Η ισχυρή έκρηξη στο λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς του Ιράν έχει γίνει το επίκεντρο άλλης μιας μεγάλης παγκόσμιας κρίσης. Πέραν του μεγάλου αριθμού των θυμάτων, έχουν πυροδοτηθεί φόβοι σε όλες τις ναυτιλιακές διαδρομές και εκτιμάται ότι θα προκληθεί αναταραχή στις ήδη εύθραυστες αλυσίδες εφοδιασμού, καθώς και στον τουρισμό του Κόλπου.
Το υπόψη λιμάνι, ως το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι του Ιράν, αποτελεί πυλώνα του παγκόσμιου εμπορίου. Χειρίζεται ετησίως, περίπου 80 εκατομμύρια τόνους φορτίου. Χρησιμεύει ως κύριος κόμβος κατά μήκος του Στενού του Ορμούζ, το σημείο ασφυξίας μέσω του οποίου ρέει το 20% του παγκόσμιου εμπορευόμενου πετρελαίου. Οι αναταραχές εδώ, έχουν άμεσες επιπτώσεις στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Το λιμάνι είναι επίσης η θαλάσσια πύλη για το Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά Νότου (INSTC), ένα δίκτυο συνδυασμένων μεταφορών από τον Ινδικό Ωκεανό προς Ρωσία, Κ. Ασία, Ευρώπη, μέσω Ιράν και αντίστροφα. Ειδικά για την Ινδία, είναι ζωτικής σημασίας, καθώς εμπορεύματα από τη Βομβάη ελλιμενίζονται εδώ πριν μεταφερθούν από τη στεριά στην Κασπία και μετά στην Κ. Ασία και την Ευρώπη, παρακάμπτοντας τα παραδοσιακά σημεία συμφόρησης στη Διώρυγα του Σουέζ. Το υπόψη μεταφορικό δίκτυο είναι ακόμα υπό διαμόρφωση και λειτουργεί μερικώς.
Figure1 Intrnational North South Transport Corridor (INSΤC)
Το υπόψη μεταφορικό δίκτυο έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για τη Ρωσία, καθώς της επιτρέπει πάσης φύσεως διακινήσεις μακριά από τον έλεγχο και τη παρακολούθηση δυτικών χωρών. Αναφέρεται ότι τόσο η Ρωσία, όσο και το Ιράν χρησιμοποιούν την Κασπία θάλασσα για μεταφορές στρατιωτικού εξοπλισμού.
Επανερχόμενοι στην πρόσφατη έκρηξη, αρμόδιοι αξιωματούχοι των τελωνείων, εκτιμούν ότι αυτή οφείλεται σε επικίνδυνα χημικά που είχαν αποθηκευτεί ακατάλληλα (ας θυμηθούμε ανάλογη έκρηξη πυρομαχικών, που αυταναφλέγησαν και εξερράγησαν στο λιμάνι του Μαρί στη Κύπρο, τον Ιούλιο 2011και στο λιμάνι της Βηρυτού). Κάποιες αναφορές περιγράφουν την έκρηξη ενός πιο πτητικού φορτίου, όπως π.χ. καύσιμο πυραύλων υπερχλωρικού νατρίου που είχε φτάσει από την Κίνα.
Αυτή η αναταραχή έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή που τα παγκόσμια logistics είναι ήδη πιεσμένα από τις απειλές πειρατείας στην Ερυθρά Θάλασσα και την αστάθεια των κυρώσεων. Οι άμεσες συνέπειες περιλαμβάνουν:
Καθυστερημένες αποστολές μεταξύ Ινδίας, Ιράν, Ρωσίας και Ευρώπης.
Αυξημένο κόστος ασφάλισης φορτίου για πλοία που διασχίζουν τον Κόλπο.
Πιθανή πίεση αλλαγής δρομολόγησης σε άλλα λιμάνια του Κόλπου, όπως το Jebel Ali του Ντουμπάι, επηρεάζοντας τις τουριστικές ροές που συνδέονται με κόμβους κρουαζιέρας και φορτίου.
Αύξηση της αστάθειας των τιμών του πετρελαίου, επηρεάζοντας το κόστος ταξιδιού παγκοσμίως.
Η κρίσιμη αξία του INSTC για τις εναλλακτικές εμπορικές φιλοδοξίες της Ινδίας παραμένει πλέον σε αβεβαιότητα έως ότου αποκατασταθούν πλήρως οι λιμενικές λειτουργίες. Όσον αφορά στον άλλο σχεδιαζόμενο άξονα, τον IMEC, που θα εξυπηρετούσε την Ινδία, παραμένει απλά ένα … όνειρο.
Το στενό του Ορμούζ δεν είναι μόνο μια ζωτικής σημασίας αρτηρία πετρελαίου, αλλά υποστηρίζει επίσης μια σημαντική τουριστική οικονομία που καλύπτει το Ομάν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ και όχι μόνο. Στον απόηχο της έκρηξης:
Τα κρουαζιερόπλοια που σχεδιάζουν στάσεις στον Κόλπο επανεκτιμούν τα δρομολόγια.
Οι ταξιδιωτικές οδηγίες για το Ιράν και τον Κόλπο ενδέχεται να γίνουν αυστηρότερες από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ.
Θα αυξηθούν απότομα οι ασφαλιστικές επιβαρύνσεις για αεροπορικές εταιρείες και κρουαζιερόπλοια που εκτελούν δρομολόγια κοντά στα Στενά.
Η έκρηξη συμπίπτει με την έναρξη στο Ομάν, των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, περιπλέκοντας την ήδη τεταμένη διπλωματική δυναμική. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Abbas Araghchi προειδοποίησε πρόσφατα ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας του Ιράν παραμένουν σε εγρήγορση έναντι των προσπαθειών δολιοφθοράς.
Το παρελθόν βαρύ, τα μυστικά πλήγματα του Ισραήλ σημαντικά και η καχυποψία διάχυτη. Πέντε χρόνια πριν, στις 9 Μαΐου 2020, μια Ισραηλινή κυβερνοεπίθεση είχε «ρίξει» όλο το σύστημα Η/Υ, στο λιμάνι «Shahid Rajaee», στο Μπαντάρ Αμπάς, το ίδιο λιμάνι όπου συνέβη η πρόσφατη έκρηξη, προκαλώντας μικρής έκτασης και όχι μόνιμες, καθυστερήσεις.
Οι φιλοδοξίες της Ινδίας να παρακάμψει τη Διώρυγα του Σουέζ μέσω του INSTC εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την αδιάκοπη πρόσβαση στο Μπαντάρ Αμπάς. Οποιαδήποτε μακροχρόνια αστάθεια εδώ θα μπορούσε εκτός των άλλων να καθυστερήσει τα κρίσιμα logistics για την υποστήριξη νέων ευρασιατικών εμπορικών συμφώνων.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες που επενδύουν στη διαφοροποίηση από τις κινεζικές αλυσίδες εφοδιασμού μέσω INSTC, παρακολουθούν επίσης στενά τις εξελίξεις.
Το Μπαντάρ Αμπάς δεν είναι απλώς ένα λιμάνι, είναι ένα στρατηγικό σημείο στη σκακιέρα της εξελισσόμενης δυναμικής ισχύος μεταξύ του Ιράν, της Ινδίας, της Ρωσίας, της Κίνας και των δυτικών δυνάμεων. Το χρονοδιάγραμμα της έκρηξης, εν μέσω διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά, εγείρει άβολα ερωτήματα σχετικά με τις περιφερειακές ευπάθειες και υπονομεύει την εμπιστοσύνη μεταξύ των δυο μερών.
Figure 2 Persian Gulf luxury cruise
Για την ταξιδιωτική βιομηχανία, αυτό το περιστατικό υπογραμμίζει ένα βασικό μάθημα: η ασφάλεια, η συνδεσιμότητα και η τουριστική ευημερία είναι βαθιά συνυφασμένες (υπόψη και για Ελλάδα, όπου η τουριστική βιομηχανία παραμένει μια ευάλωτη μονοκαλλιέργεια…). Μια και μόνο έκρηξη σε ένα λιμάνι μπορεί να διαταράξει όχι μόνο το τοπικό εμπόριο, αλλά και τα παγκόσμια ταξιδιωτικά οικοσυστήματα.
Οι επόμενες εβδομάδες θα καθορίσουν εάν οι φλόγες του Μπαντάρ Αμπάς θα παραμείνουν μια μεμονωμένη τραγωδία, ή η σπίθα που θα αναδιαμορφώσει τα περιφερειακά ταξίδια και το παγκόσμιο εμπόριο για τα επόμενα χρόνια.
Του Απόστολου Τσιμογιάννη
Ο Απόστολος Τσιμογιάννης είναι Υποστράτηγος (ε.α), με μεγάλη επιτελική και διοικητική εμπειρία στον τομέα των Millitary Logistics. Έχει υπηρετήσει σε ανάλογη επιτελική θέση του NATO/NSPA. Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Logistics.
