Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος -Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Δυτικοί διπλωμάτες έχουν στραφεί στην Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) στη Δυτική Όχθη -που είχε παραμεληθεί στο παρελθόν- για να καλύψει τυχόν πολιτικό κενό που πιθανόν να δημιουργηθεί από τη ‘σχεδιαζόμενη” υποχώρηση ή καταστροφή της Χαμάς στη Γάζα, αλλά πολύ καλά γνωρίζουν ότι το “όχημα διάσωσής’ τους δεν είναι δημοφιλές, θεωρείται διεφθαρμένο και έχει μεγάλη ανάγκη από μια νέα γενιά ηγετών που κανείς δεν μπόρεσε μέχρι τώρα να δημιουργήσει.. Η τοποθέτηση της ΠΑ από τη Δύση στην καρδιά της διακυβέρνησης στη Γάζα μετά την σύγκρουση έχει επίσης απορριφθεί από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Νετανιάχου, προκαλώντας ανησυχία στην κυβέρνηση Μπάιντεν, ενώ στις πλείστες Αραβικές πρωτεύουσες ο υπέργηρος Μαχμούτ Αμπάς θεωρείται “καμένο χαρτί”
Το Ισραήλ είναι τόσο εχθρικό προς την ΠΑ που απαγόρευσε προ ημερών στον υπουργό εξωτερικών της Αρχής να μεταβεί στο Μπαχρέιν για να μιλήσει στην ετήσια διάσκεψη του MANAMA DIALOGUE/ΙΙSS στην οποία συμμετείχαν Αμερικανοί και Άραβες ηγέτες και διεθνείς παράγοντες σχετικά με τα μεταπολεμικά σχέδιά της. Η ΠΑ – που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1990 ως μέρος της τότε ειρηνευτικής διαδικασίας για τη διαχείριση περιοχών στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα υπό Παλαιστινιακό έλεγχο – έχει δηλώσει ότι είναι πρόθυμη να παίξει ρόλο στη Γάζα, από όπου εκδιώχθηκε από τη Χαμάς το 2006, αλλά μόνο αν αποτελεί μέρος ενός σαφούς, ολοκληρωμένου ειρηνευτικού σχεδίου με το Ισραήλ που να περιλαμβάνει και τη Δυτική Όχθη. Πολλοί όμως αμφιβάλλουν για την ικανότητά της να το κάνει, ακόμα κι αν υπήρχε τέτοιο σχέδιο.
Ο Nασέρ αλ Κούντουα , ανιψιός του Γιασέρ Αραφάτ που θεωρείται πιθανός μελλοντικός ηγέτης της ΠA, είπε: “Νομίζω ότι η σημερινή αρχή, στην παρούσα μορφή της και με τους άνδρες που την ηγούνται, δεν είναι σε θέση να πατήσει το πόδι της στη Λωρίδα της Γάζας, πόσο μάλλον να χειριστεί τα κύρια καθήκοντα που απαιτούνται αυτή τη στιγμή”. Άλλοι παρατηρητές, όπως ο πρώην διαπραγματευτής του Ισραήλ, Ντάνιελ Λέβι, συμβουλεύουν την ΠΑ να μην εισέλθει στη Γάζα αν παραμείνει Ισραηλινή στρατιωτική παρουσία εκεί όπως έχει επιμείνει ο Νετανιάχου. ‘Δεν νομίζω ότι θα ήταν σοφό για οποιοδήποτε Παλαιστινιακό κίνημα να πει:”Θα το κάνουμε αυτό υπό το άγρυπνο βλέμμα του Ισραήλ” (ο Μαχμούτ Αμπάς ξεκάθαρα υστερεί σε αποδοχή απέναντι στη Χαμάς).
Αυτά τα εμπόδια σημαίνουν ότι οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντιμετωπίζουν μια τεράστια πρόκληση στη μετατροπή της ΠΑ σε σώμα αποδεκτό από τους Παλαιστίνιους στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, καθώς και από έναν Ισραηλινό πρωθυπουργό (που έχει προσπαθήσει 15 χρόνια για να μειώσει την επιρροή της οργάνωσης). Απαιτεί επίσης σαφέστερη κατανόηση από ό,τι σήμερα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί η ασφάλεια και η πολιτική παρουσία της μεταπολεμικά. Επί του παρόντος, ορισμένοι διπλωμάτες, όπως ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ Μακούρκ μιλούν για μια μεταρρυθμισμένη ή αναζωογονημένη (!) Παλαιστινιακή Αρχή για τη διαχείριση της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Ο Ισπανός Ζοσέπ Μπορέλ ο επικεφαλής της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις, δήλωσε: “Ποιος θα έχει τον έλεγχο της Γάζας; Νομίζω ότι μόνο ένας ίσως θα μπορούσε να το κάνει αυτό. Η ΠΑ’
Πιο αόριστα, ορισμένοι μιλούν για την ανάγκη υποστήριξης των «ειρηνόφιλων Παλαιστινίων», μια φράση που χρησιμοποίησε πρόσφατα ο πρώην υπουργός εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Τζέιμς Κλέβερλι. Αυτό σημαίνει σιωπηρά την απομάκρυνση της Χαμάς από τη Γάζα(πράγμα πολύ δύσκολο) συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού των υποστηρικτών της από το να είναι υποψήφιοι σε οποιεσδήποτε μελλοντικές εκλογές. Ο Ιορδανός υπουργός εξωτερικών, Aιμάν Σαφάντι ωστόσο λέει ότι η Χαμάς είναι μια ιδέα και υποστηρίζει ότι έχει ενσωματωθεί βαθιά στη Γάζα από τότε που κέρδισε τις Παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές το 2006, εκ διώκοντας στη συνέχεια βίαια τη Φατάχ( το κυρίαρχο κόμμα στην ΠΑ) από τη Γάζα.
Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέρει ποια πολιτική κατάσταση θα προκύψει από τη Γάζα στο τέλος της τρέχουσας σφοδρής σύγκρουσης, αλλά ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν και πολλοί Άραβες ηγέτες εκτιμούν ότι είναι “ηρωική υπόθεση” να πιστεύουν ότι οι “ειρηνόφιλοι Παλαιστίνιοι” πρόκειται να επιβιώσουν έξω και κάτω από τα ερείπια της Γάζας. Για να εκτιμηθεί αν η ΠΑ θα είναι σε θέση να αναλάβει αυτό το καθήκον στη Γάζα και να είναι ανανεωτικής έμπνευσής , απαιτείται κάποια εξήγηση για την τρέχουσα άθλια κατάστασή της. Αυτό πρέπει να ξεκινήσει με την παραδοχή ότι εκείνοι που ζητούν μια «αναζωογονημένη» ΠΑ είναι ακριβώς οι ίδιοι παράγοντες που αντιστέκονται σε τέτοια βήματα για πολλά χρόνια. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την αδυναμία της ΠΑ, κάποιοι γνωστοί και άλλοι όχι.
Απίστευτη διαφθορά
Η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, αν και Παλαιστίνιοι διπλωμάτες λένε ότι δεν είναι ενδημική. Αλλά έχει ακρωτηριαστεί οικονομικά από μια υποβάθμιση χορηγών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που περιστασιακά υποστηρίζεται από την ΕΕ. Το 2013, οι εξωτερικές επιχορηγήσεις ύψους σχεδόν 1,4 δισ. $ (880 εκατ. £) αντιστοιχούσαν στο ένα τρίτο των συνολικών δαπανών της ΠΑ. Μέχρι το 2022, αυτό είχε μειωθεί σε λιγότερο από 350 εκατομμύρια δολάρια (305 εκατομμύρια £) ή λίγο λιγότερο από το 3% των συνολικών δαπανών της Παλαιστινιακής Αρχής, σύμφωνα με μια έκθεση φέτος του απεσταλμένου του ΟΗΕ για τη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ το 2023 επρόκειτο να παρακρατήσει Παλαιστινιακούς φόρους εισαγωγών αξίας 800 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι συνέπειες όσον αφορά τα φτωχότερα σχολεία και νοσοκομεία ήταν εμφανείς. Ο Τόνι Μπλερ, στα οκτώ χρόνια του ως ειδικός απεσταλμένος για το Κουαρτέτο των διεθνών δυνάμεων που επιδιώκει μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων από το 2007, προσπάθησε επίσης σκληρά να οικοδομήσει μια λειτουργική ΠΑ βασισμένη σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, και σε μεγάλο βαθμό απέτυχε για τους γνωστούς λόγους αφού ο αποκλεισμός που επέβαλε το Ισραήλ στραγγάλισε την Παλαιστινιακή οικονομία.
Οι ΗΠΑ, που τώρα υπερασπίζουν την ΠΑ, έχουν παρακρατήσει πληρωμές ( από το 2017 )σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την καταβολή επιδομάτων σε οικογένειες Παλαιστινίων κρατουμένων και σε όσους σκοτώθηκαν στη σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένων μαχητών που εμπλέκονται σε επιθέσεις εναντίον Ισραηλινών. Το Αμερικανικό Κογκρέσο σε δικομματική βάση αποκαλεί αυτό το “pay to slay”, όπως και το Ισραήλ. Αλλά η μεγαλύτερη αδυναμία της ΠΑ είναι ότι χρειάστηκε να λειτουργήσει με λανθασμένη υπόθεση. Όταν η ίδια η ΠΑ δημιουργήθηκε το 1994, οι Παλαιστίνιοι ηγέτες την προώθησαν ως μεταβατικό όργανο σε μια διπλωματική διαδικασία μετά τις συμφωνίες του Όσλο, που θα οδηγούσαν στην συγκρότηση κράτους. Ωστόσο, η κατάρρευση οποιασδήποτε αξιόλογης ειρηνευτικής διπλωματίας και οι φθίνουσες προοπτικές μιας λύσης δύο κρατών έχουν στερήσει από την ΠΑ τον λόγο ύπαρξής της.
Με τη διμερή διπλωματία αποκλεισμένη από το 2001, όταν ο τότε νεοεκλεγείς Ισραηλινός πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν αρνήθηκε να συναντήσει τον πρόεδρο της ΠΑ Γιάσερ Αραφάτ και εν μέσω μιας δεύτερης ιντιφάντα υπό την ηγεσία Παλαιστινίων μαχητών, η ΠΑ εστίασε σε άλλους τρόπους για να αποδείξει τη σημασία της και να δείξει ότι έχει μια στρατηγική .Η μη βία θα μπορούσε να παράγει αποτελέσματα. Πάνω από όλα αναζήτησε καθεστώς και σκοπό μέσω του ΟΗΕ. Έτσι, ο Μαχμούντ Αμπάς, διαδεχόμενος τον Γιάσερ Αραφάτ, ξεκίνησε μια εκστρατεία για να επιδιώξει την πλήρη αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ. Η Αμερικανική αντίδραση την καταδίκασε σε αποτυχία, αφήνοντάς την μόνο με καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ. Κατάφερε να γίνει μέλος της UNESCO, αλλά ακόμη και μια μέτρια προσπάθεια να ενταχθεί στον τουριστικό οργανισμό του ΟΗΕ εγκαταλείφθηκε λόγω της πίεσης των ΗΠΑ.
Οι διάφορες νομικές επιλογές που δεν προχώρησαν.
Σε ευρύτερο πλαίσιο , η ΠΑ το 2015 ζήτησε άδεια από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να ξεκινήσει έρευνα για εγκλήματα πολέμου που διέπραξε το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη. Μετά από πέντε χρόνια διαβουλεύσεων, το ΔΠΔ συμφώνησε το 2021 ότι είχε δικαιοδοσία. Αλλά αυτό οδήγησε τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να έρθουν απέναντι στη ΠΑ με έντονα αρνητική θέση.Σε μια επιστολή του Απριλίου 2021 που ανακοινώθηκε όχι στο κοινοβούλιο αλλά στους Συντηρητικούς Φίλους του Ισραήλ, ο τότε πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον είπε: “Είμαστε αντίθετοι στην έρευνα του ΔΠΔ για εγκλήματα πολέμου. Δεν δεχόμαστε ότι το ΔΠΔ έχει δικαιοδοσία σε αυτήν την περίπτωση, δεδομένου ότι το Ισραήλ δεν αποτελεί μέρος του καταστατικού της Ρώμης (που ίδρυσε το ΔΠΔ)και η Παλαιστίνη δεν είναι κυρίαρχο κράτος’ Πρόσθεσε: «Αυτή η έρευνα δίνει την εντύπωση ότι είναι μια μερική και προληπτική επίθεση σε έναν φίλο και σύμμαχο του Ηνωμένου Βασιλείου”
Ομοίως, οι ΗΠΑ υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ αντιτάχθηκαν σε κάθε έλεγχο του Ισραήλ από το ΔΠΔ. Η κυβέρνηση Τραμπ είπε: “Οι Παλαιστίνιοι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ως κυρίαρχο κράτος και ως εκ τούτου δεν έχουν τα τυπικά προσόντα να γίνουν μέλη ως κράτος, να συμμετέχουν ως κράτος ή να εκχωρήσουν δικαιοδοσία στο ΔΠΔ”. Η ομάδα Τραμπ επιτέθηκε στη χρήση του δικαστηρίου από την ΠΑ ως ‘μονομερή δικαστική ενέργεια που επιδεινώνει τις εντάσεις και υπονομεύει τις προσπάθειες για την προώθηση μιας λύσης δύο κρατών μέσω διαπραγματεύσεων»” Ο Τζο Μπάιντεν δεν άλλαξε τη στάση των ΗΠΑ. Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ συνάντησε τον Αμπάς στη Ραμάλα το 2022, τον προέτρεψε να εγκαταλείψει την έρευνα του ΔΠΔ, αλλά ο Αμπάς αρνήθηκε, λέγοντας ότι ήταν ένας από τους λίγους μη βίαιους δρόμους που διατίθενται για τους αντιτιθέμενους Ισραηλινούς οικισμούς.
Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασιλειο δεν είχε υποβάλει παρατηρήσεις στο προανακριτικό τμήμα του ΔΠΔ όταν ο εισαγγελέας παρέπεμψε το θέμα σε αυτό. Αυτό άφησε έναν απογοητευμένο Παλαιστίνιο πρεσβευτή στο Ηνωμένο Βασίλειο, Χουσάμ Zομλότ να διαμαρτυρηθεί: «”Η θέση του Μπόρις Τζόνσον αποκλείει οποιαδήποτε νομική οδό για αναζήτηση λογοδοσίας και αποκατάστασης για εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά του λαού μας, αφήνοντας τους Παλαιστίνιους να ρωτούν τι περιμένει η βρετανική κυβέρνηση να κάνουν ;”
Μια άλλη νόμιμη μη βίαιη οδός που επιδίωξε η ΠΑ ήταν να προσφύγει στο διεθνές δικαστήριο του ΟΗΕ, το ανώτατο δικαστήριο για την αντιμετώπιση διαφορών μεταξύ χωρών. Τον Δεκέμβριο του 2022 η γενική συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε με 87 κατά 26 υπέρ για να ζητήσει συμβουλευτική απόφαση για το καθεστώς της κατοχής από το δικαστήριο της Χάγης. Αλλά μόλις εμφανίστηκαν οι δικηγόροι της Παλαιστινιακής Αρχής στη Χάγη, το ίδιο έκαναν και οι δικηγόροι της κυβέρνησης των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, λέγοντας και πάλι ότι αυτή ήταν μια ακατάλληλη νομική οδός για να επιδιώξουν οι Παλαιστίνιοι. Οι προφορικές διαδικασίες πρόκειται να διεξαχθούν τον Φεβρουάριο του επόμενου έτους και οι ΗΠΑ λένε τώρα στην Παλαιστινιακή Αρχή να αποσυρθεί αν επιθυμούν τη συμφωνία του Ισραήλ να αφήσει την ΠΑ στη Γάζα.
Εμφανείς πολιτικές αδυναμίες
Ως αποτέλεσμα και των δικών της αδυναμιών η ΠΑ κατέληξε να θεωρείται από τους Παλαιστίνιους ολοένα και περισσότερο ως ‘υπεργολάβος ασφαλείας για το Ισραήλ’ και στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας συχνά επέβαλε αυθαίρετη δικαιοσύνη στη Δυτική Όχθη. Η Lawyers for Justice, μια ομάδα που τεκμηριώνει τέτοιες αυθαίρετες υποθέσεις δικαιοσύνης, υπολόγισε ότι μόνο το 2022 η Παλαιστινιακή Αρχή συνέλαβε περισσότερους από 500 Παλαιστίνιους για αδικήματα κατά του Ισραήλ. Η εναλλακτική λύση, υποστήριξε η ΠΑ, θα ήταν μια τρίτη ιντιφάντα και η κατάρρευση της ΠΑ. Όλα αυτά είχαν τεράστιο αντίκτυπο στη φήμη της ΠΑ.
Σημαντική δημοσκόπηση από το Παλαιστινιακό Κέντρο Πολιτικής και Έρευνας Έρευνας δείχνει ότι λίγες ημέρες πριν από την επίθεση της Χαμάς στους Ισραηλινούς(στις 7 Οκτωβρίου) το 80% των Παλαιστινίων θεωρούσαν την ΠΑ διεφθαρμένη και το 62% την θεωρούσε εκτός πραγματικότητας.. Κανένας από τους κύριους θεσμούς της δεν απολαμβάνει λαϊκής νομιμότητας. Η αύξηση της βίας στη Δυτική Όχθη φέτος μόνο αποδυνάμωσε περαιτέρω την ΠΑ, ενισχύοντας τα χέρια των μαχητών της Δυτικής Όχθης που προσφέρουν στους νέους της Δυτικής Όχθης την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν τους Ισραηλινούς εποίκους και τις δυνάμεις ασφαλείας. Πρόσφατες φοιτητικές πανεπιστημιακές εκλογές είδαν το ισλαμικό μπλοκ Wafa που συνδέεται με τη Χαμάς να επικρατεί της Φατάχ σε μια σειρά ψηφοφοριών. Το ανησυχητικό είναι ότι, επιδιώκοντας να καταστήσουν την ΠΑ το κέντρο της μεταπολεμικής Παλαιστινιακής πολιτικής στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, οι ΗΠΑ μπορεί να υποστηρίζουν το λάθος άλογο και να υποτιμούν την ανθεκτικότητα της Χαμάς στη Γάζα η οπία δεν μπορεί να καμφθεί συντριπτικά αλλά γνωρίζει να επιβιώνει.
Οι πιθανοί διάδοχοι του Αμπάς Σίγουρα, ο Αμπάς ως υπέρμαχος μιας μεταρρυθμισμένης Παλαιστινιακής πολιτικής φαίνεται ως γελοία πρόταση(!). Ο 88χρονος Aμπάς διανύει το 18ο έτος της τετραετούς προεδρικής θητείας του ( δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές από τότε που αναβλήθηκε ένας γύρος το 2010.) . Η επιλογή για τη διαδοχή του Αμπάς έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια, κάνοντας τον φραξιονισμό ακόμη χειρότερο. Ο Χουσείν αλ Σιχ ως γραμματέας της εκτελεστικής επιτροπής της PLO, ευνοείται από τις ΗΠΑ επειδή θεωρείται τουλάχιστον πρακτικός. Μιλάει άπταιστα Εβραϊκά και γνωρίζει καλά ανώτερους Ισραηλινούς στρατιωτικούς και πολιτικούς. Ο Μαρουάν Μπαργκούτι θα ήταν πιο λογικός υποψήφιος, με τη διαφορά ότι βρίσκεται στη φυλακή από το 2002, εκτίοντας ποινή ισόβιας κάθειρξης για διαπραχθέντα φόνο (μετά τη δεύτερη ιντιφάντα.) Πιθανότατα θα κέρδιζε τον Αμπάς στις εκλογές που ακυρώθηκαν για την προεδρία της ΠΑ και σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις θα κέρδιζε επίσης και τον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε με 60% προς 37% (ενώ ο Αμπάς όχι.)
Ένας άλλος αντίπαλος του Aμπάς είναι ο Mωχαμέτ Νταλάν ο πρώην αρχηγός της Φατάχ στη Γάζα, ο οποίος έχει το πλεονέκτημα ότι γεννήθηκε σε καταυλισμό προσφύγων στη Γάζα. Ωστόσο, θεωρείται “πλάσμα” των ΗΑΕ, μιας από τις χώρες που εξομάλυναν τις σχέσεις με το Ισραήλ, κάτι που ο Αμπάς θεώρησε ως προδοσία. Ο Αμπάς έδιωξε τον Νταλάν από το κίνημα της Φατάχ το 2011 και αρνήθηκε να συμφιλιωθεί μαζί του παρά τις πιέσεις από την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Αυτοί που αμφισβητούν την εξουσία του Αμπάς πληρώνουν το τίμημα. Ο ανιψιός του Aραφάτ, απομακρύνθηκε από την κεντρική επιτροπή της Φατάχ τον Μάιο του 2021, αφού είπε ότι θα σχηματίσει μια κοινή λίστα με τον Μπαργκούτι για να αμφισβητήσει τον Aμπάσ. Ομοίως, μία εσωτερικά δημιουργηθείσα απόπειρα μεταρρύθμισης της ΠΑ (που ξεκίνησε το 2010 και με τίτλο “Last Stretch to Freedom ‘ κατέληξε σε καταστροφή για τον τότε πρωθυπουργό Σαλάμ Φαγιάντ . Η προσπάθειά του να ξεριζώσει τη διαφθορά τελείωσε με τον ξεριζωμό του το 2013. Τώρα ζει στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσι
Ο επίτροπος Μπορέλ της ΕΕ είναι πεπεισμένος ότι υπάρχει εναπομείνασα παρουσία της Φάταχ στη Γάζα πάνω στην οποία μπορεί να οικοδομήσει. Είπε: ‘Υπάρχουν 60.000 άνθρωποι στη Γάζα που λαμβάνουν μισθό από την ΠΑ: 30.000 ήταν υπάλληλοι της ΠΑ πριν αναλάβει η Χαμάς και άλλοι 30.000 συνταξιούχοι’. Αυτό είναι αληθές αλλά η Χαμάς είναι πολύ βαθιά ριζωμένη στη Γάζα.
