Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος–Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Τα νέα μέλη των BRICSΑ ,δηλαδή Ιράν, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αιθιοπία και Αργεντινή παρουσιάστηκαν ως σημαντικές προσθήκες(!) από τον Πούτιν, ο οποίος λόγω ” καταζητούμενου για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης” δεν παρέστη στη τελευταία σύνοδο κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ αλλά ισχυρίστηκε ότι η επέκταση τυ οργανισμού σηματοδότησε ένα κρίσιμο βήμα προς μια «νέα πολυπολική παγκόσμια τάξη». (χρησιμοποιεί τέτοιες θεωρητικολογικές εκφράσεις) ενώ φαντάζεται έναν κόσμο απαλλαγμένο από τα δεσμά της επικυριαρχίας των ΗΠΑ και της Δύσης ευρύτερα.Ενώ δεν είναι δεδομένη για τα επόμενα χρόνια η συνοχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας…
Ενώ το μπλοκ των BRICSA «δεν αντιτίθεται σε κανέναν», υποστήριξε κατά τη συνάντηση του Αυγούστου, ότι η επέκταση φαίνεται ξεκάθαρα ως μορφή πρόκλησης για τη συλλογική Δύση. Τα νέα μέλη περιέχουν ξεκάθαρα κάποια έντονα εχθρικά κράτη προς τις ΗΠΑ (Ιράν) ή δυσαρεστημένους από τη σχέση τους με την Ουάσιγκτον (Σαουδική Αραβία) αλλά ακόμη και εκείνους που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν αυτό που θεωρούν ως “νέες ευκαιρίες” για να αντισταθούν στις ΗΠΑ με άλλους όπως η Κίνα ( αναφέρομαι στα ΗΑΕ) .
Ωστόσο, η προσθήκη νέων χωρών με λίγα κοινά μεταξύ τους σημεία σε αξίες, διακυβέρνηση ή στάση απέναντι στη Δύση καθιστά τη μετατροπή ενός οικονομικού μπλοκ σε μια πολιτική δύναμη λιγότερο πιθανή ή ισχυρή. Με την επιρροή της ίδιας της Ρωσίας στο μπλοκ να μειώνεται κατακόρυφα ( ο πλούτος και η δύναμή της να αιμορραγούν στα πεδία των μαχών της Ουκρανίας ενώ η οικονομία της έγινε η πιο εκτεθειμένη στον κόσμο με κυρώσεις), η ικανότητά της να πραγματοποιήσει το όραμά της για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων είναι εξίσου μακρινή τώρα όπως πριν την επέκταση.
Ιδρύθηκε ως επίσημος θεσμός το 2009, το BRIC (τώρα BRICS/BRICSA) με την προσθήκη της Νότιας Αφρικής και σχεδιάστηκε ως κοινοπραξία ταχέως αναπτυσσόμενων οικονομιών. Με την πάροδο των ετών, “γέννησε” δύο βασικά χρηματοπιστωτικά μέσα: τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, αντίστιξη με την Παγκόσμια Τράπεζα, και το Contingent Reserve Arrangement, ένα “ισοδύναμο” ας πούμε του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ωστόσο, ο συλλογικός οικονομικός αντίκτυπος ήταν στην καλύτερη περίπτωση μέτριος. Ενώ η Ινδία και η Κίνα συνέχισαν την αναπτυξιακή τους τροχιά, η Βραζιλία και η Ρωσία αγωνίστηκαν να ανακάμψουν από το εμπορικό σοκ του 2014. Στο μεταξύ, η Νότια Αφρική έχει παραχωρήσει τη θέση της ως κυρίαρχης οικονομίας της Υποσαχάριας Αφρικής στη Νιγηρία. Επτά χρόνια μετά την ίδρυση των BRICSΑ, το εμπόριο μεταξύ των περισσότερων μελών είχε μειωθεί. Η δυναμική εντός του μπλοκ είναι όλο και πιο περίπλοκη και τεταμένη.
Η Ινδία, το ταχύτερα αναπτυσσόμενο μέλος της, τοποθετείται ως αντίβαρο στην Κίνα, μια αντιπαλότητα που επιδεινώθηκε από τις βαθιές καχυποψίες μεταξύ των δύο, οι οποίες κατέληξαν σε αιματηρές συνοριακές συγκρούσεις το 2020. Τα σημεία ανάφλεξης μεταξύ των δύο χωρών είναι πολλά. Τα στρατεύματα έδωσαν μάχες σώμα με σώμα στα πανύψηλα βουνά των Ιμαλαίων ανασχηματίζοντας ξανά τα αμοιβαία σύνορά τους το 2022 ενώ τις τελευταίες εβδομάδες, η Ινδία ενώθηκε με άλλες χώρες διαμαρτυρόμενοι ενάντια στη νέα και διευρυμένη έκδοση του “επίσημου” και φαντασιόπληκτου χάρτη της Κίνας. Το έγγραφο εμφάνιζε τμήματα πολλών ξένων χωρών που περιλαμβάνονται στην Κίνα(!).
Στη συνέχεια, το διεφθαρμένο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα είπε σε όλους να “ηρεμήσουν” ενώ τα πράγματα χειροτέρεψαν πολύ, ακυρώνοντας μάλιστα την παρουσία του Σι Τζινπίνγκ στην τρέχουσα σύνοδο της G20 στο Δελχί. Ανώνυμες πηγές είπαν στο Reuters ότι αυτή ήταν η απάντηση της Κίνας στη διαμάχη. Στη Βραζιλία, εν τω μεταξύ, υπό την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος του προέδρου Λούλα ντα Σίλβα, η δημοτικότητα του κόμματος έχει μειωθεί ακόμη και όταν η κυβέρνηση καλλιεργεί φιλικούς δεσμούς με τη Ρωσία και την Κίνα. Οι σχέσεις με τη γειτονική Αργεντινή είναι επί του παρόντος σε μεγάλο βαθμό ευνοϊκές, αλλά οι σχέσεις είναι πάντα ανοιχτές σε ανανεωμένη αντιπαλότητα. Η σχέση τους, κατά κάποιο τρόπο, προμηνύει τι μπορεί να λειτουργήσει για ένα διευρυμένο BRICSΑ
Χώρες που βλέπουν τους εαυτούς τους ως στερημένες ή “κακομεταχειριζμένες” από την ιστορία, ή απλώς την τάξη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να παραμερίσουν τις διαφορές τους για να βρουν κοινό έδαφος όταν κουραστικά ζητήματα όπως οι δίκαιες εκλογές και τα συστηματικά βασανιστήρια είναι εκτός ημερήσιας διάταξης. Αυτό θα ταίριαζε πολύ καλά στην Κίνα, τη Ρωσία και το Ιράν. Μια νέα παγκόσμια αυγή θα έβλεπε το εμπόριο να επεκτείνεται και τον δημοκρατικό κόσμο να υποκλίνεται(!) σε μια νέα και άβολη πραγματικότητα Αλλά οι BRICSΑ είναι ιδεολογικά ετερογενείς.
Είναι αρκετή η έννοια της «αντι-ηγεμονίας» – μια πεποίθηση ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι ένα παγκόσμιο ιδανικό αλλά ένα εργαλείο για τον δυτικό ιμπεριαλισμό – για να τους κρατήσει ενωμένους; Στη σύνοδο κορυφής, ο Πούτιν(διαδικτυακά) ο Σι Τζινπίνγκ και ο “ειδικός “προσκεκλημένος Νικολάς Μαδούρο από τη Βενεζουέλα τάχθηκαν εναντίον αυτής της υποτιθέμενης ηγεμονίας, προτείνοντας αντ’ αυτού έναν πολυπολικό κόσμο εναρμονισμένο με τις περιφερειακές αποχρώσεις. Ωστόσο, το μοντέλο διακυβέρνησης που υποστηρίζουν συνοψίζεται σε διάφορες “γεύσεις αυταρχισμού.” σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ, έναν οργανισμό που περιγράφεται από τη Ρωσία ότι υπάρχει αποκλειστικά για να αντιμετωπίσει την επιρροή της. Η δυσκολία για τον παγκόσμιο αυταρχισμό είναι ότι τα (σύντομα) 32 μέλη του ΝΑΤΟ(με τη Σουηδία) μοιράζονται μια ευρεία συναίνεση σχετικά με τις αξίες, τη διακυβέρνηση και τα οικονομικά ,ακριβώς τη συνοχή που στερούνται οι BRICSΑ.
Παρόλο που οι αυταρχικοί ηγέτες των διευρυμένων BRICSΑ “κουράζονται” από τη δυτική επιρροή στα ανθρώπινα δικαιώματα, πολλοί, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συνεχίζουν να διατηρούν ισχυρούς διμερείς δεσμούς και άρρητη στρατιωτική και διπλωματική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες (αν τα ΗΑΕ δεχθούν επίθεση, θα καλέσουν το Πεκίνο ή την Ουάσιγκτον;) Έτσι, ενώ η σύνοδος κορυφής προσέφερε νεφελώδεις εκκλήσεις για απομάκρυνση από το δολάριο ΗΠΑ ,ακόμη και για ένα κοινό νόμισμα δεν υπήρχε συγκεκριμένη οικονομική στρατηγική.
Δεν υπάρχουν πολλά για να προτείνουν αυτές τις ιδέες σε μεγάλους Αμερικανούς εμπορικούς εταίρους στη Μέση Ανατολή, και ειδικά όχι στην Αργεντινή, της οποίας ο κορυφαίος υποψήφιος για την προεδρία έχει προτείνει την υιοθέτηση του αμερικανικού δολαρίου(!). Μακριά από το να παρουσιάζει ένα ενιαίο μέτωπο, ο “νέος” σχηματισμός των BRICSΑ μοιάζει περισσότερο με μια ετερόκλητη ποικιλία εμπορικών εταίρων, αρκετοί από τους οποίους είναι σταθερά φιλοδυτικοί. Πώς, λοιπόν, θα διαφέρει από το Κίνημα των Αδεσμεύτων της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, το οποίο αριθμεί τώρα 120 μέλη, αλλά η επιρροή του είναι πολύ αμφισβητήσιμη; Η επέκταση των BRICSΑ θα μειώσει αντί να ενισχύσει τον στόχο της Ρωσίας να κάνει πολιτική με εμπορικές συμφωνίες. Ίσως, μια μέρα, ο παγκόσμιος” γκρινιάρης “να δημιουργήσει έναν νέο οργανισμό με επικεφαλής την Κίνα και αφιερωμένο στην εκ νέου δημιουργία του κόσμου. Αλλά αυτό δεν είναι εφικτό για αρκετά χρόνια.