της επόμενης ημέρας Ωστόσο, η μεγαλύτερη μετεκλογική πρόκληση για τον Ερντογάν θα είναι η οικονομία. Η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα τεράστιο χάσμα στο ισοζύγιο πληρωμών, με ακαθάριστες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης κοντά στα 220 δισεκατομμύρια δολάρια, έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων και βραχυπρόθεσμο χρέος 180 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας είναι γύρω στα 100 δισ. δολάρια, αλλά τα αποθεματικά δεν μπορούν να καλύψουν το κενό. Για να κλείσει το χάσμα εξωτερικής χρηματοδότησης, η κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να αυξήσει τα επιτόκια για να επιβραδύνει την εγχώρια ζήτηση για εισαγωγές και να μειώσει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει την αποστροφή του για τις αυξήσεις των επιτοκίων.
Έτσι, οι επιλογές για την κεντρική τράπεζα είναι είτε να αφήσει το νόμισμα να προσαρμοστεί προς τα κάτω και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει κεφαλαιακούς ελέγχους και μακροπροληπτικές πολιτικές για να σταθεροποιήσει το νόμισμα και, στη συνέχεια, ελέγχους της αγοράς για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό. ή να πάρει επιπλέον ξένο νόμισμα από το εξωτερικό, από τη Ρωσία ή από τον Αραβικό Κόλπο. Η δεύτερη επιλογή είναι απίθανη, καθώς η Ρωσία πιθανότατα δεν θα είναι σε θέση ή δεν θα θέλει να παράσχει το συνάλλαγμα στην κλίμακα που χρειάζεται. Τα κράτη του Κόλπου θα μπορούσαν να παράσχουν άφθονη χρηματοδότηση, αλλά τώρα ζητούν σε αντάλλαγμα μέτρα ορθόδοξης πολιτικής, όπως φαίνεται με την Αίγυπτο και το Εμιράτο του Μπαχρέιν. Αυτό θα απαιτούσε μεγάλη νομισματική διόρθωση και υψηλότερα επιτόκια για τη μείωση της ζήτησης, πράγμα που σημαίνει χαμηλότερη ανάπτυξη όταν ο Ερντογάν θα αντιμετωπίσει ξανά μια δημοσκοπική πρόκληση το επόμενο έτος με τις τοπικές εκλογές.
Είναι πιθανό, επομένως, ο Ερντογάν να επιλέξει να συνεχίσει την μπερδεμένη προσέγγισή του. Με άλλα λόγια, μια προσπάθεια για υψηλότερη ανάπτυξη και ζώντας με τις συνέπειες του υψηλού πληθωρισμού. Μπορεί αυτό να λειτουργήσει; Σημαίνει ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να υπόκειται σε πολυετή μίνι κρίση του ισοζυγίου πληρωμών που έχουμε δει την τελευταία δεκαετία, όπου η λίρα εξασθενεί σχεδόν συνεχώς και μαθηματικά βέβαιο οδηγεί σε υψηλότερο πληθωρισμό. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν αυτό οδηγεί σε μια μεγαλύτερη συστημική κρίση όπου οι Τούρκοι χάνουν την εμπιστοσύνη τους στα χρήματά τους και τις τράπεζες τους. Αυτό είναι το μεγάλο, αναπάντητο ερώτημα. Ο Ερντογάν “έπαιξε και παίζει με τη φωτιά” και μέχρι στιγμής γλίτωσε χωρίς εγκαύματα ή άλλες τραγικές συνέπειες. Είναι ένα πολύ ριψοκίνδυνο παιχνίδι, για τον ίδιο και την χώρα του που ταλανίζεται από διάφορα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα.
Τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου αναμφίβολα του δίνουν σημαντικό ψυχολογικό πλεονέκτημα ως και μεγάλη ώθηση για τον δεύτερο γύρο. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο αντίπαλος του θα καταφέρει να διατηρήσει ανέπαφη και ισχυρή την για πολλοστή φορά απογοητευμένη βάση υποστήριξις του στις 28 Μαΐου, πόσο μάλλον να αυξήσει τις ψήφους. Είναι πιθανό ότι η εσωτερική διαμάχη θα αρχίσει εκ νέου σχετικά με το αν ήταν ή όχι ο σωστός υποψήφιος ( μια διαμάχη που προκάλεσε μια προσωρινή κρίση μεταξύ της συμμαχίας τον Μάρτιο με πρώτη τη “λύκαινα”Μεράλ Ακσενέρ.
Άλλοι μπορεί να εγείρουν ανησυχίες επικρίνοντας την ασυμφωνία μεταξύ των σημαντικών παραχωρήσεων που προσφέρθηκαν σε μικρά κόμματα που διασπάστηκαν από το ΑΚΡ (των αποστατών Μπαμπατζάν και Νταβούτογλου) , δεδομένης της σχετικά ασήμαντης συμβολής τους στα αποτελέσματα(η επιρροή τους,όπως επί χρόνια το υποστηρίζω είναι απειροελάχιστη στη Τουρκική κοινωνία) . Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας (αυτή την εβδομάδα) του δεύτερου γύρου, ο Ερντογάν αναμφίβολα θα πολλαπλασιάσει την εθνικιστική ρητορική. Θα χρησιμοποιήσει την πλειοψηφία του AKP και του συνασπισμού στο κοινοβούλιο για να βελτιώσει τη θέση του. Πιθανότατα θα τονίσει ότι μια διχασμένη κυβέρνηση θα είναι καταστροφική εν μέσω οικονομικών δυσκολιών.
Σε κάθε περίπτωση, οι δύο πλευρές θα επιδιώξουν να κερδίσουν τους ψηφοφόρους του εθνικιστή Ογκάν. Αυτή είναι μία ιδιότυπη περίπτωση και για τις δύο πλευρές. Οι περισσότερες προεκλογικές μελέτες και αναλύσεις απέτυχαν να προσδιορίσουν τις ακριβείς κοινωνικοπολιτικές κλίσεις εκλογικής βάσης. . Επομένως, εκτός συνταρακτικού απροόπτου η μεγαλύτερη μάζα λογικά θα κινηθεί προς τον Ερντογάν και είναι πολύ δύσκολο για την αντιπολίτευση να ανακάμψει από εδώ που βρίσκεται.
Τα Ελληνοτουρκικά
Ασφαλείς εκτιμήσεις για την επόμενη ημέρα της Ερντογανικής επικράτησης δεν μπορούν να γίνουν. Η Άγκυρα ακολουθεί πάντοτε σταθερή εξωτερική πολιτική , ανεξάρτητα κυβερνήσεων και ηγετών. Στο Κυπριακό είναι τα πιο δύσκολα , γιατί η όποια επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπό τον ΟΗΕ, λογικά θα κινηθεί στην απαράδεκτη για Αθήνα και Λευκωσία θέση περί δυο κρατικών οντοτήτων στη μεγαλόνησο.Το παράνομο καθεστώς του Ερσίν Τατάρ εκτιμάται ότι είναι πολύ δύσκολο να ακολουθήσει κάποια συνετή και μετριοπαθή γραμμή. Είναι ο Ερντογάν (και μόνο αυτός που μπορεί να επηρεάσει πράγματα και καταστάσεις στο Κυπριακό) .Σε ότι αφορά τις σχέσεις Αθήνας-Άγκυρας (ειδικά μετά το καλοκαίρι) πολλά θα εξαρτηθούν από τις όποιες Αμερικανικές και Γερμανικές πιέσεις,την ατζέντα των Τουρκικών τάσεων, τα κυοφορούμενα στρατιωτικά Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης,κα.Παρά τα υποσχόμενα δεν μπορούμε να περιμένουμε εντυπωσιακές εξελίξεις.είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες το πως θα δούμε τα θέματα και τις διαθέσεις της Τουρκίας που πάντοτε ετσιθελικά επιδιώκει να διευρύνει το φάσμα των θεμάτων της, μέσω μονομερών απαιτήσεων και αναθεωρητικών θέσεων.Επίσης είναι σημαντικό να δούμε αν θα παραμείνει ο υπουργός άμυνας Χουλουσί Ακάρ στη θέση του ή αναβαθμιστεί σε αντιπρόεδρο , το πως θα διαμορφωθούν οι εξελίξεις στην Ουκρανία, κα.
