Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η δίχρονη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ως και η εμπλοκή των ΗΠΑ, της Ευρώπης, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας, έχουν δημιουργήσει νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες στην ευρύτερη περιοχή. Ενώ ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων πολιτικών, θαλάσσιων, οικονομικών , στρατιωτικών και ενεργειακής ασφάλειας έχουν αυξήσει την ανάγκη για σαφήνεια στην προσέγγιση των ΗΠΑ, μια συγκεκριμένη πρόσφατη εξέλιξη είναι επείγουσα και χρειάζεται απαντήσεις. Ο Ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας έχει νικηθεί από την Ουκρανία. Συνολικά, 15 πολεμικά πλοία του έχουν βυθιστεί και 12 έχουν υποστεί ζημιές τα τελευταία δύο χρόνια, με πιο πρόσφατη την πυραυλική κορβέτα Ivanovets στις 31 Ιανουαρίου 2024.
Αυτή η τελευταία εξέλιξη είναι ιδιαίτερα σημαντική και δεν έχει αναλυθεί. Για τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που έχουν δεκαετίες εξάρτησης από Ρωσικούς πόρους και υποδομές (που συνδέονται με τη Ρωσία) ο Νότιος Καύκασος και η Κεντρική Ασία μπορούν να χρησιμεύσουν ως μια σημαντική πιθανή εναλλακτική λύση. Αυτή η σημασία τους μπορεί να ενδυναμωθεί μόνο με τη μεταπολεμική ανάπτυξη και ανοικοδόμηση της Ουκρανίας που θα ακολουθήσει τον τρέχοντα τραγικό πόλεμο. Ο” Μεσαίος Διάδρομος,” που εκτείνεται μεταξύ των λιμανιών του Καζακστάν της Κασπίας , και της Γεωργίας της Μαύρης Θάλασσας ως και των λιμανιών της Μεσογείου της Τουρκίας, επιτρέπει στα κράτη της Κεντρικής Ασίας να παρακάμψουν τη γεωπολιτικά ασταθή Ρωσική διαδρομή.
Ορισμένοι από τους ισχυρισμούς για αυτή τη διαδρομή είναι αναμφίβολα υπερβολικοί. Είναι απίθανο να γίνει ένας σημαντικός διάδρομος που θα συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη. Υπάρχουν σημαντικά γεωγραφικά, πολιτικά, οικονομικά και ζητήματα ελέγχου που σχετίζονται με αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα είναι σε θέση να ταιριάξει με τις θαλάσσιες ή άλλες χερσαίες επιλογές μεταφοράς μεταξύ Κίνας και ΕΕ. Ταυτόχρονα, ο “Μέσος Διάδρομος “είναι εξαιρετικά σημαντικός για τις χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Νοτίου Καυκάσου. Σύμφωνα με πολλαπλές μελέτες, ( της Παγκόσμιας Τράπεζας, EBRD) το δυναμικό μεταφόρτωσης του “Μεσαίου Διαδρόμου” μεταξύ Ευρώπης και Ασίας μέσω της Κασπίας Θάλασσας θα συνεχίσει να αυξάνεται και να διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο μεταξύ των αναπτυσσόμενων οικονομιών της Κεντρικής Ασίας/Νότιου Καυκάσου και της ΕΕ ως και τις αγορές της Μεσογείου.
Αυτό θα απαιτήσει συνδυασμό επενδύσεων και μέτρων αποτελεσματικότητας και πιο σθεναρό ενδοπεριφερειακό συντονισμό. Η μόνη κατάλληλη διέξοδος για αυτή τη διαδρομή είναι η Γεωργία. Οι άλλες χώρες είναι κλειστές στη ξηρά και πρέπει οι διάδρομοι να διέρχονται από γειτονικά κράτη για να φτάσουν σε ανοιχτές θάλασσες και αγορές. Αλλά η απουσία σταθερών εγγυήσεων ασφαλείας από το ΝΑΤΟ ή άλλους στρατιωτικούς συμμάχους κάνει επίσης τη Γεωργία και τα λιμάνια της στη Μαύρη Θάλασσα ευάλωτα. Η προθυμία της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη και επιθέσεις ” γκρίζας ζώνης “στη Μαύρη Θάλασσα αυξάνει τον πολιτικό κίνδυνο. Ένας τρόπος για να μετριαστεί αυτό είναι να εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες στο εμπόριο και τη διαμετακόμιση μέσω Γεωργίας. Από τη στιγμή που τα Γγεωργιανά λιμάνια είναι σημαντικά για άλλους, όπως η Τουρκία, η Κίνα, η Ινδία και τα κράτη του Κόλπου, η πίεση για ειρήνη μπορεί να εξισορροπήσει πιθανές απειλές.
Η Γεωργία πρέπει επίσης να αναπτύξει ικανότητες ναυτικής άμυνας με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα αεράμυνας ως και να ξαναχτίσει συστήματα πολιτικής άμυνας καθώς και στρατιωτικών εφεδρικών συστημάτων για να δημιουργήσει τουλάχιστον ένα βασικό επίπεδο αποτροπής στη Ρωσική επιθετικότητα. Η στρατηγική των ΗΠΑ για τη Μαύρη Θάλασσα θα πρέπει να ενσωματώσει υποστήριξη για την ελεύθερη ροή αγαθών και ορυκτών πόρων μεταξύ της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ως και της Κεντρικής Ασίας. Αλλά το πιο σημαντικό, θα πρέπει να περιλαμβάνει μια πορεία προς την ανάπτυξη ενός συστήματος ασφαλείας της Μαύρης Θάλασσας για όλα τα παράκτια κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Γεωργίας, ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό είναι ένα ζωτικής σημασίας Αμερικανικό στρατηγικό συμφέρον, με επιπτώσεις πέρα από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Αλλά ούτε εκεί υπάρχει ασφάλεια από Ουκρανικά εναέρια και θαλάσσια μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπως υποδεικνύεται από μια επίθεση στις 28 Ιανουαρίου σε Ρωσικό διυλιστήριο πετρελαίου .. Αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο, η Ρωσία σχεδιάζει να ενεργοποιήσει εκ νέου μια μικρή ναυτική βάση της Σοβιετικής εποχής στο Oτσαμτσίρε στην Αμπχαζία, μια γεωργιανή περιοχή που κατέχεται παράνομα από το 2008 από τη Ρωσία. Επί του παρόντος, το Oτσαμτσίρε αποτελεί βάση για περιπολικά σκάφη της μυστικής υπηρεσίας FSB της Ρωσίας και δεν μπορεί να φιλοξενήσει μεγάλα πλοία του Ρωσικού στόλου.. Η απόφαση της Μόσχας έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη Γεωργία και τους γείτονές της στη Μαύρη Θάλασσα-Κασπία, απειλώντας τη βιωσιμότητα σημαντικών εμπορικών οδών.
Τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Γεωργίας βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από το Oτσαμτσίρε και ήδη χρησιμεύουν ως συνδετικοί σύνδεσμοι μεταξύ της Ευρώπης και των ευρύτερων περιοχών της Κεντρικής Ασίας, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από χώρες που εκτείνονται από τον Νότιο Καύκασο έως τη δυτική περιοχή Σινιάνγκ της Κίνας. Το Oτσαμτσίρ είναι επίσης αρκετά κοντά στο πιθανό σημείο εισόδου για το προγραμματισμένο υποθαλάσσιο καλώδιο τροφοδοσίας που θα συνδέει τις πηγές πράσινης ενέργειας του Νοτίου Καυκάσου με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Αυτός ο στρατηγικός ρόλος της ανατολικής Μαύρης Θάλασσας συχνά λείπει από τα έγγραφα πολιτικής της ΕΕ και των ΗΠΑ. Τα παράκτια κράτη εκτός ΕΕ δεν περιλαμβάνονται στην πρωτοβουλία Three Seas (3SI)(Αδριατική, Βαλτική Μαύρη Θάλασσα) , για παράδειγμα. Ταυτόχρονα, τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Γεωργίας και ο αποκαλούμενος ‘Μεσαίος Διάδρομος”, που συνδέει τον Νότιο Καύκασο με την Κεντρική Ασία, παρέχουν στην Ευρώπη πρόσβαση σε τεράστιους πόρους ενέργειας, μετάλλων, άνθρακα, βαμβακιού και άλλων αγαθών, όπως καθώς και στις αναπτυσσόμενες αγορές σε μια αναδυόμενη περιοχή.
Συμπερασματικά οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και το ΝΑΤΟ θα πρέπει να προχωρήσουν σε μελέτη και εκπόνηση στρατηγικής για την ευρύτερη περιοχή.
