Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η επιλογή του επί 13 χρόνια αρχικατασκόπου της Τουρκίας Δρα Χακάν Φιντάν για την θέση του επικεφαλής της διπλωματίας της Άγκυρας , σε συνδυασμό με την ανάληψη καθηκόντων ως επικεφαλής της Μυστικής Υπηρεσίας ΜΙΤ από τον Ιμπραήμ Καλίν (από τον εκλεγέντα για μία ακόμα φορά πρόεδρο Ερντογάν) κρίνονται ως ιδιαίτερα σημαντικές από Δυτικές κυβερνήσεις, τη Μόσχα ως και κορυφαίους διπλωματικούς και στρατιωτικούς αναλυτές. Αμφότεροι έχουν αρκετά υπολογίσιμα βιογραφικά, διαχρονική δράση, διεθνείς διαλέξεις, ερευνητικές εργασίες ως και άλλα προσόντα. Μένει να δούμε αν στην πράξη (πέραν του ότι είναι ακραιφνώς Ερντογανικοί) θα αποδώσουν από τις νέες τους θέσεις, αν θα εμφανίσουν κάποια έστω διαφορετικά στοιχεία στην άσκηση των καθηκόντων τους , και προφανώς αν θα επιδιώξουν να επαναφέρουν την Τουρκία σε Ατλαντικό προσανατολισμό ή αν θα συνεχίσουν τις επιλογές Ερντογάν των τελευταίων χρόνων , με την ρεβιζιονιστική και διφορούμενη στάση της Τουρκίας απέναντι σε Δύση και Μόσχα που ακολούθησε ο σουλτάνος του Βοσπόρου.(ειδικά στο πόλεμο της Ουκρανίας κα)
Αναφορικά με την χώρα μας και την Κύπρο αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το αν θα εξακολουθήσει να υφίσταται απέναντι μας μια χαλαρή πολίτικο-διπλωματικό-στρατιωτική στάση (σαν τη τρέχουσα), ή αν κατόπιν επικείμενων διεθνών /κυρίως Αμερικανογερμανικών πολιτικών και διπλωματικών πιέσεων θα βρεθούμε μπροστά σε οριακές και δύσκολες αποφάσεις για διάλογο ,μέτρα εμπιστοσύνης ή διεθνή διαιτησία ,ή αν τέλος η κατάσταση χειροτερεύσει είτε στο προσφυγομεταναστευτικό, είτε στο Αιγαίο, ή στα πλούσια ενεργειακά οικόπεδα της Κυπριακής ΑΟΖ χωρίς να αποκλείεται και κάποια “υποτροπή” στα νότια της Κρήτης προς Λιβύη. Πάντως μια οριακή πρώτη “γεύση” των τάσεων της Άγκυρας, λογικά θα έχουμε με την περίπτωση της άρσης του βέτο για την πλήρη ένταξη της Σουηδίας στην Ατλαντική Συμμαχία , ή αν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον άλλο μήνα στο Βίλνιους της Λιθουανίας υπάρξει κάποια συνάντηση μεταξύ του Ερντογάν και του Έλληνα πρωθυπουργού.
Η κατάσταση πάντως στα Ελληνοτουρκικά είναι ομιχλώδης και ρευστή και οι προβλέψεις ορισμένων που υποστηρίζουν διάφορα και εξωφρενικά στα ΜΜΕ είναι παρακινδυνευμένες. Από την άλλη πλευρά στο Κυπριακό είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν ριζικά οι μονομερείς αποφάσεις της Άγκυρας και του κατοχικού καθεστώτος στη Κύπρο δηλαδή της παράνομης διαίρεσης της μεγαλονήσου.(δηλαδή της μονομερούς ενέργειας του Ταταρικού μη-αναγνωρισμένου διεθνώς μορφώματος στα κατεχόμενα εδάφη.Ο υπογράφων σημειώνει και τις επικείμενες εξελίξεις μέχρι τα μέσα του 2024 στο Κόσοβο.
Η περίπτωση της Σουηδίας
Η Τουρκία και η Σουηδία θα συναντηθούν από εβδομάδα σε μια προσπάθεια να υπερκεράσουν τα εμπόδια για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ καθώς αυξάνεται η πίεση στην Τουρκία να επικυρώσει το αίτημα ένταξης της Στοκχόλμης πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ατλαντικής Συμμαχίας στην Λιθουανία.. Η ανακοίνωση ενός νέου γύρου συνομιλιών μεταξύ Σουηδίας και Τουρκίας ακολουθεί μια “επίθεση γοητείας” από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ αλλά και τον πρώην συντηρητικό πρωθυπουργό της Σουηδίας Καρλ Μπίλντ( που έχει πολιτική επιρροή τόσο με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και με τη σημερινή Σουηδική συντηρητική κυβέρνηση. Και οι δύο παρευρέθηκαν στην τελετή ορκωμοσίας του Ερντογάν το περασμένο Σαββατοκύριακο. Ο Στόλτενμπεργκ είχε επίσης χωριστή συνάντηση με τον Ερντογάν καθώς και τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας Φιντάν και Γκιουρέλ στο νέο υπουργικό συμβούλιο κατά την οποία συζήτησαν τη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στις 11-12 Ιουλίου στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου όλα τα κράτη- μέλη του ΝΑΤΟ θα ήθελαν να δουν τη Σουηδία να κάθεται δίπλα στη νεοφερμένη Φινλανδία ως μέλος.
Προτρέποντας την Άγκυρα να επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας το συντομότερο δυνατό, ο Στόλτενμπεργκ υποστήριξε ότι η Στοκχόλμη εκπλήρωσε όλες τις δεσμεύσεις της για την αντιμετώπιση των ανησυχιών της Τουρκίας για την ασφάλεια, όπως η ενίσχυση της αντιτρομοκρατικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένου του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο περιλαμβάνεται στη λίστα τρομοκρατικών οργανώσεων της Άγκυρας, της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών. «Ο Πρόεδρος Ερντογάν και εγώ συμφωνήσαμε σήμερα ότι ο μόνιμος κοινός μηχανισμός θα πρέπει να συναντηθεί ξανά την εβδομάδα που ξεκινάει στις 12 Ιουνίου», είπε ο Στόλτενμπεργκ , αναφερόμενος στη διπλωματική πλατφόρμα που δημιουργήθηκε πέρυσι στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη για να αντιμετωπίσει τα αιτήματα των δύο Σκανδιναβικών κρατών αλλά και των αντιρρήσεων της Άγκυρας.
Η συνάντηση, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί σε επίπεδο ανώτατων αξιωματούχων, θα περιλαμβάνει επίσης τη Φινλανδία, αν και το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε ομόφωνα την ένταξη του Ελσίνκι τον Μάρτιο. Ο Σουηδός πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον δήλωσε ότι είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Στόλντεμπεργκ προχθές και συμφωνήσαν ότι η Σουηδία έκανε «ό,τι μπορούσε» για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια. «Έχουμε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις μας, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής των νόμων μας. Η απόφαση ανήκει πλέον στην Άγκυρα», ανέφερε ο Σουηδός πρωθυπουργός.
Οι ισχυρές δυνάμεις του ΝΑΤΟ όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία άσκησαν επίσης εντονότατη πίεση στην Τουρκία προτρέποντας τον νέο υπουργό εξωτερικών της Τουρκίας, πρώην τσάρο των μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν, αναφερόμενοι στη συμμαχία του ΝΑΤΟ στα συγχαρητήρια τους μηνύματα. Παραμερίζοντας την ιστορία της ουδετερότητάς τους τον περασμένο Μάιο, η Σουηδία και η Φινλανδία υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Τουρκία είπε ότι τα δύο επίδοξα μέλη έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της Άγκυρας για την ασφάλεια για να πάρουν το πράσινο φως. Σε ένα τριμερές μνημόνιο, η Άγκυρα προέτρεψε τη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι να κρατήσουν αυστηρότερους ελέγχους σε ομάδες που η Τουρκία θεωρεί απειλή για την ασφάλειά της, να άρουν τα εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας και να εκδώσουν ή να απελάσουν περισσότερα από εκατό άτομα που η Τουρκία θεωρούσε «ύποπτους τρομοκρατίας» και οι οποίοι ζουν στα δύο Σκανδιναβικά κράτη.
Σε αντίθεση με τη Φινλανδία, η Σουηδία, η οποία έχει αρκετά φιλελεύθερους νόμους για την ελευθερία της έκφρασης και του συνέρχεσθαι, δεν έχει ακόμη πείσει την Άγκυρα ότι έχει εκπληρώσει όλες τις δεσμεύσεις της, ιδίως αφού η Στοκχόλμη απέτυχε να εμποδίσει έναν Δανο-Σουηδό ακροδεξιό πολιτικό να κάψει το Κοράνι μπροστά στο Τουρκική πρεσβεία τον περασμένο Ιανουάριο. Για να αποφευχθεί μια νέα κρίση σχετικά με τις διαδηλώσεις κατά του ΝΑΤΟ και κατά της Τουρκίας στη Στοκχόλμη στις 4 Ιουνίου.Ο Στόλτενμπεργκ είπε στον Ερντογάν ότι το να εμποδίζεται η είσοδος της Σουηδίας λόγω διαδηλώσεων θα σήμαινε ότι έπαιζε στα χέρια τους. «Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο να δούμε διαδηλώσεις κατά της Τουρκίας και κατά του ΝΑΤΟ στη Σουηδία… Αλλά πρέπει να θυμόμαστε γιατί γίνονται αυτές οι διαδηλώσεις. Οι διοργανωτές θέλουν να εμποδίσουν την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Θέλουν να εμποδίσουν την αντιτρομοκρατική συνεργασία της Σουηδίας με την Τουρκία. Και θέλουν να κάνουν το ΝΑΤΟ πιο αδύναμο. Δεν πρέπει να τους επιτρέψουμε να πετύχουν», είπε στην Κωνσταντινούπολη μετά τις κλειστές συνομιλίες με τον Ερντογάν.
Η ανακοίνωση νέου γύρου συνομιλιών αμέσως μετά την αλλαγή φρουράς στο υπουργείο εξωτερικών και η σιωπηλή στάση της Τουρκίας στις αντιΝΑΤΟϊκές και αντιτουρκικές διαδηλώσεις στη Στοκχόλμη οδήγησαν σε συγκρατημένη αισιοδοξία μεταξύ των αναλυτών στην Τουρκία και στο εξωτερικό. Γνωστοί δυτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για τον Ερντογάν να δείξει τον πραγματισμό του.Στη Σουηδία, το τελευταίο τμήμα των αντιτρομοκρατικών νόμων της κυβέρνησης τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιουνίου και, για πρώτη φορά, εισαγγελέας αναμένεται να ασκήσει κατηγορίες για εκβιασμό και χρηματοδότηση τρομοκρατίας. Πάντως ή ο Ερντογάν μέσα στις επόμενες εβδομάδες ή επικυρώνει το Σουηδικό αίτημα(καλό σενάριο), ή παρατείνει την τυπική εκκρεμότητα και κάνει στη Λιθουανία μια δήλωση προθέσεων.
Η περίπτωση της Συρίας
Υπάρχουν 3,6 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι Σύροι πρόσφυγες στη χώρα. Η Τουρκία πλήττεται από οικονομικά δεινά, με πληθωρισμό 44% και νόμισμα που πέφτει κατακόρυφα. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει εκτεταμένη δυσαρέσκεια σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας για τους Σύρους πρόσφυγες. Ο Κιλιτσντάρογλου είχε προσπαθήσει να επωφεληθεί από αυτό, λέγοντας σε συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη την ημέρα πριν από τον δεύτερο γύρο ψηφοφορίας ότι: «Δηλώνω ότι θα στείλω όλους τους πρόσφυγες πίσω μόλις έρθω στην εξουσία». Ο περιφερειακός φάκελος που πιθανότατα θα επηρεαστεί άμεσα από το αποτέλεσμα των Τουρκικών προεδρικών εκλογών θα είναι η Συρία. Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης είχε εντοπίσει ένα ζήτημα “σφήνας” που δυνητικά διαχωρίζει το ακροδεξιό εθνικιστικό στοιχείο της υποστήριξης του Ερντογάν από τον νυν πρόεδρο. Οι ακραίοι εθνικιστές, όπως ήταν αναμενόμενο, είναι το πιο εχθρικό στοιχείο για τους πρόσφυγες. Ο Ερντογάν, στο μεταξύ, είναι υπεύθυνος για την δυναμική παρουσία τους.
Ο Ερντογάν ήταν ο πρώτος περιφερειακός ηγέτης που προσέφερε ισχυρή υποστήριξη στη Συριακή εξέγερση εδώ και 12 χρόνια. Στους πρώτους μήνες διευκόλυνε τη μεταφορά όπλων σε μεγάλες ποσότητες πέρα από τα σύνορα στην αναδυόμενη εξέγερση. Άλλες δυνάμεις, περιφερειακές και στη συνέχεια παγκόσμιες, ήρθαν να προσφέρουν την υποστήριξή τους στους αντάρτες, και στη συνέχεια την απέσυραν, καθώς η Σουνιτική ισλαμιστική και τζιχαντιστική φύση της εξέγερσης έγινε πιο ακραία και καθώς οι πιθανότητες επιτυχίας της υποχώρησαν. Αλλά ενώ άλλοι αμφιταλαντεύονταν, ο Ερντογάν παρέμεινε πιστός (όπως και το Κατάρ). Ο λόγος ήταν ότι για τον Ερντογάν, η υποστήριξη στη Συριακή εξέγερση δεν ήταν τακτική ή καιροσκοπική. Ήταν ένα συστατικό μιας ευρύτερης περιφερειακής στρατηγικής στην οποία ο Τούρκος ηγέτης και οι σύμμαχοί του από το Κατάρ ήλπιζαν να οδηγήσουν το κύμα των Σουνιτικών Αραβικών και ισλαμιστικών εξεγέρσεων σε πολλές χώρες, για να αναδυθούν αυτοί ως ηγέτες ενός νέου μπλοκ συντηρητικών Σουνιτικών ισλαμιστικών περιφερειακών κρατών.
Λίγα απομένουν από αυτή τη φιλοδοξία. Το κύμα των εξεγέρσεων των Σουνιτών ισλαμιστών πέρασε. Ακολούθησε ήττα και έκλειψη. Οι ισλαμιστικές κυβερνήσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία ήταν βραχύβιες. Η Συριακή εξέγερση κατέληξε να γεννά το σύντομο και τερατώδες πείραμα της Σουνιτικής ισλαμιστικής διακυβέρνησης γνωστής ως Ισλαμικό Κράτος(ISIS). Ο Τούρκος πρόεδρος έχει εγκαταλείψει τη δέσμευσή του στις Σουνιτικές εξεγέρσεις επειδή δεν υπάρχουν προς το παρόν εξεγέρσεις για υποστήριξη. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν έχει εγκαταλείψει εντελώς αυτήν την κατεύθυνση. Αυτό που έχει απομείνει από αυτό που κάποτε ήταν η εξέγερση, τώρα οφείλει την ύπαρξή της εξ ολοκλήρου σε αυτόν. Οι υπόλοιπες ισλαμιστικές φατρίες της βόρειας Συρίας συγκεντρώνονται τώρα στον Εθνικό Στρατό της Συρίας που ελέγχεται από την Τουρκία, ο οποίος εξυπηρετεί τη συριακή προσωρινή κυβέρνηση που υποστηρίζεται από την Τουρκία. Αυτή η «κυβέρνηση» κυβερνά μια περιοχή της βορειοδυτικής Συρίας που εγγυάται τα τουρκικά όπλα. Δίπλα του, μια τζιχαντιστική, πρώην συνδεδεμένη με την Αλ Κάιντα η φατρία, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, που διατηρεί τη δική της “κυβέρνηση Σωτηρίας” της Συρίας. Και πάλι, οι Τουρκικές θέσεις γύρω από αυτήν την περιοχή είναι αυτές που καθιστούν δυνατή τη συνέχιση της ύπαρξής της.
Η διπλωματία μεταξύ του Ερντογάν και του καθεστώτος Άσαντ βρίσκεται σε εξέλιξη. Στις 10 Μαΐου πραγματοποιήθηκε συνάντηση των υπουργών εξωτερικών των δύο χωρών, μαζί με τους υπουργούς εξωτερικών της Ρωσίας και του Ιράν. Αλλά η πρόοδος προς τη συμφιλίωση αυτή τη στιγμή έχει σταματήσει επειδή ο Άσαντ επιμένει σε μια προηγούμενη δέσμευση για την απόσυρση των Τουρκικών στρατευμάτων από την βόρεια Συρία(Τζαραμπλούς, Αφρίν , Ρας α Λέιν κα)και ως εκ τούτου την οριστική εγκατάλειψη των υπολειμμάτων της εξέγερσης. Ο Ερντογάν δεν θα δεσμευτεί σε αυτό. Αν ο Κιλιτσντάρογλου κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές, μπορεί να υποτεθεί ότι θα είχε προχωρήσει γρήγορα στην εξομάλυνση με τον Άσαντ. Μετά την περίπτωση της Σουηδίας το Συριακό (γεωπολιτικό και προσφυγικό ) θα έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας.
