.
Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η τελευταία έξαρση των ένοπλων επεισοδίων στα σύνορα μεταξύ της Χεζμπολάχ του Λιβάνου και του Ισραήλ έχει προκαλέσει ανησυχίες ότι ο πόλεμος στη Γάζα θα μπορούσε ακόμα να πυροδοτήσει μια ευρύτερη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Το περασμένο Σάββατο, το Ισραήλ φέρεται να χτύπησε ένα εργοστάσιο αλουμινίου στο νότιο Λίβανο, περίπου 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα, ενώ η Χεζμπολάχ ισχυρίστηκε ότι κατέρριψε ένα Ισραηλινό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Hermes 450 και εξαπέλυσε άλλες πέντε επιθέσεις. Αυτές οι πρόσφατες ανταλλαγές πυρών ήταν από τις πιο βαριές μετά τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ (το καλοκαίρι του 2006) ο οποίος άφησε την κυβέρνηση της Βηρυτού σε χαοτική κατάσταση με ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα ανασυγκρότησης,ενώ εδραίωσε την υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ στον κυρίαρχο ιστό της χώρας.(συμμετέχει στην αδύναμη κεντρική κυβέρνηση και είναι στρατιωτικά ισχυρή.)
Είναι ιδιαίτερα εμφανές αυτή τη στιγμή ότι η Χεζμπολάχ και το Ιράν προτιμούν να αποφύγουν μια ευρύτερη άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ.Αντίθετα, διαχειρίζονται αυτό που από πλευράς μου αναφέρεται ως “πόλεμος της γκρίζας ζώνης”, που δεν αποτελεί μια πλήρη κατάπαυση του πυρός ή αδιέξοδο, αλλά όχι ένα πλήρη πόλεμο. Αυτό είναι κάτι στο οποίο το Ιράν και η Χεζμπολάχ, με τους παραστρατιωτικούς συμμάχους τους σε όλη την περιοχή, επιλέγουν προς το παρόν. Ένας από τους κύριους λόγους για αυτό είναι ότι η Χεζμπολάχ είναι η μοναδική και η μεγαλύτερη επένδυση που έχει κάνει το Ιράν εκτός των συνόρων του. Αυτή η επένδυση έχει δει τη Χεζμπολάχ να επιτίθεται με όχι μαζικό τρόπο στα Ισραηλινά στρατεύματα από τις 8 Οκτωβρίου,( μια ημέρα μετά την επίθεση της Χαμάς σε νότιες Ισραηλινές πόλεις )
Το Ισραήλ πολέμησε έναν πόλεμο πέντε εβδομάδων με τη Χεζμπολάχ το καλοκαίρι του 2006, αφού οι μαχητές της ριζοσπαστικής Σιτικής οργάνωσης απήγαγαν δύο Ισραηλινούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια μιας διασυνοριακής επιδρομής. Η σύγκρουση άφησε περίπου 1.200 Λιβανέζους και 157 Ισραηλινούς,(κυρίως στρατιώτες), νεκρούς. εκτόπισε 3,5 εκατομμύρια Λιβανέζους πολίτες. και προκάλεσε τεράστιες ζημιές σε αστικές υποδομές στο Λίβανο συνολικού ύψους 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το ψήφισμα 1701 του ΣΑ/ΟΗΕ, το οποίο υιοθετήθηκε είχε σκοπό να επιλύσει τη σύγκρουση του 2006, απαγορεύει στο Ισραήλ να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις στον Λίβανο, αλλά το Ισραήλ έχει κατηγορήσει επανειλημμένα τη Χεζμπολάχ ότι παραβίασε την απόφαση μεταφέροντας λαθραία όπλα από τη Συρία και το Ιράν στο νότιο Λίβανο. Η Χεζμπολάχ είναι η πρώτη γραμμή αποτροπής και άμυνας για το Ιρανικό καθεστώς και για το ομιχλώδες πυρηνικό του πρόγραμμα (αν το Ισραήλ αποφασίσει να χτυπήσει) και δεν πρόκειται να τη σπαταλήσει για να προσπαθήσει να σώσει τη Χαμάς..
Ο Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, είπε δυο φορές ότι ‘όλες οι επιλογές είναι ανοιχτές’ αλλά δεν κήρυξε πόλεμο. Κατά τη γνώμη του υπογράφοντα (προς το παρόν) όλα δείχνουν μια προτίμηση από τα ενδιαφερόμενα μέρη για αποφυγή περιφερειακής κλιμάκωσης.Οι Αμερικανοί, παίζοντας το ρόλο του μεσολαβητή, δεν θέλουν πόλεμο, ειδικά σε ένα έτος προεκλογικό. Τα κράτη του Κόλπου επικεντρώνονται στην οικονομική ανάπτυξη και στην τιμή του πετρελαίου, και δεν τον θέλουν.Υποστηρίζοντας αυτή την θέση ο υπεξ του Ιράν, έχει δηλώσει δημόσια πολλές φορές ότι το Ιράν δεν επιδιώκει να εξαπλωθεί ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς.Το Ιράν υποστήριξε ότι πέτυχε τους περισσότερους από τους στόχους του, όπως τη διακοπή της διπλωματικής ομαλοποίησης Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και τη συντριβή του μύθου του άτρωτου του Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου (είπε πρόσφατα).Οι σχετικά μικρές προκλήσεις της Χεζμπολάχ κατά του Ισραήλ εξυπηρετούν τον σκοπό να περιπλέξουν τους υπολογισμούς των Ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων, αλλά όπως φαίνεται από τους αριθμητικά περιορισμένους θανάτους της Λιβανέζικης πολιτοφυλακής στον Λίβανο και τη Συρία από τις 7 Οκτωβρίου (μόνο 76 σύμφωνα με τη βάση δεδομένων μου). Το Ιράν δεν ενδιαφέρεται για θυσία της Χεζμπολάχ για χάρη της πιο αναλώσιμης Χαμάς.
Περιζήτητες ή μη, οι μάχες συνεχίζουν να ξεσπούν σε πολλαπλά μέτωπα. Αυτό περιλάμβανε την πειρατεία ενός φορτηγού πλοίου που συνδέεται με το Ισραήλ και της ομηρίας περισσότερων από δώδεκα μελών του πληρώματος του στις 19 Νοεμβρίου από τους αντάρτες Χούτι της Υεμένης, έναν άλλο Ιρανικό πληρεξούσιο. Σύμφωνα με αναφορές, η πολιτοφυλακή ισχυρίστηκε ότι το πλοίο ήταν στόχος λόγω της σύνδεσής του με το Ισραήλ. Επιπλέον, οι Αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ και τη Συρία έχουν υποστεί 68 επιθέσεις από μαχητές που υποστηρίζονται από το Ιράν από τις 17 Οκτωβρίου, σύμφωνα με το Πεντάγωνο. Οι ΗΠΑ απάντησαν δυναμικά μόλις πέντε φορές, αλλά έχουν ενισχύσει την περιφερειακή στρατιωτική τους παρουσία σε βάσεις στο Ιράκ, στη βορειοανατολική Συρία κα.Στα τέλη Οκτωβρίου, ανέπτυξαν 2.000 Αμερικανικούς στρατιώτες, δύο αεροπλανοφόρα με περίπου 7.500 άτομα το καθένα, δύο καταστροφείς κατευθυνόμενων πυραύλων και εννέα αεροπορικές μοίρες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Ερυθράς Θάλασσας ως αποτρεπτική δύναμη.
Αυτές οι ομάδες κρούσης των αεροπλανοφόρων έχουν σχεδιαστεί για να βρίσκονται στη θάλασσα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Εκτιμώ ότι μπορούν να μείνουν εκεί για πάρα πολύ καιρό.. Η συναινετική άποψη αυτών των αναλυτών φαίνεται να είναι ότι η στρατηγική της κυβέρνησης Μπάιντεν για την αποτροπή ενός περιφερειακού πολέμου λειτουργεί,(τουλάχιστον προς το παρόν.) Οι Αμερικανικές προσπάθειες αποτροπής λειτούργησαν είτε πρόκειται (μέσω) των αεροπλανοφόρων στη Μεσόγειο ή στον Κόλπο είτε με την αθόρυβη διπλωματία μέσω μηνυμάτων που έχουν σταλεί στο Ιράν εκ μέρους διάφορων συνομιλητών προειδοποιώντας για τις συνέπειες αν εμπλακεί η Αμερική σε περίπτωση επέκτασης του πολέμου. Εκτιμάται ότι όλα τα παραπάνω στοιχεία έχουν αποφέρει αποτέλεσμα και διαχειρίζονται τις μάχες έτσι ώστε να μην υπάρχει ένας ολοκληρωτικός πόλεμος ή αντιπαράθεση.
Τι θα άλλαζε όμως αυτή την εξίσωση; Πρώτον, θα μπορούσε το Ισραήλ να στραφεί προς τον Λίβανο αφού τακτοποιήσει τους λογαριασμούς με τη Χαμάς; . Το 2006, ούτε η Χεζμπολάχ ούτε το Ισραήλ ήθελαν πόλεμο, αλλά κατέληξαν να πολεμούν για 34 ημέρες. Και υπάρχει επίσης κίνδυνος από την Ισραηλινή πλευρά, η οποία έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα λυπόταν τον Λίβανο αν η Χεζμπολάχ συμμετείχε στον πόλεμο. ‘Αυτό που κάνουμε στη Γάζα, μπορούμε να το κάνουμε και στη Βηρυτό” είπε ο Γιόαβ Γκάλαντ ( υπουργός άμυνας του Ισραήλ), στις 11 Νοεμβρίου σε μια προειδοποίηση προς τη Χεζμπολάχ ενάντια στην κλιμάκωση της βίας κατά μήκος των βορείων συνόρων.
Ο Γκάλαντ φέρεται να έχει μοιραστεί με τον υπεξ των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, την επιθυμία του να χτυπήσει προληπτικά τη Χεζμπολάχ, αλλά προφανώς έχει ακυρωθεί μια τέτοια ενέργεια από τους Ισραηλινούς συναδέλφους του. Αν η Χεζμπολάχ συμμετείχε στον πόλεμο το Ισραήλ θα μπορούσε να χτυπηθεί άσχημα με τουλάχιστον δεκάδες χιλιάδες θύματα, ενώ ο Λίβανος θα αποδεκατιζόταν εντελώς και με απρόβλεπτες μελλοντικά επιπτώσεις. Ένα σημείο καμπής που θα μπορούσε να δει τη Χεζμπολάχ να σύρεται στις μάχες θα ήταν μία επικείμενη καταστροφή της Χαμάς ως στρατιωτικής οργάνωσης.Η Χεζμπολάχ θα είχε τότε μια δύσκολη επιλογή να κάνει: αν θα καθίσει πίσω και θα παρακολουθήσει το Παλαιστινιακό σκέλος της αντιστασιακής συμμαχίας να διαλύεται ή θα προσπαθήσει να ρίξει το βάρος της σε μια προσπάθεια να τη σώσει. Εκτιμώ ότι δεν θα το έκαναν. Θα έμεναν στο περιθώριο Ωστόσο, αν η Χεζμπολάχ εμπλακεί στη σύγκρουση , το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό. “Αυτό που έκανε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου είναι “πράγματα νηπιαγωγείου” σε σύγκριση με αυτά που μπορεί να κάνει η Χεζμπολάχ αν επρόκειτο να εμπλακεί πλήρως και μπορεί ανά πάσα στιγμή, αλλά προς το παρόν δεν θέλει
Πάντως μια επίθεση στο συγκρότημα του τζαμιού Al-Aqsa στην κατεχόμενη Ιερουσαλήμ θα μπορούσε να δει τη Χεζμπολάχ να συρθεί μέσα.Αυτή θα ήταν μια διαφορετική ιστορία, αλλά αν ο πόλεμος παραμείνει περιορισμένος στη Γάζα, εκτιμώ ότι η Χεζμπολάχ θα μπορέσει να μείνει μακριά από αυτόν. «Πράγματι, ένα από τα λίγα πράγματα που και οι τέσσερις παράγοντες που έχουν την ικανότητα να κάνουν αυτόν έναν περιφερειακό πόλεμο(το Ισραήλ, το Ιράν, οι ΗΠΑ και η Χεζμπολάχ) θα μπορούσαν να συμφωνήσουν από τις 7 Οκτωβρίου είναι ότι αυτός ο πόλεμος δεν πρέπει να εξαπλωθεί ώστε να συμπεριλάβει τη Χεζμπολάχ ή οτιδήποτε του είδους ισχυρή παραστρατιωτική δύναμη.. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν έχει εξαπλωθεί .Αυτό αφήνει στη συνέχεια τις ενέργειες τρίτων ( όπως η Χαμάς, η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ και άλλες Παλαιστινιακές φατρίες ) που δρουν εντός του Λιβάνου.
Η «Νάκμπα της Γάζας» πρέπει να αποτραπεί
Είναι ανακριβής ο ισχυρισμός ότι η συνεχιζόμενη Ισραηλινή προσπάθεια να εκτοπίσει πολλούς ή ακόμη και όλους τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες από τη Γάζα στο Σινά είναι μια νέα ιδέα που επιβάλλεται από τις πρόσφατες συνθήκες. Ο εκτοπισμός των Παλαιστινίων — ή, όπως είναι γνωστό στο Ισραηλινό πολιτικό λεξικό, “μεταφορά” ,είναι μια παλιά ιδέα. τόσο παλιά όσο το ίδιο το Ισραήλ. Ιστορικά, η μεταφορά πληθυσμού ήταν κάτι περισσότερο από μια απλή ιδέα, αλλά μια πραγματική κυβερνητική πολιτική με σαφείς μηχανισμούς. Τον Μάιο του 1948, στον Γιόσεφ Βάιτζ διευθυντής του Τμήματος Γης και Διάσωσης του Εβραϊκού Εθνικού Ταμείου, ανατέθηκε η σύσταση της Επιτροπής Μεταβιβάσεων για την επίβλεψη της απέλασης των Παλαιστινίων Αράβων από τις πόλεις και τα χωριά τους. Με άλλα λόγια, ενώ το Ισραήλ ολοκλήρωνε ακόμη την αρχική του φάση της εθνοκάθαρσης, ξεκίνησε μια άλλη φάση, αυτή της μεταφοράς , τα αποτελέσματα της οποίας είναι γνωστά.
Ακόμη και πολλοί από τους λεγόμενους φιλελεύθερους διανοούμενους του Ισραήλ συνεχίζουν να προωθούν την ιδέα, είτε προληπτικά είτε εκ των υστέρων. “Δεν νομίζω ότι οι απελάσεις του 1948 ήταν εγκλήματα πολέμου” είπε ο Ισραηλινός ιστορικός Μπένι Μόρις σε συνέντευξή του στη Haaretz το 2004. “Νομίζω ότι αυτός (ο ιδρυτής του Ισραήλ, Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν) έκανε ένα σοβαρό ιστορικό λάθος το 1948… Αν είχε ήδη ασχοληθεί με την απέλαση, ίσως θα έπρεπε να είχε κάνει μια ολοκληρωμένη δουλειά… Δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέτα χωρίς να σπάσεις αυγά. Πρέπει να λερώσεις τα χέρια σου”
Ο Μόρις αναφερόταν στη Νάκμπα, η οποία ξεκίνησε σοβαρά τον Δεκέμβριο του 1947 και ολοκληρώθηκε μόλις το 1949. Μετά από αυτό, η εθνοκάθαρση του Ισραήλ πήρε διαφορετική μορφή. Αυτή μιας πιο αργής εκστρατείας με στόχο την αναδιαμόρφωση του δημογραφικού χάρτη του νεοϊδρυθέντος Ισραήλ υπέρ των Ισραηλινών Εβραίων και σε βάρος των Παλαιστινίων Αράβων. Αρκετές εκστρατείες με στόχο τις Παλαιστινιακές Αραβικές κοινότητες που παρέμειναν στο Ισραήλ μετά τη Νάκμπα ξεκίνησαν με διάφορα προσχήματα. Αν και καμία κοινότητα δεν είχε επιβιώσει από τη δημογραφική επίθεση της Ισραηλινής κυβέρνησης, οι Παλαιστίνιοι Βεδουίνοι έλαβαν τη μερίδα του λέοντος στον εκτοπισμό
Μετά τον πόλεμο του Ιουνίου 1967, η μαζική απέλαση άρχισε ξανά. Περίπου 430.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν βίαια, ειδικά από περιοχές που κατείχαν αρχικά το 1948. Με τα χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι Ισραηλινοί έποικοι έχουν πάρει τη θέση των εκτοπισμένων Παλαιστινίων, διεκδικώντας τη γη, τα σπίτια και τα αγροτεμάχια ως δικά τους. Στην πραγματικότητα, η αργή εθνοκάθαρση της Δυτικής Όχθης θεωρείται ότι είναι το κέντρο της συνεχιζόμενης πολιτικής του Ισραήλ στα κατεχόμενα. Και, από την άποψη του διεθνούς δικαίου, είναι ένα από τα εγκλήματα πολέμου, καθώς αντιπροσωπεύει κατάφωρη παραβίαση των διεθνών κανόνων. “Η δύναμη κατοχής δεν θα απελάσει ούτε θα μεταφέρει τμήματα του δικού της άμαχου πληθυσμού στην επικράτεια που κατέχει’, αναφέρει το άρθρο 49 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης. Απαγορεύει επίσης ‘μεμονωμένες ή μαζικές αναγκαστικές μεταφορές, καθώς και απελάσεις προστατευόμενων προσώπων από τα κατεχόμενα εδάφη’. Το να ισχυρίζεται κανείς ότι οι πρόσφατες εκκλήσεις για μαζική απέλαση Παλαιστινίων από τη Γάζα είναι ένα νέο γεγονός, που επιβάλλεται από το βίαιο επεισόδιο της 7ης Οκτωβρίου και την επίθεση που ακολούθησε στη Γάζα, είναι και ανακριβές . Αυτός ο ισχυρισμός αγνοεί το γεγονός ότι το Ισραήλ, ως σχέδιο εποίκων-αποικίας, θεμελιώθηκε στην έννοια του εκτοπισμού και ότι οι Ισραηλινοί πολιτικοί δεν σταμάτησαν ποτέ να μιλούν για μαζικό εκτοπισμό Παλαιστινίων, ακόμη και υπό υποτιθέμενες «κανονικές» συνθήκες.
Για παράδειγμα, το 2014, ο τότε Ισραηλινός υπουργός εξωτερικών Aβιγκντόρ Λίμπερμαν προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει την παλιά στρατηγική μεταφοράς χρησιμοποιώντας όχι και τόσο έξυπνη νέα γλώσσα. “Όταν μιλάω για ανταλλαγή γης και πληθυσμού, εννοώ το Μικρό Τρίγωνο και το Γουάντι Άρα”, είπε ο Λίμπερμαν σε μια δήλωση, αναφερόμενος στις κυρίως αραβικές περιοχές στο κεντρικό και βόρειο Ισραήλ. Επέμεινε: “Αυτό δεν είναι εκτόπιση”. Στις 11 Νοεμβρίου, ο Aβι Ντίχτερ υπουργός Γεωργίας του Ισραήλ και πρώην επικεφαλής της κατασκοπευτικής υπηρεσίας Shin Bet, ζήτησε συγκεκριμένα μια άλλη Nakba. ‘Τώρα ανοίγουμε τη Νάκμπα της Γάζας»’ είπε ο Ντίχτερ σε τηλεοπτική συνέντευξη. Μια κυβερνητική έκθεση που διέρρευσε με ημερομηνία 13 Οκτωβρίου 2023 έξι ημέρες μετά την επίθεση της Χαμάς πρότεινε τη μαζική μεταφορά του πληθυσμού της Γάζας στην έρημο του Σινά. Τέσσερις ημέρες αργότερα, μια Ισραηλινή δεξαμενή σκέψης γνωστή ως Misgav Institute for National Security and Ζionist Strategy δημοσίευσε ένα έγγραφο που καλούσε την Ισραηλινή κυβέρνηση να εκμεταλλευτεί αυτή τη ‘μοναδική και σπάνια ευκαιρία να εκκενώσει ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας”
Δεν έχει νόημα να υποθέσουμε ότι τέτοιες εκτενείς εκθέσεις επινοήθηκαν στο σύνολό τους μέσα σε λίγες μέρες. Χρειάζονται χρόνια σχεδιασμού και συζητήσεων για να προετοιμαστούν τέτοια πολύπλοκα σχέδια ώστε να γίνουν άξια επίσημης εξέτασης. Αυτή δεν είναι η μόνη απόδειξη ότι ο εκτοπισμός των Παλαιστινίων στη Γάζα δεν ήταν μια επείγουσα στρατηγική που ωθήθηκε από τα πρόσφατα γεγονότα, καθώς οι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη, που δεν συμμετείχαν στην επιχείρηση της 7ης Οκτωβρίου, βρέθηκαν επίσης υπό την απειλή απέλασης . Αυτό ώθησε τον Ιορδανό πρωθυπουργό Μπισέρ Κασανέχ να δηλώσει ότι το Αμμάν θεωρεί κάθε προσπάθεια εκτόπισης Παλαιστινίων ως «κόκκινη γραμμή» και, στην πραγματικότητα, «κήρυξη πολέμου». Αν και οι Αραβικές και διεθνείς πιέσεις έχουν αποτύχει, μέχρι στιγμής, στο να επιβραδύνουν την Ισραηλινή επιχείρηση , οι Αραβικές χώρες έχουν μιλήσει αποφασιστικά ενάντια σε οποιεσδήποτε Ισραηλινές προσπάθειες εκτόπισης Παλαιστινίων. Προς το παρόν, η πλειονότητα των 2,3 εκατομμυρίων κατοίκων της Γάζας, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι πρόσφυγες από την ιστορική Παλαιστίνη, είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι σε αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι γης,. Όμως παραμένουν σταθεροί και δεν θα επιτρέψουν να πραγματοποιηθεί άλλη μια Νάκμπα, ανεξάρτητα από το κόστος. Η λεγόμενη Nάκμπα της Γάζας πρέπει να απορριφθεί, όχι μόνο με λόγια, αλλά και μέσω σταθερής Αραβικής και Αμερικανικής δράσης(θέση που εξέφρασε και πρόεδρος Μπάιντεν δημόσια)
