Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Μετά από εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων(με ενεργό εμπλοκή υψηλόβαθμων παραγόντων των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, του Κατάρ, της Αιγύπτου κα) η συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς εγκρίθηκε από το Ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης με αναφορές να υποδηλώνουν την απελευθέρωση τουλάχιστον 50 Ισραηλινών ομήρων(γυναικών και παιδιών) σε διάστημα τεσσάρων ημερών. Τρεις Αμερικανοί πιστεύεται ότι είναι μεταξύ των ομήρων προς απελευθέρωση.Λίγο μετά την ανακοίνωση, η Χαμάς δημοσίευσε μια δήλωση στο Telegram ότι συμφώνησε στην τετραήμερη κατάπαυση του πυρός ως και στην είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.Η συμφωνία καθυστέρησε λίγα 24ωρα για να δοθεί χρόνος στους Ισραηλινούς νομικούς να εξετάσουν πιθανές νομικές προκλήσεις για την απελευθέρωση κρατουμένων, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, το Ισραήλ θα απελευθερώσει 150 Παλαιστίνιους κρατούμενους(γυναίκες και παιδιά) από τις Ισραηλινές φυλακές) και η Χαμάς θα απελευθερώσει 50 ομήρους που κρατούνται αιχμάλωτοι στη Γάζα από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ.Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε μια αναλογία ενός Ισραηλινού προς τρεις Παλαιστίνιους, η οποία αναμένεται να εκτυλιχτεί σε τέσσερις ημέρες, όπου κάθε μέρα (όσο ισχύει η συμφωνία), η Χαμάς θα απελευθερώνει δέκα Ισραηλινούς ομήρους με αντάλλαγμα 30 Παλαιστίνιους που κρατούνται στις Ισραηλινές φυλακές . Η συμφωνία προβλέπει μια τετραήμερη κατάπαυση του πυρός για να επιτρέψει την ασφαλή διέλευση των ομήρων και, σύμφωνα με πληροφορίες, εκατοντάδες φορτηγά για την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων καυσίμων, τροφίμων και ιατροφαρμακευτικού υλικού.
Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι σύμφωνα με τη συμφωνία, οι μάχες θα σταματήσουν για το τετραήμερο, τα Ισραηλινά στρατεύματα θα παραμείνουν στις τρέχουσες θέσεις τους και το Ισραήλ θα αποφύγει να πετάει drones που χρησιμοποιούνται για επιτήρηση πάνω από τη Γάζα για έξι ώρες την ημέρα. Το Ισραήλ μπορεί να είναι πρόθυμο να επεκτείνει ή να επεκτείνει τη συμφωνία πέρα από την αρχική συμφωνία, ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, σύμφωνα με διάφορες αναφορές. Σε κάθε διαπραγμάτευση, ειδικά σε μια τόσο λεπτή όσο η συμφωνία που επιτεύχθηκε για την ανταλλαγή ομήρων με κρατούμενους, είναι απαραίτητο να αποδειχθεί ότι υπάρχει ένας λειτουργικός δίαυλος που μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα.
Το Κατάρ ηγήθηκε επιτυχώς των πρόσφατων διαπραγματεύσεων με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αιγύπτου τις τελευταίες εβδομάδες. Ο διευθυντής της CIA γνωστός διπλωμάτης Μπιλ Μπερνς συμμετείχε ενεργά στις διαπραγματεύσεις με τον αρχηγό της Μοσάντ (υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ), Ντέιβιντ Μπαρνέα και τον πρωθυπουργό και υπεξ του Κατάρ, Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν μπιν Τζάσιμ αλ-Θάνι. Η εργασιακή σχέση μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών βασίζεται στην εμπιστοσύνη, εδραιωμένη με την πάροδο του χρόνου, η οποία έχει εδραιωθεί μέσω της εφαρμογής της ιδέας που μεσολαβούσε και σε άλλες συμφωνίες σε όλο τον κόσμο, από το Αφγανιστάν μέχρι το Αφρικανικό Σαχέλ. και την Ουκρανία.Μέσω της τρέχουσας σύγκρουσης, το Κατάρ λειτούργησε ως ενδιάμεσος μεταξύ του Ισραήλ, των Ηνωμένων Πολιτειών και των χωρών της περιοχής από τη μια πλευρά και της Χαμάς, από την άλλη.
Η Ντόχα είναι γνωστό ότι φιλοξενεί αρκετούς ανώτερους αξιωματούχους του πολιτικού κλάδου της Χαμάς, καθιστώντας το κράτος του Κόλπου έναν απαραίτητο αγωγό και πολύτιμο συνομιλητή για κυβερνήσεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν χαρακτηρίσει επισήμως τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση. Αξιοποιώντας τη δυναμική της συμφωνίας, το χαρτοφυλάκιο των ομήρων θα μπορούσε να αποτελέσει ώθηση για σημαντική πρόοδο σε μια σειρά ανθρωπιστικών θεμάτων, συμβάλλοντας στην ανακούφιση του εκτεταμένου πόνου των πολιτών στη Γάζα. Το αν η συμφωνία για την ομηρεία ερμηνεύεται ή όχι ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης που θα μπορούσε να ξεκινήσει για τα επόμενα βήματα δεν έχει ακόμη φανεί.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι 21 από τα 24 νοσοκομεία της Γάζας είναι εντελώς δυσλειτουργικά. Προηγουμένως, το Ισραήλ είχε συμφωνήσει μόνο σε σύντομες, πολύωρες παύσεις στη μάχη για ανθρωπιστικούς σκοπούς. Εκτός από την κατάρρευση στο παρελθόν σε πολλές περιπτώσεις, οι τεχνικές πτυχές της συμφωνίας, όπως η επαλήθευση των ταυτοτήτων των αιχμαλώτων της Χαμάς, έχουν καθυστερήσει τις διαπραγματεύσεις. Μόνο τέσσερις όμηροι – συμπεριλαμβανομένων δύο Αμερικανών (γυναίκες) – είχαν απελευθερωθεί πριν από τη συμφωνία, ενώ ένας άλλος διασώθηκε και το Ισραήλ φέρεται να ανακάλυψε τα πτώματα άλλων δύο. Στις αρχές της σύγκρουσης, η Χαμάς ισχυρίστηκε ότι σχεδόν πενήντα όμηροι έχουν ήδη σκοτωθεί από Ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, αν και αυτός ο ισχυρισμός παραμένει μη επαληθευμένος. Η Χαμάς είπε ότι δεν έχει τον έλεγχο ούτε γνωρίζει τις τοποθεσίες όλων των ομήρων που κρατούνται στη Γάζα. Εκτός από τη Χαμάς, η Παλαιστίνη Ισλαμική Τζιχάντ (PIJ) πιστεύεται επίσης ότι έχει στην κατοχή περίπου 35 ομήρους, ενώ άλλες μικρότερες ομάδες ενδέχεται να κρατήσουν άλλους δώδεκα, περιπλέκοντας περαιτέρω την επόμενη φάση των όποιων διαπραγματεύσεων.
Το υπουργείο εξωτερικών του Ισραήλ αναφέρει ότι ξένοι υπήκοοι από 26 χώρες(Αμερικανοί, Ταϊλάνδοι, Αργεντινοί, Γάλλοι, Γερμανοί Νεπαλέζοι κα)) είναι μεταξύ των ομήρων στη Γάζα. Πέρα από τις γυναίκες και τα παιδιά που θ απελευθερωθούν , η Χαμάς εκτιμάται ότι έχει υπό τον έλεγχό της 90 Ισραηλινούς στρατιωτικούς που αποτελούν τα ισχυρά διαπραγματευτικά χαρτιά της Χαμάς και αναλυτές εικάζουν ότι οι συμφωνίες για την εξασφάλιση της απελευθέρωσης του Ισραηλινού στρατιωτικού προσωπικού θα μπορούσαν να λάβουν χώρα για μήνες, αν όχι χρόνια. Το 2011, με αντάλλαγμα τη συμφωνία για την απελευθέρωση ενός μόνο Ισραηλινού στρατιώτη που είχε απαγάγει πέντε χρόνια νωρίτερα, η Χαμάς εξασφάλισε την απελευθέρωση περισσότερων από 1.000 Παλαιστίνιων κρατουμένων.
Ο Ισραηλινός διαπραγματευτής πίσω από τη συμφωνία για τον στρατιώτη του Ισραηλινού στρατού, Γκιλάντ Σαλίτ, είπε αργότερα σε μια ομάδα φοιτητών ότι τα εσωτερικά πολιτικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου την εποχή εκείνης της συμφωνίας του 2011 είχαν δώσει στη Χαμάς κίνητρα να προχωρήσει σημαντικές απαιτήσεις από το Ισραήλ. Τέτοιες σκέψεις μπορεί να γίνουν και πάλι επίκαιρες στο τρέχον πλαίσιο: η κυβέρνηση του Νετανιάχου έχει ήδη αντιμετωπίσει μαζικές διαμαρτυρίες νωρίτερα φέτος για τις προτεινόμενες αλλαγές στο δικαστικό σύστημα της χώρας και το υπουργικό συμβούλιο αντιμετωπίζει τώρα έντονη πίεση από πολλούς Ισραηλινούς που πιστεύουν ότι απέτυχαν να αποτρέψουν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου
Υπάρχει επίσης μεγάλη εγχώρια δημόσια πίεση στην κυβέρνηση να δώσει προτεραιότητα στην ασφαλή επιστροφή των ομήρων κατά τη διάρκεια της επιθετικής εκστρατείας αεροπορικών βομβαρδισμών και των επακόλουθων χερσαίων επιχειρήσεων στη Γάζα. Ενώ τα νέα της συμφωνίας είναι ευπρόσδεκτα, πολλές προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι να τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός, συμπεριλαμβανομένου του αν θα είναι ανθεκτική και βιώσιμη, καθώς και τι θα συμβεί όταν λήξει η προσωρινή παύση των μαχών.Πάντως στην περιοχή επανέρχεται ο Αμερικανός υπεξ Άντονι Μπλίνκεν,πριν μεταβεί την άλλη εβδομάδα στις Βρυξέλλες για την ιδιαίτερα κρίσιμη υπουργική σύνοδο του ΝΑΤΟ.
