Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Είκοσι τρία χρόνια μετά τις καταστροφικές τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, η απειλή που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ είναι πιο διαφορετική από ποτέ. Σήμερα, η Αλ Κάιντα είναι μια διαφορετική οργάνωση από ό,τι ήταν πριν από περισσότερες από δύο δεκαετίες, με διαφορετικές επιχειρησιακές και οργανωτικές δυνατότητες. Υπάρχουν όμως κάποιες σχετικές ομοιότητες. Η Αλ Κάιντα λειτουργεί για άλλη μια φορά στρατόπεδα εκπαίδευσης στο Αφγανιστάν(όπως υπογραμμίζεται από την πιο πρόσφατη έκθεση της Ομάδας Αναλυτικής Υποστήριξης και Παρακολούθησης Κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών)η οποία επισημαίνει επίσης ότι η Αλ Κάιντα «χρησιμοποιεί ακόμη το Αφγανιστάν ως ανεκτικό καταφύγιο υπό τους Ταλιμπάν».
Χωρίς να υπάρχουν στρατεύματα των ΗΠΑ στο έδαφος, οι Ταλιμπάν έχουν χρησιμεύσει ως η κύρια αντιτρομοκρατική δύναμη κατά του Ισλαμικού Κράτους Χορασάν (IS-K), το οποίο παραμένει μεταξύ των πιο ενεργών επιχειρησιακά διεθνικών τρομοκρατικών ομάδων που δραστηριοποιούνται σήμερα. Η Αλ Κάιντα έχει αποδυναμωθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του σχεδόν 20χρονου Παγκοσμίου Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και η οργάνωση μαστίζεται από σημαντικές ελλείψεις, όπως οικονομικά προβλήματα, διαταραχές ηγεσίας, περιορισμένη διοίκηση και έλεγχος και εσωτερικές διαμάχες. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν υποτιμήσει την Αλ Κάιντα στο παρελθόν και με την αντιτρομοκρατία να επισκιάζεται πλέον από την εστίαση στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι η Αλ Κάιντα μπορεί να είναι σε θέση να αναγεννήσει τα δίκτυά της στο Αφγανιστάν και σε ολόκληρη τη Νότια Ασία, κάνοντας εισβολή μέσω της Αλ Κάιντα στην Ινδική Υποήπειρο (AQIS) και τη συνεργασία της με πακιστανικές τζιχαντιστικές ομάδες, όπως η Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) ή οι Πακιστανοί Ταλιμπάν.
Ο πυρήνας της Αλ Κάιντα έχει εξασθενήσει, αλλά αρκετές ομάδες δικαιόχρησης της Αλ Κάιντα και περιφερειακοί κλάδοι παραμένουν εξέχοντες, ειδικά οι θυγατρικές της στην υποσαχάρια Αφρική, όπου η al-Shabaab στο Κέρας της Αφρικής και η Jama’at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM) στο Σαχέλ έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Η Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο (AQAP) στην Υεμένη παραμένει επίσης μια επίμονη απειλή και πιθανότατα εργάζεται για να βρει τρόπους να αξιοποιήσει τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη χώρα αυτή για να στρατολογήσει νέα μέλη και να ενισχύσει τις τάξεις της. Ωστόσο, στις περισσότερες περιοχές σε όλο τον κόσμο, οι θυγατρικές της Αλ Κάιντα έχουν επισκιαστεί από τους αντιπάλους τους του Ισλαμικού Κράτους.
Το IS-K είναι μια από τις πιο επικίνδυνες τρομοκρατικές ομάδες αυτή τη στιγμή στον κόσμο, που μάχεται για να κρατήσει ερείσματα στο Αφγανιστάν ενώ παράλληλα εξαπολύει πολλές εξωτερικές επιχειρήσεις υψηλού προφίλ, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων στο Ιράν, την Τουρκία και τη Ρωσία. Έχουν επίσης αποτραπεί πολλές συνωμοσίες του IS-K, συμπεριλαμβανομένης μιας συνωμοσίας που στόχευε μια συναυλία της Taylor Swift στη Βιέννη της Αυστρίας που είχε σκοπό να προκαλέσει τεράστιες απώλειες αμάχων. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ διαβίβασαν πληροφορίες στους Αυστριακούς ομολόγους τους και βοήθησαν στην αποτροπή αυτής της εγκληματικής συνωμοσίας. Πολλά από τα άτομα που έχει ριζοσπαστικοποιήσει το IS-K είναι εξαιρετικά νεαρά, αφού έχουν περάσει χρόνο παρακολουθώντας προπαγανδιστικά βίντεο του IS-K στο TikTok, το Telegram και άλλες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων.
Αλλού, το Ισλαμικό Κράτος συνεχίζει να ευδοκιμεί. Το IS διατηρεί περιφερειακές θυγατρικές στο Σαχέλ, την Κεντρική Αφρική, τη Μοζαμβίκη και τη Σομαλία. Η επαρχία Σαχέλ του Ισλαμικού Κράτους (ISSP) και η Επαρχία Δυτικής Αφρικής του Ισλαμικού Κράτους (ISWAP) συνεχίζουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους, οι οποίες τώρα εκτείνονται από την παράκτια περιοχή της Δυτικής Αφρικής έως τη λεκάνη της λίμνης Τσαντ. Ολόκληρες περιοχές του Μάλι, του Νίγηρα και της Μπουρκίνα Φάσο έχουν κατακλυστεί από τζιχαντιστές.
Πολλαπλά πραξικοπήματα στην υποσαχάρια Αφρική έφεραν την άνοδο των στρατιωτικών καθεστώτων ,τα οπόια με τη σειρά τους προσκάλεσαν Ρώσους μισθοφόρους από την Ομάδα Βάγκνερ, που τώρα είναι γνωστό ως Αφρικανικό Σώμα, στη χώρα ως μηχανισμός αντιμετώπισης πραξικοπήματος. Σχετικά, οι Ρώσοι μισθοφόροι διεξήγαγαν εκστρατείες κατά της καμένης γης όπου δρουν, σκοτώνοντας αμάχους και διαπράττοντας κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κάτι που απλώς εντείνει περαιτέρω τα παράπονα του τοπικού πληθυσμού και τον αναγκάζει στην αγκαλιά τρομοκρατικών ομάδων. Στο Ιράκ και τη Συρία, το Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται σε επίθεση, ενισχύοντας περισσότερες επιθέσεις και επιχειρήσεις κάθε μήνα με μια αυξανόμενη αίσθηση ορμής. Στο μεταξύ, το Ιράν συνεχίζει να εργάζεται στα παρασκήνια για να πιέσει τους ιρακινούς ηγέτες στη Βαγδάτη να τερματίσουν την παρουσία των στρατευμάτων των ΗΠΑ στο Ιράκ.
Πέρα από τις σαλαφιστικές τζιχαντιστικές ομάδες όπως η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, οι ΗΠΑ και η Δύση αντιμετωπίζουν επίσης απειλές από την τρομοκρατία που χρηματοδοτείται από το Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων πληρεξουσίων της Τεχεράνης γνωστές ως «Άξονας της Αντίστασης», μεταξύ των οποίων η Λιβανέζικη Χεζμπολάχ, το κίνημα των Χούτι στην Υεμένη και διάφορες ομάδες πολιτοφυλακής σε όλο το Ιράκ και τη Συρία.
Οι ακροδεξιοί εξτρεμιστές αποτελούν επίσης απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες,και τη Δύση ευρύτερα συμπεριλαμβανομένων των νεοναζιστικών και λευκών δικτύων και ομάδων όπως η Βάση, η Μεραρχία Atomwaffen, το Russian Imperial Movement (RIM), το Nordic Resistance Movement (NRM) και άλλες. Οι ΗΠΑ έχουν κινηθεί για να εντοπίσουν αρκετές από αυτές τις ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των RIM και NRM, ενώ εργάζονται για να βοηθήσουν στην εξάρθρωση των δικτύων υποστήριξης που στηρίζουν φυλετικά και εθνοτικά κίνητρα βίαιους εξτρεμιστές σε όλο τον κόσμο. Στο εσωτερικό μέτωπο, η εγχώρια τρομοκρατία παραμένει μια σημαντική ανησυχία, με άτομα και μικρές ομάδες εξτρεμιστών από όλο το ιδεολογικό φάσμα να υποκινούνται από μια σειρά τάσεων.. Αυτό περιλαμβάνει τη λεγόμενη «τρομοκρατία του salad bar», όπου οι εξτρεμιστές επιλέγουν διάφορες πτυχές ευρείας κλίμακας και μερικές φορές αντιφατικές ιδεολογίες, αφού ριζοσπαστικοποιηθούν στο διαδίκτυο σε φόρουμ κοινωνικών μέσων ή ιστότοπους τυχερών παιχνιδιών.
Στις ΗΠΑ, αυτή η απειλή επιδεινώνεται από την εύκολη πρόσβαση σε αυτόματα όπλα. Η τρομοκρατική απειλή κάθε άλλο παρά στατική είναι. Αντίθετα, οι βίαιοι μη κρατικοί παράγοντες αναζητούν συνεχώς νέους τρόπους καινοτομίας, “αγκαλιάζοντας” τις αναδυόμενες τεχνολογίες και εργάζονται για να αξιοποιήσουν τα μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα (UAS), την τεχνητή νοημοσύνη, την τρισδιάστατη εκτύπωση και άλλες μεθόδους ενίσχυσης της θνησιμότητας τους. Και με τις τρομοκρατικές ομάδες να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την υπεροχή, η διαδικασία υπερθεματισμού θα μπορούσε να οδηγήσει μια ομάδα να επιχειρήσει επίθεση με χημικά ή βιολογικά όπλα, σε μια προσπάθεια να κλιμακωθεί έναντι των αντιπάλων της
Η πρόκληση επιδεινώνεται από τη μετατόπιση των προτεραιοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά από δύο δεκαετίες επιθετικών αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, υπάρχει, κατανοητό, μια ορισμένη αίσθηση αντιτρομοκρατικής κόπωσης που δημιούργησε σε όλη την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Επιπλέον, με την άνοδο της Κίνας και της εισβολής μιας ρεβανσιστικής Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και με τον συνεχιζόμενο πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, υπήρξαν άλλες προτεραιότητες που έχουν υπερβεί την αντιτρομοκρατική αποστολή. Η έλλειψη πόρων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι πιθανότατα μια τάση που θα συνεχιστεί, ακόμη κι αν πολλοί αναλυτές θεωρούν τη διόρθωση περισσότερο ως υπερδιόρθωση και, επομένως, μυωπικής εμβέλειας και χαρακτήρα.