Συμπεράσματα- Προεκτάσεις και επιπτώσεις από τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ/
Γράφει ο Δρ Αθανάσιος .Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Μετά από έξι εβδομάδες σφοδρών πολεμικών επιχειρήσεων στο νότιο Καύκασο και ειδικότερα στον Αρμενικά΄ θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ (εντός Αζερικού εδάφους) με Ρωσική πολιτική διαμεσολάβηση ,αλλά και με τις “έντονες πινελιές” της Τουρκικής διπλωματικής στρατιωτικής υποστήριξης προς το Μπακού επετεύχθη μία συμφωνία, με την οποία οι Αζέροι εμφανίζονται να έχουν πέτυχει αρκετούς από τους στόχους τους, αλλά η Αρμενία να έχει υποστεί δεινή ήττα με στρατιωτικές, γεωπολιτικές αλλά και εσωτερικό- πολιτικές. επιπτώσεις
Αυτή την φορά τα πράγματα , οι παράμετροι και τα δεδομένα στα πεδία των μαχών ήταν διαφορετικά συγκριτικά με την Αζερική υποχώρηση στις συγκρούσεις του 1992-1994 , ως και στην χρονικά σύντομη κρίση του του 2016. Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισαν τα σύγχρονα οπλικά συστήματα των Αζέρων ,που προμηθεύτηκαν από την Τουρκία και το Ισραήλ , καθώς και η σημαντική υποστήριξη σε συμβουλευτικό πλαίσιο που παρείχαν στο Μπακού σε τακτικό επίπεδο οι Τούρκοι επιτελείς(από τα Γενικά Επιτελεία και την 3η στρατιά της Ερζικόν)
Η τριμερής συμφωνία Μόσχας-Γερεβάν-Μπακού είναι επωφελής για τους Αζέρους που ανακατέλαβαν ένα πολύ υπολογίσιμο γεωγραφικό τμήμα του θύλακα, ύπουλη λόγω της στάσης της Μόσχας , και ταπεινωτική για τους Αρμένιους, οι οπαίοι όλα αυτά χρόνια δεν επένδυσαν στην άμυνά τους ,και ανέμεναν ότι οι Ρώσοι –μέσω της εναπομείνασας από την εποχή των Σοβιέτ-στρατιωτικής βάσης 102 στο Γκιούμρι τελικά θα τους κάλυπταν και ενίσχυαν . Δυστυχώς η Αρμενία δεν διάβασε καλά την μορφή των νέων πολέμων , και την πάντοτε Ποντιοπιλατική και αμφιλεγόμενη Ρωσική στάση.
Η συμφωνία δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι θα ισχύει για πάντα, αλλά καλό θα ήταν να την δούμε (μέσα από ομοιότητες και διαφορές) των άλυτων και “παγωμένων διενέξεων “του μετα-Σοβιετικού χώρου , όπως από το1992 η περιοχή της Υπερδνειστερίας/Τιρασπόλ στην Μολδαβία , ως και οι περιοχές της Αμπχαζίας κι Νότιας Οσσετίας στην Γεωργία από το 2008 και φυσικά του Ντονμπάς σε μέρος της ανατολικής Ουκρανίας το 2014..Παραμένουν μη-αναγνωρισμένες περιοχές, ενώ η Μόσχα επιδέξια “πλασάρει” το μοντέλο των τάχα Ρώσων “κυανόκρανων”, ως μορφή ειρηνευτικής δύναμης που αναπτύσσεται σε αυτές.
Ο πόλεμος των έξι εβδομάδων προσφέρει ενδιαφέροντα συμπεράσματα , ενώ είναι χρήσιμος για ευρύτερη μελέτη σε πολιτικό, στρατιωτικό, τακτικό και ενεργειακό επίπεδο και ειδικά από την οπτική γωνία παρατήρησης των Τούρκικων κινήσεων στο νότιο Καύκασο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι Αμερικανικά και άλλα δυτικά στρατιωτικά κολέγια ήδη τον εξετάζουν , ως συνέχεια της αρκετά επιτυχημένης εμπλοκής της Άγκυρας στο Ιντλίμπ στην βορειοδυτική Συρία και της Τριπολιτάνα/Δυτική Λίβύη.(παρά τα ισχυριζίομενα από κάποιους που δεν έχουν αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει)
Ακολουθούν ορισμένες πολιτικές και στρατιωτικές επισημάνσεις μου καθώς και LESSONS LEARNED βάσει μίας πρώτης καταγραφής εξελίξεων και συμπερασμάτων από την περίπτωση του απρόσιτου και ορεινού Ναγκόρνο Καραμπάχ, τις οποίες θα πρέπει η χώρα μας να μελετήσει ως και ναλάβει σοβαρά υπόψη γιατί πάντοτε βλέπουμε τα πράγματα , από την οπτική γωνία προηγούμενων πολέμων, ενώ τα πεδία μάχης, οι τεχνολογικές επιτεύξεις και οι ψυχολογικό- προπαγανδιστικές επιχειρήσεις, έχουν αλλάξει καθοριστικά.
*Στην διαμόρφωση της επιτευχθείσας συμφωνίας δεν είχαν καθόλου επιρροή , εμπλοκή και συνδρομή η ΕΕ και οι Αμερικανοί. Η Ευρώπη για πολλοστή φορά ήταν απούσα στο νότιο Καύκασο ,ενώ η επιρροή των ΗΠΑ επικεντρώνεται κυρίως στην έντονα φιλοδυτική Γεωργία. Η υποβαθμισμένη παρουσία της ΕΕ και σε αυτή την περιοχή , θα πρέπει να αποτελεί μάθημα και για εμάς. Το ίδιο αφορά την ανύπαρκτη ως αναιμική συμπεριφορά, συμμετοχή και κινητικότητα της Γαλλίας, που ως συνήθως παραμένει σε μεγαλόστομες ρητορικές τοποθετήσεις και ανούσιες διακηρύξεις. Και να σκεφθεί κάποιος ότι από το 1992 το Παρίσι με τους Αμερικανούς και Ρώσους ανήκει στην Πρωτοβουλία του Μινσκ του ΟΑΣΕ γι το Ναγκρνο Καραμπάχ.
*Ένα υπολογίσιμο γεωγραφικά τμήμα του Αρμενικού θύλακα καταλήφθηκε από τις Αζερικές δυνάμεις που ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένες για τέτοιου είδους επιχειρήσεις σε ορεινό μέτωπο. Χαρακτηριστικά η στρατηγική περιοχή Αγκντάμ , οι περιφέρειες Καλμπατζάρ, Λατσίν , Καζάκ ,ως και η δεύτερη σε πληθυσμό ιστορική πόλη Σούσα πέρασαν υπό Αζερικό έλεγχο. Συνεπώς οι πληροφορίες που έφερναν το Αζερμπαϊτζάν να έχει καταλάβει περίπου 300 χωριά ήταν πέρα για πέρα αληθινές, και όχι στυγνή προπαγάνδα. Αυτή την φορά οι Αζέροι είχαν πιο εξελιγμένους πληροφοριακούς μηχανισμούς ως και ψυχολογικές επιχειρήσεις με την συνδρομή Τούρκων και Ισραηλινών. Η Αρμενική μηχανή σε τέτοια θέματα ήταν “οστεοπορωμένη” και θύμιζε την παρακμιακή Σοβιετική Ένωση.(και έστελνε λάθος μηνύματα και σε ορισμένους δικούς μας)
*Βάσει της συμφωνίας ,το Αζερμπαϊτζάν θα έχει μέσω του δευτέρου διαδρόμου φυσική συνέχεια προς τον θ Αζερικό θύλακα του Ναχιτσεβάν ,και συνεπώς με την Τουρκία. Ήδη η Άγκυρα έχει στον συγκεκριμένο θύλακα σταδιακά αναπτυσσόμενη βάση διοικητικής μέριμνας. Αν και σε αυτό το διάδρομο θα αναπτυχθούν 200-400 Ρώσοι στρατιώτες, ο ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή αναβαθμίζεται, ενώ οι Αζέροι πέτυχαν ορισμένες τοπικές νίκες και στα σύνορα προς το Ιράν. Ο έτερος διάδρομος είναι ο γνωστός του Λάτσιν , που συνδέει την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τα εδάφη της Αρμενίας. Εκτιμάται ότι σε τρία χρόνια θα είναι έτοιμος ένας σύγχρονος οδικός άξονας που θα κατασκευαστεί από μία Τουρκο-Ρωσική κοινοπραξία.. Αυτός ο διάδρομος θα είναι κυρίως υπό τον έλεγχο των Ρώσων που ήδη αναπτύσσονται εκεί και προέρχονται από την 15η μηχανοκίνητη ταξιαρχία του Ουλιανόφσκ επί του Βόλγα.
*Ο Αζερικός αμυντικός προϋπολογισμός ήταν 1.8 δις δολ, ενώ ο Αρμενικός μόνο 644 εκατ δολ. Επίσης οι Αζέροι διαθέτουν 62.000 άνδρες και οι Αρμένιοι 44.000.Οι Αρμένιοι υπέστησαν μεγάλες απώλειες ΄ήτοι 20 συστήματα αεράμυνας, 100 άρματα μάχης, 50 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσοπικού,400 οχήματα γενικής χρήσης και 60 πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών . (όλα Σοβιετικό-Ρωσικής προέλευσης). Περίπου 4200 Αρμένιοι έχασαν την ζωή τους, ενώ το Αζερμπαϊτζάν απώλεσε 20 άρματα μάχης, 10 πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών , 50 οχήματα γενικής χρήσης, 18 μη- επανδρωμένα αεροσκάφη και 1110 άνδρες.
*Οι Τούρκοι και οι Αζέροι ήταν καλύτεροι στα επιμέρους πεδία μάχης, ενώ οι Ρώσοι δεν έπαιρναν θέση υπέρ του ενός ή του άλλου. Η συγκεκριμένη συμφωνία “στέλνει την Αρμενία πιο κοντά στην Μόσχα” ενώ εμπεδώνει την πολλή στενή Αζερο-Τουρκική αδελφική σχέση. Η Μόσχα επίσης δεν συμπαθεί καθόλου τον φιλοδυτικό Αρμένιο πρωθυπουργό Νικόλ Πασινιάν , ενώ η Γαλλία τον άφησε πολύ ευάλωτο, και ακάλυπτο παρά το ταξίδι που πραγματοποίησε στο Παρίσι. Αποδείχθηκε για άλλη μία φορά ότι το Παρίσι αδυνατεί να συνδράμει και υποστηρίξει επιχειρήσεις η στρατιωτικές αποστολές σε τέτοιες δύσβατες περιοχές. Ο Πασινιάν υποχώρησε γιατί οι στρατιωτικές δυνάμεις του θύλακα έχαναν συνέχεια εδάφη, ενώ το Αρμενικό στρατιωτικό δόγμα είναι απαρχαιωμένο. Απαιτείται γενική αναδιοργάνωση των Αρμενικών αεροχερσαίων δυνάμεων .Η Ρωσία από την αρχή άφησε ανυπεράσπιστη την Αρμενία , και ούτε καν έκανε μνεία της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας της Τασκένδης του 1992 .Το νέο δόγμα της Αρμενίας που τιτλοφορείται “Νέοι πόλεμοι-νέες περιφέρειες” απαιτεί εκ νέου συγγραφή .
*Μπορεί στην Μόσχα να ζούνε πολλοί και εχθρικά διακείμενοι Ρώσοι με έντονα αντιτουρκικά αισθήματα, αλλά Άγκυρα και Μόσχα “τα βρίσκουν στις εδαφικές μοιρασιές”(Λιβύη-βόρεια Συρία-Καύκασος). Αυτοί που υποστηρίζουν το αντίθετο είναι σε απόλυτο λήθαργο. και αγνοούν βασικές γεωπολιτικές θεωρίες και εκτιμήσεις .Η Μόσχα εκτιμά ότι τον χρειάζεται τον Ερντογάν για τα γεωπολιτικο-στρτηγικά δρώμενα.
*Η Ρωσία αναφέρθηκε δύο μόνο φορές σε αποστολή Ισλαμιστών από την Συρία, αλλά όχι σε έντονους τόνους, και δεν ακολουθήσε την σκληρή ρητορική του Γερεβάν. Προφανώς δεν επιθυμούσε να προκαλέσει την Άγκυρα. Πάντως τελικά δεν ήταν τόσοι πολλοί οι Ισλαμιστές που αναφέρονταν ότι είχαν μεταβεί αεροπορικά από το Αφρίν και την Τζαραμπλούς στο Μπακού.
* Η Ρωσία είδε και εκτίμησε το Αζερμπαϊτζάν διαφορετικά ως φιλική δύναμη (ως ένα βαθμό) , και όχι όπως έχει εκλάβει την εχθρική Γεωργία. Επίσης η Ρωσία συνεργάζεται με το Αζερμπαϊτζάν στην συμφωνία του 2018 για την Κασπία Θάλασσα. Είναι διαφορετική η μεταχείριση του Αζερμπαϊτζάν από την Ρωσία συγκριτικά με την Ουκρανία και την Γεωργία.(αν και οι δύο τελευταίες, το Αζερμπαϊτζάν και η Μολδαβία/γνωστές ως GUAM ) έχουν συνήθως αντι- Ρωσικές θέσεις.
* Ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάν Αλίεφ έχει ισχυρούς υποστηρικτές στην Μόσχα, σπούδασε εκεί, ενώ ο πατέρας του ήταν μέλος του Σοβιετικού Πολιτικού Γραφείου(ο δεύτερος Μουσουλμάνους που κατείχε θέση στην ιστορία του ανώτατου Σοβιετικού οργάνου) .Γνωρίζει πολύ καλά την Ρωσική ελίτ , και υπερτερεί όλων των Αρμένιων πολιτικών ηγετών σε κύκλους επιρροής στην Ρωσική πρωτεύουσα .Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ρώσος υπεξ Σεργκεί Λαβρώφ δήλωσε ότι η πρωτεύουσα του θύλακα το Στεπαναρκέτ είναι Αζερική περιοχή από την ιστορία και από την εποχή του πατέρα του Αζέρου προέδρου !!
*Η Μόσχα επηρεάστηκε στο να ωθήσει και επιταχύνει προς μια έστω οριακή λύση τις τελευταίες δύο εβδομάδες, γιατί ανησύχησε πολύ από την πρόσφατα υπογραφείσα συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας Τουρκίας-Ουκρανίας που επιφέρει νέα δεδομένα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
*Τέλος για μία ακόμα φορά τα Τουρκικά drones Μπαιρακτάρ και τα Ισραηλινά HAROP προκάλεσαν πολύ μεγάλες απώλειες στους Αρμένιους ,όπως έκαναν τα πρώτα στον πολέμαρχο Χαφτάρ την περασμένη άνοιξη στη δυτική Λιβύη και στα τέλη του Φεβρουαρίου στο Ιντλίμπ στην Συρία.. Είναι άμεση αναγκαιότητα να ασχοληθούμε ως Ελλάδα με το θέμα γιατί τέτοιες στρατιωτικές-φονικές επιλογές θα τις βρούμε μπροστά μας.
