Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι και πλέον χρόνων η υπολογίσιμη και ορατή πυρηνική και πυραυλική απειλή από το Ιράν για τα Αραβικά κράτη(ειδικά για τα Εμιράτα του Κόλπου) έχει αντικαταστήσει τις ανησυχίες που προέρχονται από την επί δεκαετίες Ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη, με τη περιφερειακή επιρροή της Αιγύπτου να έχει επισκιαστεί από αυτή των Αραβικών μοναρχιών του Κόλπου, οι οποίες ασκούν πλέον σημαντική επιρροή όχι μόνο στην Μέση Ανατολή , αλλά και σε ευρύτερες γεωγραφικές ζώνες.(πχ υποσαχάριος Αφρική , Ινδικός ωκεανός, Μεσόγειος κα). Ωστόσο, εν μέρει λόγω του μεγάλου πληθυσμού της, της γεωγραφικής της θέσης ως και του ότι ήταν το πρώτο Αραβικό κράτος που υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ(1977-1979 επί προέδρου Ανουάρ Σαντάντ ) η Αίγυπτος παρέμεινε και παραμένει χώρα-κλειδί για οποιαδήποτε επίλυση της Ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης.
Σε σχέση με τον απόηχο του πολέμου του 1948 που ακολούθησε τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, η Αίγυπτος ανέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και του πληθυσμού της Παλαιστινίων που διέφυγαν ή εκτοπίστηκαν βίαια από τις μάχες του 1948 . Το Κάιρο διοικούσε την περιοχή μέχρι τον πόλεμο των Έξι Ημερών του Ιουνίου 1967, κατά τον οποίο το Ισραήλ κατέλαβε την συγκεκριμένη περιοχή από την Αίγυπτο.Το 1982, σε συνδυασμό με την ειρηνευτική συνθήκη Αιγύπτου-Ισραήλ του 1979 με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και την επιστροφή από το Ισραήλ της χερσονήσου του Σινά στην Αίγυπτο, το Ισραήλ παραχώρησε τότε στο Κάιρο τον έλεγχο της συνοριακής διέλευσης της Ράφα που συνδέει τη Λωρίδα της Γάζας με την Αίγυπτο(αν και οι Ισραηλινοί εξακολουθούσαν να διατηρούν σημαντική επιρροή στη διέλευση).
Το 2005, με την Παλαιστινιακή Αρχή (PA) να κυβερνά τη Γάζα, το Ισραήλ αποχώρησε πλήρως από τη Λωρίδα. Ωστόσο, το Ισραήλ διατήρησε αυστηρό έλεγχο στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Λωρίδας και περιόρισε τη μετακίνηση των κατοίκων της Γάζας . Η κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας από τη Χαμάς το 2007 ενίσχυσε τον βαθμό της απειλής για την ασφάλεια τόσο στην Αίγυπτο όσο και στο Ισραήλ, με το Εβραϊκό κράτος να θεωρεί την κατάκτηση της Γάζας από τη Χαμάς ως οπισθοδρόμηση σε κάθε προοπτική διευθέτησης με διαπραγματεύσεις . Η Χαμάς συνέχισε να απορρίπτει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ,(από το καταστατικό της του 1987/1988), αρνήθηκε τις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ και δεχόταν άφθονα ποσά κεφαλαίων(κυρίως από το Κατάρ και ως ένα βαθμό την Τουρκία) ως και όπλων από την Τεχεράνη.
Στο μεταξύ, υπό διαδοχικές κυβερνήσεις(Μπαράκ,Όλμερτ,Νετανιέχου κα) το Ισραήλ πίστευε ότι μπορούσε απλώς να διαχειριστεί το διαχρονικό και μείζον Παλαιστινιακό ζήτημα (μέσω της στρατηγικής του διαίρει και βασίλευε) ανυψώνοντας πολιτικά τη Χαμάς σε μια προσπάθεια να αποδυναμώσει την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη. Όλα αυτά συνέβησαν ενώ η διεθνής κοινότητα ως επί το πλείστον αγνόησε τα νόμιμα αιτήματα για ένα Παλαιστινιακό κράτος
Η Αίγυπτος είδε τη Χαμάς όχι μόνο ως εμπόδιο στη μόνιμη λύση της Ισραηλινο-παλαιστινιακής αντιπαράθεσης αλλά και ως σύμμαχο της οργάνωσης των Αδελφών Μουσουλμάνων που αντιτάχθηκε στο καθεστώς του τότε προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ. Ο σημερινός πρόεδρος, Ελ Σίσι, ήρθε στην εξουσία το 2013 με την ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου Μοχάμαντ Μόρσι από τον στρατό( ενός ανώτατου στελέχους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που θεωρούνταν φίλα προσκείμενη προς τη Χαμάς και τα περιφερειακά Ισλαμιστικά κινήματα). Επιδιώκοντας περιφερειακή σταθερότητα οι ηγέτες της Αιγύπτου και άλλων Αραβικών κρατών υποστηρίζουν ιδιωτικά την επιλογή που υποστηρίζουν και οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ (μια τελική αποκατάσταση της διακυβέρνησης της Γάζας από την PA/PLO).
Ωστόσο, όπως πολλοί άλλοι περιφερειακοί και παγκόσμιοι ηγέτες, ο Σίσι και οι Άραβες σύμμαχοί του κατήγγειλαν την στρατιωτική επιλογή του Ισραήλ στη σύγκρουση στη Γάζα, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο χιλιάδων Παλαιστινίων αμάχων, συμπεριλαμβανομένων πολλών παιδιών. Ο Σίσι φέρεται να ζήτησε άμεση κατάπαυση του πυρός σ κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον διευθυντή της CIA παλαίμαχο πρέσβη Γουίλιαμ Μπερνς στις 7 Νοεμβρίου. Ο Σίσι επανέλαβε αυτήν την έκκληση το περασμένο Σαββατοκύριακο στην κοινή Ισλαμοαραβική σύνοδο κορυφής στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, δηλώνοντας την ανάγκη για άμεση και βιώσιμη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα “χωρίς περιορισμούς και προϋποθέσεις”.
Αναγνωρίζοντας την περιορισμένη επιρροή του να επηρεάζει τις επιχειρήσεις του Ισραήλ, το Κάιρο προσπάθησε να εξισορροπήσει την υποστήριξή του προς τους άμαχους κατοίκους της Γάζας έναντι των συνεπειών της ασφάλειας που επιτρέπουν σε μεγάλο αριθμό κατοίκων της Γάζας να διαφύγουν στην Αίγυπτο. Το Κάιρο έχει συνεργαστεί με Αμερικανούς, Κατάρ, Ισραηλινούς και άλλους διεθνείς αξιωματούχους για να αυξήσει τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω του περάσματος της Ράφα . Μετά από πολλές ημέρες καθυστέρησης και αναποφασιστικότητας μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, η Αίγυπτος επέτρεψε επίσης σε ξένους υπηκόους να εγκαταλείψουν τη Γάζα μέσω αυτού του συνοριακού σταθμού.
Καθώς η ανθρωπιστική πτυχή της σύγκρουσης γίνεται η πρωταρχική επιταγή των διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένων των διαπραγματεύσεων σχετικά με τους 239-245 ομήρους η Αίγυπτος θα διαδραματίσει αναπόφευκτα πιο κεντρικό ρόλο, δεδομένου του ελέγχου της στο πέρασμα της Ράφα. Η Αιγυπτιακή κυβέρνηση έχει αντιταχθεί σταθερά στην αποδοχή κατοίκων της Γάζας στην Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων των Ισραηλινών και άλλων προτάσεων ότι οι κάτοικοι της Γάζας θα μπορούσαν να στεγαστούν προσωρινά στο γειτονικό Σινά. Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι επιδιώκουν, σχεδόν με κάθε κόστος, να αποφύγουν το προσφυγικό βάρος που έχουν υποστεί περιφερειακά κράτη όπως η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Τουρκία και άλλα κράτη φιλοξενώντας μεγάλους πληθυσμούς προσφύγων από το Ιράκ και τη Συρία .
Μερικοί Αιγύπτιοι ηγέτες υποψιάζονται ότι το Ισραήλ – προκειμένου να διασφαλίσει ότι δεν θα επανεμφανιστεί απειλή από τη Γάζα – επιδιώκει να εκτοπίσει μόνιμα τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας στην Αίγυπτο και σε άλλα μέρη του Αραβικού κόσμου. Από την άποψη της ασφάλειας, οι Αιγυπτιακές αρχές φοβούνται επίσης ότι θα προσθέσουν στη δεκαετή τρομοκρατική απειλή που προέρχεται από θυγατρικές του Ισλαμικού Κράτους και άλλες ισλαμιστικές φατρίες που δραστηριοποιούνται στη χερσόνησο του Σινά. Ορισμένοι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι φέρεται να εκτιμούν ότι η Χαμάς ή άλλοι Παλαιστίνιοι μαχητές θα δρούσαν σε οποιονδήποτε καταυλισμό προσφύγων στο Σινά και ενδεχομένως θα ενίσχυαν τις υπάρχουσες μαχητικές ομάδες του Σινά.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal, κατά τη συνάντησή τους στις 7 Νοεμβρίου, ο Σίσι απέρριψε πρόταση του Διευθυντή της CIA Γουίλιαμ Μπερνς για το Κάιρο να διαχειριστεί προσωρινά την ασφάλεια στη Λωρίδα της Γάζας μετά τον πόλεμο ως ότου η Παλαιστινιακή Αρχή ετοιμαστεί να αναλάβει. Αυτή η θέση μπορεί να αντανακλά έναν υπολογισμό του Καΐρου ότι, ενώ η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς μπορεί να ηττηθεί από το Ισραήλ, η ιδεολογία της δεν μπορεί να εξαλειφθεί και οι μαχητές της Χαμάς θα εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται εκεί. Οι Αιγύπτιοι και άλλοι Άραβες ηγέτες είναι δύσπιστοι στο αν η Παλαιστινιακή Αρχή μπορεί να μεταρρυθμιστεί και να ανανεωθεί σε σημείο που η αποκατάσταση της κυριαρχίας της να γίνει ευρέως αποδεκτή στη Γάζα.
Επιδιώκοντας να τερματίσει τη δική της απομόνωση που ακολούθησε τη συνθήκη ειρήνης του 1979 με το Ισραήλ, η Αίγυπτος υποστήριξε τις Συμφωνίες Ισραήλ-ΟΑΠ του Όσλο το 1993 , οι οποίες οδήγησαν στον σχηματισμό της Παλαιστινιακής Αρχής. Η Αίγυπτος υποστήριξε όλες τις επακόλουθες Αραβο-ισραηλινές ειρηνευτικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των Συμφωνιών του Αβραάμ του 2020 που οδήγησαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν να εξομαλύνουν τις σχέσεις με το Ισραήλ. Σε κάθε προηγούμενη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, το Κάιρο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμεσολάβηση των εκεχειριών που τερμάτισαν κάθε έκρηξη βίας. Κατά πάσα πιθανότητα, προκειμένου να διατηρήσει τις παγκόσμιες και περιφερειακές σχέσεις της και να αποφευχθεί η επανάληψη της μάχης Ισραήλ-Χαμάς που σχετίζεται με τις 7 Οκτωβρίου, η Αίγυπτος πιθανότατα θα συναινέσει σε έναν σημαντικό ρόλο ασφαλείας στη Γάζα (αν δεν αναπτυχθούν αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις).