Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Οι πολιτικές και διπλωματικές επιλογές της Ιορδανίας, καθώς και η σταθερότητά της, θα είναι καθοριστικής σημασίας για τον έλεγχο των περιφερειακών εντάσεων μετά το τέλος των επιχειρήσεων(όποτε και αν έρθει) του Ισραήλ στη Γάζα. Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς είναι ιδιαίτερα προκλητικός ως και ευαίσθητος για το Αμμάν , επειδή η πλειοψηφία του πληθυσμού του Χασεμιτικού Βασιλείου είναι Παλαιστινιακής καταγωγής. Η πλειοψηφία των πολιτικών ελίτ της Ιορδανίας – ανάμεσά τους και η βασίλισσα Ράνια, είναι από Ιορδανική οικογένεια Παλαιστινιακής καταγωγής – έχουν ζητήσει κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο στη Γάζα και αρνούνται σταθερά να συμμετάσχουν σε οποιεσδήποτε ρυθμίσεις ασφαλείας στη Γάζα (μετά τον πόλεμο) εκτός αν αυτές αποτελούν μέρος συνολικής “λύσης δύο κρατών” που σαφέστατα σημαίνει σύσταση Παλαιστινιακού κράτους.
Στα τέλη του προηγούμενου μήνα Ιορδανοί διπλωμάτες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην έγκριση ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που ζητούσε κατάπαυση του πυρός. Η Μεσανατολική χώρα έχει επιβιώσει από πολλές πολεμικές συγκρούσεις υψηλού κινδύνου όπως ο πόλεμος του Κόλπου το 1991, η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 και τα βίαια επακόλουθα, οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης του 2011, η εμφύλια σύγκρουση στη γειτονική Συρία , η πρόκληση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στο Ιράκ και τη Συρία ως και πολυάριθμους πολέμους μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ (PIJ) και της Λιβανικής Χεζμπολάχ.(ειδικά το 2006)
Η συμμετοχή της Ιορδανίας στις μεταπολεμικές διευθετήσεις θα είναι κρίσιμη επειδή η σύγχρονη ιστορία της έχει συσχετιστεί με τη Δυτική Όχθη. Το Αμμάν έλεγχε την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Ιερουσαλήμ, από τον πόλεμο του 1948 που οδήγησε στην ίδρυση του κράτους του Ισραήλ ως ότου το Ισραήλ τη κατέλαβε στον Πόλεμο των Έξι Ημερών τον Ιούνιο του 1967. Οι σχέσεις της Ιορδανίας με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (που σε γενικές γραμμές κυριαρχεί στην Παλαιστινιακή Αρχή (ΠA) που εδρεύει στη Δυτική Όχθη – είναι εδώ και καιρό προβληματικές και με επικυρίαρχη τη δυσπιστία. Το 1970, σε μια εποχή που η PLO/ΟΑΠ ήταν ακόμη αφοσιωμένη στον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ, οι Ιορδανικές δυνάμεις απέλασαν ένοπλους της PLO από το Βασίλειο, αφού προσπάθησαν να διατηρήσουν τον έλεγχο του εδάφους Την επόμενη δεκαετία, Ιορδανοί αξιωματούχοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να παρακινήσουν τον τότε πρόεδρο της ΟΑΠ Γιασέρ Αραφάτ να εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα υπέρ των συνομιλιών με το Ισραήλ, μια αλλαγή πολιτικής που οδήγησε στη μεσολάβηση των ΗΠΑ στις Συμφωνίες Ισραήλ-ΟΑΠ του Όσλο το 1993. Οι Συμφωνίες καθιέρωσαν την ΠΑ ως το κυβερνητικό όργανο για τη Δυτική Όχθη καθώς και για τη Λωρίδα της Γάζας, αν και και τα δύο εδάφη παρέμειναν υπό αυστηρό Ισραηλινό έλεγχο ασφαλείας.
Οι Συμφωνίες του Όσλο έθεσαν έναν οδικό χάρτη για το σχηματισμό ενός χωριστού Παλαιστινιακού κράτους, αλλά οι συνομιλίες για μια τελική Ισραηλινο-παλαιστινιακή διευθέτηση ήταν ‘ετοιμοθάνατες” εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Ωστόσο, οι Συμφωνίες του Όσλο έδωσαν στην ηγεσία της Ιορδανίας την πολιτική κάλυψη που χρειαζόταν για να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ το 1994(η πρώτη τέτοια συνθήκη μεταξύ του Ισραήλ και ενός Αραβικού κράτους μετά το σύμφωνο Ισραήλ-Αιγύπτου το 1979). Το 1996, δύο χρόνια αργότερα, οι ΗΠΑ όρισαν την Ιορδανία ως “Μεγάλο σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ’, ανοίγοντας μια σημαντική πρόσθετη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έκτοτε, αναγνωρίζοντας την κεντρική θέση της Ιορδανίας για τα δυτικά συμφέροντα, οι ΗΠΑ αύξησαν σταθερά τη βοήθεια προς την Ιορδανία, η οποία στερείται σε μεγάλο βαθμό τη βάση οικονομικών πόρων (πολλών άλλων Αραβικών κρατών και η οποία χρειάστηκε να αντιμετωπίσει μια μεγάλη εισροή προσφύγων από τους πολέμους στο Ιράκ και τη δεκαετή και πλέον εμφύλια σύγκρουση στη Συρία)
Παρά την επιτυχία της Ιορδανίας στην πλοήγηση μέσα σε διασταυρούμενα ρεύματα της περιοχής, η χώρα ήταν πάντα ευάλωτη σε πιθανές αναταραχές που προέρχονταν από Παλαιστίνιους απογοητευμένους από την έλλειψη εκπλήρωσης της φιλοδοξίας τους για ένα ανεξάρτητο κράτος. Αν και η Ιορδανική κυβέρνηση πάντα αποστασιοποιούνταν από τη Χαμάς, ο λαός της Ιορδανίας έχει εξοργιστεί από τους μαζικούς θανάτους αμάχων στη Γάζα ως και τις παραβιάσεις σε βάρος των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη . Η δηλωμένη πρόθεση του Ισραήλ να απαντήσει στην εισβολή της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου με την απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία προκάλεσε άμεση αντίδραση στις πόλεις της Ιορδανίας ως και από την πολιτική ηγεσία .Διαμαρτυρίες, καθιστικές διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις στην κοιλάδα του Ιορδάνη, στα σύνορα με την Δυτική Όχθη ή μπροστά από τις πρεσβείες του Ισραήλ και των ΗΠΑ συμβαίνουν σχεδόν σε καθημερινή βάση από την αρχή του πολέμου.
Την 1η Νοεμβρίου,η Ιορδανία ανακάλεσε τον πρέσβη της στο Ισραήλ,- όπως εξήγησε ο υπουργός εξωτερικών Aιμάν Σαφάντι – ως: “έκφραση της θέσης της Ιορδανίας για απόρριψη και καταδίκη του μαινόμενου Ισραηλινού πολέμου στη Γάζα, που σκοτώνει αθώους ανθρώπους και προκαλεί μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική καταστροφή ” Στις 16 Νοεμβρίου, ο Σαφάντι ανακοίνωσε ότι η Ιορδανία θα αποχωρήσει από μια συμφωνία με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) που αποσκοπούσε στην παροχή ηλιακής ενέργειας από την Ιορδανία στο Ισραήλ με αντάλλαγμα το Ισραήλ να του δώσει αφαλατωμένο νερό. Στις 16 Νοεμβρίου, υποδηλώνοντας πιθανές διαφορές εντός του καθεστώτος, ο πρωθυπουργός Μπισέρ Χασαβένχ είπε ότι οποιαδήποτε Ισραηλινή προσπάθεια να επιχειρήσει να μετεγκαταστήσει Παλαιστίνιους από τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα με οποιαδήποτε μορφή, θα θεωρηθεί πράξη πολέμου.
Το σχόλιό του φάνηκε να αποκλίνει από τη στρατηγική του βασιλιά Αμπντάλα να μην θέσει σε κίνδυνο κανένα βασικό πυλώνα της Ιορδανικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ και των στενών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ ταυτόχρονα αντανακλά τη λαϊκή διάθεση ενάντια στις επιχειρήσεις και τις τακτικές του Ισραήλ στη Γάζα. Ο Βασιλιάς Αμπντάλα προσπάθησε να παρουσιάσει τη θέση της χώρας για το μακροπρόθεσμο μέλλον της περιοχής. σε ένα άρθρο της 14ης Νοεμβρίου στην Washington Post, όπου έγραψε: “Μια Ισραηλινή ηγεσία που δεν είναι πρόθυμη να ακολουθήσει το δρόμο της ειρήνης στη βάση της λύσης των δύο κρατών δεν θα είναι σε θέση να προσφέρει στους λαούς της την ασφάλεια που χρειάζονται. ” Η δήλωσή του ευθυγραμμίζει την Ιορδανία στενά με εκείνη των ΗΠΑ, οι οποίες υποστηρίζουν ότι η μόνη επιλογή για να τερματιστεί ο κύκλος της βίας είναι η λύση δύο κρατών.
Ο βασιλιάς είναι σεβαστός για τη διατήρηση των βασικών περιφερειακών συμμαχιών της Ιορδανίας, συμπεριλαμβανομένων των Αραβικών μοναρχιών του Κόλπου, ακόμη και όταν ορισμένα από τα κράτη του Κόλπου φαίνεται ότι δεν δίνουν έμφαση στην Παλαιστινιακή υπόθεση υπέρ της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με το Ισραήλ. Παρά τα συναισθήματά τους για την υποστήριξη των Παλαιστινίων στη Γάζα, οι περισσότεροι Ιορδανοί, από κάθε άποψη, δεν θέλουν να βιώσουν μια εμφύλια σύγκρουση που προκάλεσε την κατάρρευση της γειτονικής Συρίας ή της γειτονικής Υεμένης(σε αποτυχημένα κράτη.) Για να τηρηθεί η τάξη, οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ιορδανίας είναι από τις καλύτερα εκπαιδευμένες στην περιοχή, επωφελούμενοι ουσιαστικά από τη συνεργασία με τις ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ κατά της Αλ Κάιντα, του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) και άλλων ριζοσπαστικών οργανώσεων.(συμμετοχή σε Αφγανιστάν σε συνόδους του ΝΑΤΟ κα). Οι Ιορδανικές δυνάμεις εκπαιδεύονται από στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ, απροσδιόριστος αριθμός των οποίων είναι σταθμευμένος στην Ιορδανία, επανδρώνουν εξελιγμένες αεροπορικές και αντιπυραυλικές άμυνες ως και σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη(ενώ υποστηρίζει αρκετά την Ουκρανία) Η νομιμότητα και το συνολικό επίπεδο υποστήριξης του Βασιλιά, σε συνδυασμό με τον επαγγελματισμό των δυνάμεων ασφαλείας του, πιθανότατα θα εξασφαλίσουν ότι το καθεστώς του θα μπορέσει να ξεπεράσει την τρέχουσα αναταραχή που προκαλεί ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς.
