Οι περισσότεροι ίσως έχουμε διαβάσει για τη δράση των κομιτατζήδων, που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στους κατοίκους της Μακεδονίας μας και έγινε συνώνυμη της βαρβαρότητας και της θηριωδίας, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και κατά την περίοδο της κατοχής του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Τι σχέση μπορεί να έχει η υπενθύμιση όλων αυτών με το θέμα των Σκοπίων και το κίνημα του πανσλαβισμού, σύμφωνα με τον τίτλο του κειμένου;
Την εβδομάδα που πέρασε πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η επίσκεψη του νέου ΥΠΕΞ των Σκοπίων Νίκολα Ντιμιτρόφ. Το κυρίαρχο θέμα ήταν η δυνατότητα ένταξης της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. με την προσωρινή ονομασία ΠΓΔΜ ή με την εύρεση μιας αποδεκτής λύσης στο θέμα του ονόματος με τη χώρα μας. Μετά την εκλογή του νέου πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ, διαπιστώθηκε μια αλλαγή στην εθνικιστική ρητορική της ψευδούς εθνικής «μακεδονικής» συνείδησης που είχε καλλιεργηθεί επί σειρά ετών στους σκοπιανούς πολίτες από την προηγούμενη κυβέρνηση. Σκοπός της αλλαγής αυτής είναι προφανώς η άρση των επιφυλάξεων από την Ελλάδα, σύμφωνα με τις αποφάσεις που ελήφθησαν στο Βουκουρέστι το 2008, δηλ. για την εξεύρεση αμοιβαίας αποδεκτής λύσης πριν την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, η οποία θα πρέπει να έχει την έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και να είναι μόνιμη και όχι προσωρινή. Είναι σίγουρο ότι το επόμενο διάστημα θα ασκηθούν πιέσεις στη χώρα μας από διάφορους παράγοντες για άρση των επιφυλάξεων και είναι πολύ πιθανό η ΠΓΔΜ να είναι το επόμενο μέλος του ΝΑΤΟ, με στόχο την γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής. Η εξέλιξη αυτή, όπως είναι κατανοητό, δημιουργεί ιδιαίτερες ανησυχίες στη ρωσική πλευρά, η οποία δεν θα επιθυμούσε να δει μια ακόμα χώρα των Βαλκανίων μετά το Μαυροβούνιο να πέφτει στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ και να απομακρύνεται η δυνατότητα ελέγχου των ενεργειακών πηγών της περιοχής.
Στον απόηχο λοιπόν των νέων δεδομένων που διαμορφώνονται, η Ρωσία επιστράτευσε ένα ακόμα όπλο, αυτό της θρησκευτικής διπλωματίας. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου της ΠΓΔΜ Γκιόργκι Ιβάνοφ στη Μόσχα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, δήλωσε ότι «η σλαβική-κυριλλική γραφή ήρθε στη Ρωσία από τη μακεδονική γη», ενώ ο Ιβάνοφ ανέφερε στη συνέχεια, ότι οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος είναι «πνευματικοί δάσκαλοι της Μακεδονίας». Επιπλέον ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ παρασημοφορήθηκε στη Μόσχα από το «Διεθνές Ίδρυμα για την Ενότητα των Ορθόδοξων Λαών», για τη συνεισφορά του στην ενότητα της ορθοδοξίας, χωρίς πάντως να διευκρινίζεται σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή. Πλέον αυτών, η βουλγαρική ηγεσία στην προσπάθεια της να εκμεταλλευτεί την κρίση στα Σκόπια, δήλωσε ότι για να στηρίξει την ευρωπαϊκή πορεία της ΠΓΔΜ θα πρέπει να προηγηθεί η υπογραφή διμερούς συμφωνίας φιλίας και καλής γειτονίας. Μέσω αυτού του συμφώνου η Βουλγαρία απαιτεί από την ΠΓΔΜ να αναγνωρίσει ότι οι δυο χώρες έχουν κοινή ιστορία και να συμφωνήσει στον κοινό εορτασμό κάποιων ιστορικών γεγονότων, όπως η «Εξέγερση του Ιλιντεν». Η επανάσταση αυτή γιορτάζεται σήμερα στην ΠΓΔΜ ως εθνική επέτειος και για πολλούς στη χώρα θεωρείται η αρχή της σλαβομακεδονικης εθνογέννησης, ενώ την υιοθετεί και η Βουλγαρία.
Όλα τα παραπάνω μου έφεραν στο νου μια υπόθεση που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, συνδέεται με το «ξανθό γένος» και είναι αυτή του πανσλαβισμού. Επειδή το θέμα είναι τεράστιο θα προσπαθήσω περιληπτικά να αναφέρω τα κυριότερα σημεία του. Ο πανσλαβισμός είναι πνευματικό, πολιτικό και πολιτιστικό δόγμα που αναπτύχθηκε τον 19ο αλλά και στις αρχές του 20ού αιώνα και αποσκοπούσε στην πολιτική συνένωση των σλαβικών λαών σε ενιαίο ομοσπονδιακό κράτος, υπό ρωσικό έλεγχο. Το πρώτο κεντρικό σλαβικό κομιτάτο, ιδρύθηκε το 1845 στη Μόσχα, και είχε στόχο να προσηλυτίσει τους Βουλγάρους και τους Σέρβους στην ιδέα του πανσλαβισμού. Στην πραγματικότητα, ήταν ένα ιδεολογικό πρόσχημα της ρωσικής επεκτατικής πολιτικής, που εποφθαλμιούσε την κάθοδο στη «ζεστή θάλασσα» όπως ονόμαζαν το Αιγαίο πέλαγος. Το κομιτάτο διέθετε σημαντικά ποσά να αναπτυχθεί η κατάλληλη προπαγάνδα, προκειμένου να υιοθετηθεί η άποψη, ότι η Μακεδονία, η Θράκη και η Ανατολική Ρωμυλία κατοικούνταν κυρίως από Βούλγαρους και ότι οι Έλληνες αυτών των περιοχών ήταν δήθεν βιαίως εξελληνισμένοι Βούλγαροι από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η Ρωσία, μέσω της προπαγάνδας που ανέπτυσσε το κομιτάτο, εμφανιζόταν ως προστάτης των λαών σλαβικής καταγωγής, δηλαδή των Σέρβων και των Βουλγάρων και συντηρούσε τον σλαβικό εθνοφυλετισμό. Η προσπάθεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα το 1870 με σουλτανικό φιρμάνι να συσταθεί η βουλγαρική εξαρχία ως αυτόνομη ορθόδοξη εκκλησία, κατά παράβαση των χριστιανικών διατάξεων και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ανάλογη ρωσική προπαγάνδα για εξυπηρέτηση του κινήματος του πανσλαβισμού, αναπτύχθηκε και στην περιοχή του Αγίου Όρους, υπό μορφή διεισδύσεως με μοναχούς. Η προσπάθεια ξεκίνησε από τη μονή του Αγίου Παντελεήμονα και στη συνέχεια με διάθεση σημαντικών ποσών έγινε αγώνας καταλήψεως σημείων στη χερσόνησο του Άθω, αγοράζοντας σκήτες, κελιά και καλύβες από τα διάφορα ελληνικά μοναστήρια με στόχο την ανύψωση τους σε μονές και την αύξηση των δικαιωμάτων τους, με απώτερο σκοπό την εξυπηρέτηση των ρωσικών συμφερόντων στην περιοχή του Αγίου Όρους.
Η σύσταση της βουλγαρικής εξαρχίας αποτέλεσε αφενός το κύριο εργαλείο και μέσον για τη βαθμιαία αφύπνιση του βουλγαρικού εθνικισμού και του μίσους κατά των Ελλήνων, που διατηρήθηκε μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και το «δούρειο ίππο» του ρωσικού πανσλαβισμού στη Βαλκανική. Η πολιτική πράξη συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Βουλγαρίας υπήρξε η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878, που προέβλεπε τη δημιουργία μεγάλου βουλγαρικού κράτους, αλλά ματαιώθηκε με τη συνθήκη του Βερολίνου που έγινε τον ίδιο χρόνο. Στην ένοπλη αντιπαράθεση του Μακεδονικού αγώνα που ακολούθησε τις επόμενες δεκαετίες, γράφτηκαν ηρωικές σελίδες δόξας από τους έλληνες μακεδονομάχους άλλα και σημαδεύτηκαν από τη συστηματική προσπάθεια αφελληνισμού της Μακεδονίας και ένταξής της στη σλαβική σφαίρα επιρροής, όπως αυτή εκπροσωπείτο από την Βουλγαρία. Η δράση των κομιτατζήδων την περίοδο αυτή όπως ανέφερα στην αρχή άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στους Μακεδόνες και έγινε συνώνυμη της βαρβαρότητας και της θηριωδίας. Σκοπός του παραπάνω κειμένου είναι η υπενθύμιση κάποιων στιγμών της ιστορίας που μας αφορούν και της ρήσης, ότι : «Φιλίες μεταξύ των κρατών δεν υπάρχουν. Υπάρχουν μόνο συμφέροντα».
Του Αντιστρατήγου εα ΛΑΜΠΡΟΥ ΤΖΟΥΜΗ
