Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η επικρατούσα κατάσταση στα Ουκρανο-Ρωσικά και Λευκορωσο-Ουκρανικά σύνορα με τις Αρκτικές θερμοκρασίες και την συσσώρευση επιθετικών δυνάμεων από την Μόσχα είναι πάρα πολύ άσχημη ως και οριακή από όλες τις πλευρές , ενώ εγκυμονούν πολλοί αφανείς και ορατοί κίνδυνοι διαφόρων μορφών , με επιπτώσεις στην τοπική, περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια. Το μείζον θέμα είναι :
Υπάρχει διέξοδος από το αδιέξοδο των συνομιλιών Ρωσίας-ΝΑΤΟ;
Εάν η Μόσχα πιστεύει ότι η κύρια απειλή για την ασφάλεια που αντιμετωπίζει είναι η στρατιωτική υποδομή του ΝΑΤΟ που “πλησιάζει” τα δυτικά σύνορα της , θα ήταν λογικό να επικεντρωθεί στην ίδια την στρατιωτική υποδομή(τι είδους όπλα κα) , παρά στη θεωρητική πιθανότητα επέκτασης του ΝΑΤΟ (τουλάχιστον για τα αμέσως προσεχή χρόνια) με την ένταξη της Ουκρανίας, Μολδαβίας και Γεωργίας στους Ευρωατλαντικούς θεσμούς.Τα πράγματα για τις περιπτώσεις της Σουηδίας και Φινλανδίας αν προχωρήσουν με αιτήματα ένταξης στο ΝΑΤΟ είναι διαφορετικά.
Λίγοι μπορούν να ισχυριστούν ότι ξαφνιάστηκαν και εξεπλάγησαν από τα αποτελέσματα των πρόσφατων αποτυχημένων συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Δύσης- την οποία εκπροσωπούν οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους- και ενιαία ως και πολύ σωστά απέρριψαν τις παράλογες απαιτήσεις και εκβιασμούς της Ρωσίας που στοχεύει να κλείσει το ΝΑΤΟ τις πόρτες στα νέα κράτη-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης και τα οποία από το 1997 έγιναν δεκτά στην Συμμαχία(από την Βαλτική μέχρι την Μαύρη Θάλασσα) ως και απαιτώντας (!) να αποκαταστήσει τη στρατιωτική συμμαχική υποδομή εκεί που βρισκόταν στα τέλη του εικοστού αιώνα.Ανεδαφικές, ανυπόστατες και εκτός τόπου και χρόνου εκβιαστικές θέσεις.
Μια σειρά στρατηγικών, πολιτικών, νομικών, ιδεολογικών, στρατιωτικών ακόμη και ψυχολογικών εμποδίων δεν επιτρέπουν στο ΝΑΤΟ να συμμορφωθεί με τις ανερμάτιστες απαιτήσεις της Ρωσίας. Ποια βήματα λοιπόν πρέπει να κάνει στη συνέχεια η Μόσχα, τώρα που το επιδεικτικό και ανεφάρμοστο διπλωματικό της “μπλιτζ-κριγκ”(αστραπιαία επίθεση) έχει αποτύχει;
Αυτές δεν είναι σωστές αντιδράσεις.
Οι Ρώσοι εμπειρογνώμονες είναι γεμάτοι από θεωρητικολογικές και ευσεβοποθικές προτάσεις για το πώς θα απαντήσουν την αδιάλλακτη Δύση, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέων πυραυλικών συστημάτων σε κοντινή απόσταση από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, της δημιουργίας στρατιωτικών απειλών για τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Κούβα τη Νικαράγουα του ανεκδιήγητου Ντανιέλ Ορτέγκα ως και τη Βενεζουέλα, του καταχρεωμένου Νικολά Μαδούρο ή της αποστολής της Ρωσικής μισθοφορικής εταιρείας WAGNER να ενεργήσει ενάντια στα φιλοδυτικά κράτη της Αφρικής και της νοτιανατολικής Ασίας ή της προώθησης μιας στρατηγικής συνεργασίας με την Κίνα, ως και σε κλιμάκωση της Σοβιετικού τύπου προπαγάνδας και παραπληροφόρησης αλλά και των συναφών κυβερνοεπιθέσεων στη Δυτικές υποδομές.
Υπάρχουν επίσης προτάσεις για τιμωρία(!) της Δύσης στο διπλωματικό μέτωπο. Η Ρωσία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αποχωρήσει από τον Χάρτη του Παρισιού του 1990 για μια Νέα Ευρώπη, καθώς και από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη(ΟΑΣΕ) και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Θα μπορούσε να καταγγείλει την ιδρυτική πράξη για τις αμοιβαίες σχέσεις, τη συνεργασία και την ασφάλεια που υπεγράφη από τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ το 1997, ή να αναγνωρίσει επίσημα τις αυτοαποκαλούμενες, διεφθαρμένες και αυτονομιστικές δημοκρατίες του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, να διακόψει τις διαπραγματεύσεις για τη μείωση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων ΗΠΑ-Ρωσίας κλπ.
Η τυχόν υλοποίηση κάποιων από αυτές τις προτάσεις θα δημιουργήσει ορισμένες “νέες απειλές” για την ασφάλεια των δυτικών , αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο πώς θα ενισχύσει την ασφάλεια της Ρωσίας. Αντίθετα, η πυροδότηση αντιπαράθεσης στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο αυξάνει τον κίνδυνο μετωπικής στρατιωτικής σύγκρουσης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πυρηνικό πόλεμο. Η παγκόσμια ασφάλεια δεν μπορεί να κατακερματιστεί στον σύγχρονο κόσμο. Η Ρωσία, επομένως, πρέπει να καθορίσει τις προτεραιότητές της. Μπορεί είτε να προσπαθήσει να προκαλέσει τη μέγιστη ζημιά σε αυτό που θεωρεί μια σκληροπυρηνική ως και υποκριτική Δύση, παίρνοντας” εκδίκηση “για τις διαδοχικές ήττες(εποχής Γέλτσιν) ως και τις μονομερείς παραχωρήσεις της δεκαετίας του 1990, είτε μπορεί να προσπαθήσει να ενισχύσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη δική της ασφάλεια εν μέσω των υπαρχουσών περιορισμών της σημερινής επικρατούσας γεωπολιτικής κατάστασης.
Τι επιλογές έχει
Εκτιμώ ότι για να βρεθεί μια διέξοδος από το αδιέξοδο των ασυμβίβαστων θέσεων που τηρούν και οι δύο πλευρές, θα φαινόταν πρώτα λογικό να διαχωριστεί η ατζέντα των στρατηγικών όπλων ΗΠΑ-Ρωσίας από ζητήματα Ευρωπαϊκής ασφάλειας. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον για τα πυρηνικά θέματα ακολουθούν τη δική τους λογική και δυναμική. Είναι πολύ σημαντικό και για τις δύο πλευρές αλλά και για τη διεθνή κοινότητα να μην τις συνδέσουν με άλλα ζητήματα και ειδικά με την ασφάλεια στην Ευρώπη.Η Ρωσία και η Δύση διαχώρισαν την πυρηνική ατζέντα από άλλες πτυχές των σχέσεών τους για πολλές δεκαετίες, και δεν έχει νόημα να επανεξετάσουμε αυτήν την αρχή τώρα. Εξάλλου, παρόλο που η Ρωσία και η Δύση συνειδητοποιούν ότι η εχθρότητά τους είναι βαθιά και δεν πρόκειται να εξαλειφθεί ποτέ, καθώς και ότι οι θέσεις τους για την Ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι διαφορετικές και αντιδιαμετρικές , εν τούτοις μπορούν ακόμα και τώρα να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για να κάνουν την αντιπαράθεσή τους πιο σταθερή και προβλέψιμη.
*Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι θεμελιώδεις διαφορές τους δεν μπορούν να γεφυρωθούν(ψυχρά και ρεαλιστικά) θα πρέπει να προχωρήσουν σε ορισμένα βήματα που θα θέσουν την κρίσιμη κατάσταση υπό μεγαλύτερο έλεγχο. Οποιαδήποτε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, όσο μέτρια κι αν είναι – πχ η δημιουργία μιας ζώνης μειωμένης έντασης στη διασυνοριακή περιοχή ΝΑΤΟ-Ρωσίας μέσω της ενεργοποίησης του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας και πιθανώς αναβιώνοντας τη Συνθήκη Ανοιχτών Ουρανών(OPEN SKIES) σε κάποια μορφή , θα συνέδραμε στη σταθεροποίηση της προβληματικής κατάστασης στο έδαφος. Αυτό θα ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα για τη Ρωσία, υποθέτοντας ότι η συνέχιση και διατήρηση της στρατηγικής αβεβαιότητας, αλλά και οι πολεμοχαρείς μαζικές μετακινήσεις επιθετικού προσανατολισμού δυνάμεων δεν είναι, στην πραγματικότητα, οι πραγματικοί της στόχοι.
*Εάν η Μόσχα πιστεύει ότι η κύρια απειλή για την ασφάλεια που αντιμετωπίζει είναι η στρατιωτική υποδομή του ΝΑΤΟ που πλησιάζει τα δυτικά σύνορα της Ρωσίας, θα ήταν λογικό να επικεντρωθεί στην ίδια την υποδομή και όχι στη θεωρητική πιθανότητα επέκτασης του ΝΑΤΟ. Ας μην ξεχνάμε ότι η θεσμική επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά δεν συγκαταλέγεται στους βραχυπρόθεσμους ή και μεσοπρόθεσμους στόχους των Βρυξελλών. Σε κάθε περίπτωση, όπως έχει φανεί με την περίπτωση της Γαλλία, δηλαδή μιας χώρας που μπορεί να ήταν μέλος του ΝΑΤΟ για περισσότερα από σαράντα χρόνια χωρίς να συμμετέχει στα στρατιωτικά όργανα του Ευρωατλαντικού οργανισμού.(1966-2009) .
* Συγκεκριμένα ζητήματα της γεωγραφικής επέκτασης του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο μιας νέας Συνθήκης για τις Συμβατικές Ένοπλες Δυνάμεις στην Ευρώπη (CFE 2), η οποία θα μπορούσε να καταστεί νομικά δεσμευτική για τη Μόσχα και τις Βρυξέλλες.Η CFE ήταν κάποτε μια ιστορική εξέλιξη και συμφωνία μαζί με τις συζητήσεις για τα στρατιωτικά δόγματα, που συνετέλεσαν τότε στη δραματική μείωση του βαθμού αντιπαράθεσης στο κέντρο της Ευρώπης. Φυσικά, η CFE 2 δεν μπορεί να είναι αντίγραφο της τριακονταετούς συνθήκης(32χρόνια), καθώς τόσο η γεωπολιτική κατάσταση όσο και η στρατιωτική τεχνολογία έχουν αλλάξει δραματικά με την πάροδο του χρόνου. Η προετοιμασία μιας νέας συνθήκης θα απαιτήσει σοβαρές προσπάθειες από όλα τα υπογράφοντα μέρη της, αλλά μπορεί να γίνει, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέρη έχουν την πολιτική βούληση να το κάνουν.
*Η Ρωσία θα πρέπει επίσης να συνεργαστεί με άλλους γείτονες που επιδιώκουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Λέγεται συχνά στη Ρωσία ότι η Ουκρανία και η Γεωργία «έλκονται στο ΝΑΤΟ», δημιουργώντας την εντύπωση ότι οι εν λόγω χώρες θα ήθελαν να αντισταθούν αλλά αναγκάζονται να υποχωρήσουν σιγά σιγά υπό την πίεση των Βρυξελλών. Στην πραγματικότητα, τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Είναι οι πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες που προσπαθούν να ενταχθούν στα όργανα ασφαλείας του ΝΑΤΟ εδώ και χρόνια, ενώ η Δύση πρέπει να ανταποκριθεί με κάποιον τρόπο σε αυτή την πίεση, ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι τα πιθανά νέα μέλη θα αποδυναμώσουν τον οργανισμό. Ως εκ τούτου, η Μόσχα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην εξεύρεση εναλλακτικών μηχανισμών ασφάλειας για αυτές τις χώρες, ώστε να μειώσουν το ενδιαφέρον τους για την πολυπόθητη ένταξη στο ΝΑΤΟ.
* Όσον αφορά την Ουκρανία, είναι δύσκολο για τη Μόσχα να πιέσει το Κίεβο να συμμορφωθεί πλήρως με τις συμφωνίες του Μίνσκ με στόχο τον τερματισμό της σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία. Χωρίς να αφαιρεθεί αυτό το θέμα από το τραπέζι, θα ήταν χρήσιμο να επικεντρωθούμε στα τρία πρώτα σημεία των συμφωνιών, που κυρίως απαιτούν τη σταθεροποίηση της κατάστασης στη γραμμή του Ντόνμπας.)
Αυτός θα ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για τη μείωση των εντάσεων τόσο στο Ντονμπάς όσο και στις Ρωσο-ουκρανικές σχέσεις συνολικά. Αυτή η προσέγγιση δεν θα απέκλειε πιθανές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης και – το πιο σημαντικό – τις ιδιαιτερότητες της Δυτικής στρατιωτικής βοήθειας που παρέχεται στην Ουκρανία. Ορισμένοι ειδικοί είναι της γνώμης ότι οι σκληροπυρηνικές, ριζοσπαστικές και άκαμπτες θέσεις της Μόσχας απέναντι στις ΗΠΑ και τους εταίρους τους στο ΝΑΤΟ ήταν μια μορφή θεραπείας σοκ. Πιστεύουν ότι η κυρία ιδέα ήταν να επιστήσουν την προσοχή της Δύσης στα νόμιμα(;) Ρωσικά συμφέροντα ασφαλείας που είχαν αγνοηθεί ουσιαστικά από τη Δύση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν αυτός ήταν και είναι τώρα ο στόχος της Ρωσίας να επιτευχθεί , τότε η φωνή της Μόσχας ακούστηκε δυνατά και καθαρά. Αλλά η θεραπεία σοκ από μόνη της δεν είναι αρκετή για να θεραπεύσει τις πολυάριθμες ασθένειες που μαστίζουν τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Δύσης. Εδώ χρειάζεται μια μακρά πορεία συντηρητικής θεραπείας. Στον ιατρικό τομέα, η συντηρητική θεραπεία στοχεύει πρωτίστως στον περιορισμό της επιδείνωσης της κατάστασης του ασθενούς και προβλέπει την πλήρη ανάδειξη ή την επιβράδυνση της νόσου σε σημείο όπου δεν υπάρχει πλέον άλλη παρέμβαση.
* Ο υπογράφων επί χρόνια είναι εισηγητής και συγγραφέας πολλών προτάσεων του ΝΑΤΟ και ειδικά των σχέσεων Δύσης-Μόσχας.
Μπορεί να γίνει κάτι και να αποφευχθεί η σύγκρουση Δύσης Ρωσίας στην Ουκρανία ;*
