Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Ενώ η ανταρσία του Πριγκόζιν απέτυχε τελικά, εν τούτοις αποκάλυψε μια από τις βασικές αδυναμίες του Πούτιν: Ότι είναι ένας άνθρωπος των διαβόητων μυστικών υπηρεσιών που διευθύνει μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», αντί για ένα σοβαρό και υπολογίσιμο στρατιωτικό διοικητή που ηγείται μιας γνήσιας πολεμικής προσπάθειας. Χωρίς το θάρρος των πεποιθήσεών του, εμφανίζεται πάντοτε με μισή καρδιά σε ό,τι κάνει: μερική κινητοποίηση, μερική στρατιωτικοποίηση και μερική σταλινοποίηση. Ο πόλεμος του δεν είναι και πολύ πόλεμος. Το casus belli του είναι περισσότερο δικαιολογία. Κρύβει τις ασυνήθιστες αλλά άβολες ‘αλήθειες” του πολέμου πίσω από την ψευδαίσθηση του business as usual.
Όπως κατέστησε σαφές η εξέγερση του ηγέτη των μισθοφόρων Γεβγένι Πριγκόζιν (και η σχετικά αυξανόμενη δημοτικότητά του) υπάρχει μια υπολογίσιμη ομάδα Ρώσων για τους οποίους η επιφυλακτικότητα του Πούτιν είναι απαράδεκτη. Αυτοί οι άνθρωποι απαιτούν μια πιο ξεκάθαρη στάση. Υποστηρίζουν τη συνολική κινητοποίηση της Ρωσικής κοινωνίας και του στρατού, τη στρατιωτικοποίηση της οικονομίας και την «εθνικοποίηση» των ελίτ της χώρας. Αυτή η ένταση υπήρχε πριν από τα γεγονότα της 23ης-24ης Ιουνίου, αλλά αν επιβεβαιωθούν οι αναφορές ότι οι άνδρες του Πριγκόζιν μπόρεσαν να περάσουν ελεύθερα από οδοφράγματα που είχαν στηθεί στο πέρασμά τους από το Ροστόφ μέχρι το Βορονέτς , αν πράγματι μπορούσαν να στρατολογήσουν άνδρες για τον σκοπό τους, οι Ρώσοι στρατιώτες που στάλθηκαν για να τους σταματήσουν στον αυτοκινητόδρομο Μ4 ( και αν οι πολίτες τους υποδέχονταν ως ήρωες,) τότε ο Πούτιν θα αναγκαστεί να αλλάξει τα “μηνύματά’ του γιατί είναι ήδη σε πολύ προβληματική θέση.
Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα είδος «πριγκοζινοποίησης» του Πούτιν, εμποτίζοντας τον πρόεδρο με ακόμη πιο επιθετική ρητορική ως και μια σαφέστερη εντολή για στρατιωτική κινητοποίηση. Ένας τέτοιος μετασχηματισμός δεν θα ήταν χωρίς κίνδυνο για τον ίδιο τον Πούτιν. Οι σκληροπυρηνικοί υποστηρικτές του πολέμου εξακολουθούν να αποτελούν μειονότητα στη Ρωσία. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου σαφές ότι οι ελίτ της Ρωσίας θα προτιμούσαν έναν Πριγκοζινοποιημένο Πούτιν. Ενώ μπορεί να μην επαναστατούν ανοιχτά, θα δημιουργούσε τριβές μεταξύ των φατριών εντός της ελίτ. Η πλήρης κινητοποίηση και η στρατιωτικοποίηση κάθε πτυχής της Ρωσικής οικονομίας και κοινωνίας έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα σημαντικών ομάδων εντός της ελίτ. Επιπλέον, ο Πούτιν πολιτικά δεν έχει την πολυτέλεια να υιοθετήσει τον λαϊκιστικό, αντι-ελίτ λόγο του Πριγκόζιν.Ως αποτέλεσμα, ακόμη και η τελική “πριγκοζινοποίηση “του Πούτιν είναι πιθανό να είναι μισόλογη και ημιτελής.
Οι προβληματικοί Τσετσένοι
Όταν ο Πριγκόζιν ξεκίνησε την ένοπλη ανταρσία του, ο αιμοσταγής ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ έκανε κάτι που σπάνια κάνει: παρέμεινε σιωπηλός. Συνήθως, ο Καντίροφ είναι από τους πρώτους που σχολιάζει μεγάλα γεγονότα, γεμίζοντας “τον αέρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ‘με ογκώδη πατριωτικά , μαχητικά και φανφαρονικά βίντεο. Όταν τελικά μίλησε, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο περίεργα: η ανακοίνωσή του ότι θα έστελνε στρατεύματα από την Τσετσενία για να αντιμετωπίσει τον Βάγκνερ στο Ροστόφ-ον-Ντον είναι σίγουρο ότι θα προκαλούσε περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυνε. Η αποστολή Τσετσένων – που εξακολουθούν να θεωρούνται εχθροί στις περισσότερες περιοχές της Ρωσίας, και ιδιαίτερα στο νότο ,για να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους, πιθανότατα δεν θα είχε βρει πολλούς συμπαθούντες σε μια Ρωσόφωνη πόλη όπως το Ροστόφ. Αν τα στρατεύματα του Καντίροφ είχαν εισέλθει στο Ροστόφ, θα είχε μετατρέψει τον Πριγκόζιν σε λαϊκό ήρωα, υπερασπιζόμενος τους κατοίκους μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της νότιας Ρωσίας ενάντια στους εισβολείς Τσετσένους. Αν μη τι άλλο, το γεγονός ότι τα στρατεύματα του Καντίροφ έχουν πολεμήσει στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας ,μόνο επιδεινώνει τις σχέσεις μεταξύ Τσετσένων και Ρώσων στον Ρωσικό στρατό.
Για παράδειγμα, ένα σημαντικό στέλεχος από τα Ρωσικά αερομεταφερόμενα τμήματα έκανε έκκληση στην Βάγκνερ σε ένα βίντεο στις 23 ή 24 Ιουνίου, λέγοντας: «Να ξέρεις ότι είμαστε μαζί σου. Είμαστε έτοιμοι να σταθούμε ώμο με ώμο μαζί σας σε αυτόν τον αγώνα, μια δίκαιη μάχη ενάντια στα αλαζονικά τέρατα και τους υποστηρικτές του Kαντίροφ τους TikTokers (ένα απαξιωτικό παρατσούκλι που δόθηκε στα μέλη του Τσετσενικού κλάδου της Rosgvardia κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία) . Η αμοιβαία αντιπάθεια, η οποία δεν έχει ξεθωριάσει ποτέ μετά τους δύο καταστροφικούς πολέμους της Τσετσενίας, είναι αμφίδρομη. Οι Τσετσένοι εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται το Ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό ως ανθρώπους που έφεραν τον πόλεμο στη γη τους και το Ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τη δύναμη, την ατιμωρησία και τις υλικές επενδύσεις που έχει λάβει ειδικά η τρέχουσα Τσετσενική ηγεσία, παρά την απώλεια του πολέμου κατά της Ρωσίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν ένοπλοι Τσετσένοι και Ρώσοι στέκονταν ο ένας εναντίον του άλλου, δεν θα δίσταζαν για πολύ. Αυτή η πιθανή σύγκρουση με τα στρατεύματα του Kαντίροφ είναι αυτό που, κατά τη γνώμη μου, είχε στο μυαλό του ο Πριγκόζιν στο ηχητικό μήνυμά του στις 24 Ιουνίου: «Τώρα είναι η στιγμή που μπορεί να χυθεί αίμα. Επομένως, κατανοώντας την ευθύνη για το γεγονός ότι μπορεί να χυθεί Ρωσικό αίμα από τη μία πλευρά, αναπροσαρμόζουμε τη στάση μας ». Το Ρωσικό αίμα, είπε, ήταν το κυρίαρχο. Το γεγονός ότι οι Τσετσένοι και οι μαχητές της Βάγκνερ στην πραγματικότητα δεν ήρθαν σε σύγκρουση στο Ροστόφ είναι σχετικά καλά νέα για τον Πούτιν.
Αυτά που δεν φάνηκαν εκείνο το 48ωρο .Αυτοί που κρύφτηκαν.
Για ό,τι και αν διαφωνούσαν η Βάγκνερ και οι Ρώσοι στρατιωτικοί, η αποστολή τους στην Ουκρανία έχει κοινό έδαφος. Παρά την εσωτερική αντιπαράθεση στη Ρωσία, τα Ρωσικά στρατεύματα συνέχισαν να επιτίθενται σε πόλεις και χωριά της Ουκρανίας. Στις 23-24 Ιουνίου, το Κίεβο υπέστη πολύ έντονους βομβαρδισμούς,( έπληξαν ένα 25όροφο κτίριο κατοικιών, σκοτώνοντας τρία άτομα και τραυματίζοντας 14.) Ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν τη Ντνίπρο, τραυματίζοντας οκτώ άτομα, μεταξύ των οποίων δύο παιδιά. Το Χάρκοβο δέχτηκε επίθεση από πυραύλους S-300, καταστρέφοντας τη βιομηχανική περιοχή .
Οι διορισμένοι από τη Ρωσία κυβερνήτες των κατεχόμενων περιοχών Χερσόνα και Zαπορίζια καθώς και της Κριμαίας, έγραψαν μηνύματα στα κανάλια Telegram δηλώνοντας ότι οι περιοχές τους «ήταν με τον Πρόεδρο της Ρωσίας». Ο διορισμένος από τη Ρωσία και αρχιδιεφθαρμένος Πουσίλιν από την αυτοαποκαλούμενη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ έγραψε ένα βίντεο καλώντας όλους να ενωθούν γύρω από τον αρχιστράτηγο τους.
Ωστόσο, υπήρχαν ορατές “ταλαντεύσεις” σε ορισμένες περιοχές. Στην προσωρινά κατεχόμενη πόλη Μαριούπολη στην Αζοφική της περιοχής του Ντονέτσκ, οι κάτοικοι έσπευσαν να κάνουν ανάληψη χρημάτων, αλλά διαπίστωσαν ότι τα περισσότερα από τα ΑΤΜ δεν λειτουργούσαν. Όπως ανέφερε το Δημοτικό Συμβούλιο της Μαριούπολης της Ουκρανίας, οι άνθρωποι πανικοβλήθηκαν αγοράζοντας αγαθά σε παντοπωλεία, και η πληρωμή γινόταν δεκτή μόνο σε μετρητά , ενώ αναφέρθηκαν μεγάλες ουρές στα βενζινάδικα. Στην Κριμαία, οι άνθρωποι ανέφεραν ότι είχαν προβλήματα πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Απροσδόκητες συνέπειες Σκόπιμα ή με άλλο τρόπο, το αφεντικό της Βάγκνερ Πριγκόζιν ο επιχειρησιακός διοικητής της Ντιμίτρι Ούτκιν και οι μισθοφόροι τους έγιναν «παγοθραυστές» για την πολιτική αλλαγή στη Ρωσία. Αυτό που ξεκίνησε ως αντιπαράθεση μεταξύ των στρατιωτικο-μυστικών υπηρεσιών έχει πυροδοτήσει αυτό που θα είναι ένας μακροχρόνιος αγώνας για την «κληρονομιά του Πούτιν», για τον «Πουτινισμό χωρίς Πούτιν» ή/και για τη «μεταπολεμική/μετα-Πούτιν Ρωσία». Οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου της Ρωσίας εμφανίστηκαν εκπληκτικά αδρανείς. Είτε έχασαν την ικανότητα να ενεργούν και να εκτελούν το καθήκον τους χωρίς σαφείς εντολές, είτε δεν ήταν σίγουροι αν απαιτούνταν οι προσπάθειές τους. Αλλά ενώ η FSB και η Rosgvardia, η εθνική χωροφυλακή, άνοιξαν ποινικές υποθέσεις εναντίον των στασιαστών, η αστυνομία σχεδόν εξαφανίστηκε. Πράγματι, δεν έχουμε ακόμη πλήρη καταγραφή του ποιος έκανε τι και πού κατά τη διάρκεια της εξέγερσης.
Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε τι έκαναν ή τι δεν έκαναν ο επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Νικολάι Πατρούσεφ, ο επικεφαλής της διαβόητης FSB Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ και το αφεντικό της Rosgvardia, στρατηγός Βίκτορ Ζολότοφ. Αντίθετα, γίναμε μάρτυρες της παράξενης συμπεριφοράς του κυβερνήτη της περιφέρειας Τούλα, Αλεξέι Ντιούμιν, ο οποίος “δάγκωσε τη γλώσσα του” ενώ οι κυβερνήτες των γειτονικών περιοχών μιλούσαν. Φημολογήθηκε επίσης ότι συμμετείχε σε διαπραγματεύσεις με τον Πριγκόζιν και ίσως με τον Ούτκιν. Και ακόμα δεν ξέρουμε τι προέκυψε από τις συζητήσεις, που καταγράφηκαν σε βίντεο, μεταξύ του Πριγκόζιν του αναπληρωτή υπουργού Άμυνας Γιούνους μπεκ Γιεβκούροφ και του αναπληρωτή αρχηγού του Γενικού Επιτελείου στρατηγού Βλαντιμίρ Αλεξέεφ, ή ποια διαπραγματευτική εντολή μπορεί να είχαν ή όχι οι δύο τελευταίοι Πράγματι, το κενό πληροφοριών ήταν ολοκληρωτικό καθώς οι επιτόπιοι ανταποκριτές κρατικών πρακτορείων μέσων ενημέρωσης απουσίαζαν εμφανώς. Τίποτα από αυτά δεν μοιάζει με το είδος της επιδεικτικής ενότητας και συντονισμού που θα περίμενε κανείς να δει από ένα σχέδιο καθεστώτος για την καταπολέμηση μιας ανταρσίας.
Σε ξεχωριστή σημείωση, για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα, μία από τις 12 κύριες εγκαταστάσεις πυρηνικών όπλων της Ρωσίας βρέθηκε σε μια ζώνη μάχης – γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από τους σχεδιαστές ασφαλείας του ΝΑΤΟ. Αυτό εγείρει το ερώτημα αν το ΝΑΤΟ έχει σχέδια έκτακτης ανάγκης για απώλεια του Ρωσικού επίσημου ελέγχου σε ένα τμήμα του πυρηνικού του οπλοστασίου και την ικανότητα των υπευθύνων χάραξης πολιτικής του ΝΑΤΟ να βασίζονται στην καλή θέληση της ηγεσίας της Ρωσίας «μετά τον Πούτιν», όποτε και όπως μπορεί να προκύψει ηγεσία
Μηνύματα σταδιακής επικράτησης της Ουκρανίας έστειλε η Πριγκοζιανή ανταρσία.
Ο Πούτιν είναι ο συγγραφέας της δικής του αποτυχίας . Η προπαγάνδα του Κρεμλίνου έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια έναν ψεύτικο και βρόμικο κόσμο στον οποίο η Ρωσία είναι υπέροχη(!) και ο έξω κόσμος μια παρακμιακή απειλή. Η συνεχής αναφορά σε ψέματα γέννησε μια ατμόσφαιρα κυνισμού και απάθειας. Ο Πριγκόζιν πέτυχε να αμβλύνει την αντίθεση στην εξουσία του Πούτιν – αλλά με τίμημα επίσης να διαβρώσει τη δική του υποστήριξη. Οι προοπτικές για τη Ρωσία είναι πλέον ζοφερές. Η πορεία του Πριγκόζιν στη Μόσχα μπορεί να απέτυχε, αλλά οι συνθήκες που την ενθάρρυναν παραμένουν. Άλλοι θα σκεφτούν τις πιθανότητές τους. Πράγματι, όπως έχω ήδη γράψει ο επόμενος εμφύλιος πόλεμος της Ρωσίας έχει ήδη ξεκινήσει. Αυτές οι συγκρούσεις είναι συνήθως ακατάστατες. Ξεκινούν με επεισόδια πολιτικής ανυπακοής, μετατοπίζοντας σε εξέγερση και στη συνέχεια πλήρους κλίμακας ένοπλες συγκρούσεις. Τελειώνουν με τους ηττημένους να πέφτουν στην αφάνεια αντί να υπογράφουν μια επίσημη συνθηκολόγηση.
Καθώς βαθαίνει, ο εμφύλιος πόλεμος της Ρωσίας είναι απίθανο να είναι μια εδαφική σύγκρουση, όπως στις μάχες που ακολούθησαν την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Αυτός ήταν επίσης ένας ιδεολογικός αγώνας, μεταξύ των κομμουνιστών Κόκκινων και των μοναρχικών Λευκών. Τώρα είναι ανάμεσα σε γκάνγκστερ: αντιμαχόμενες φυλές που θέλουν να κρατήσουν τον πλούτο τους και ίσως να κερδίσουν περιουσιακά στοιχεία από τους αντιπάλους τους. Από μια άποψη, αυτό θυμίζει τη δεκαετία του 1990, όταν οι ολιγάρχες κυβερνούσαν τη γη με τρομερές ιδιωτικές υπηρεσίες ασφαλείας που μπορούσαν να εκφοβίσουν και να κατασκοπεύσουν κατά βούληση.
Αυτή η εποχή τελείωσε με την άνοδο του Πούτιν. Αλλά οι νέοι διεκδικητές της εξουσίας έχουν όλο και περισσότερο πλήρους κλίμακας ιδιωτικούς στρατούς στη διάθεσή τους. Η εγχώρια κούρσα εξοπλισμών θα ενταθεί τώρα. Αυτό συνδυάζεται με την ανάγκη να βρεθεί ένας αποδιοπομπαίος τράγος για τον καταστροφικό πόλεμο στην Ουκρανία. Το φταίξιμο βουίζει γύρω από τη Μόσχα σαν αστραπή ψάχνοντας κάπου να προσγειωθεί. Η επίσημη αφήγηση αποδίδει όλες τις αναποδιές στη διαβολική ικανότητα του ΝΑΤΟ να υποστηρίζει τους ‘Ναζί”(!) προστατευόμενους του στο Κίεβο. Πολλοί μιλούν για αυτό, αλλά λίγοι το πιστεύουν.
Ο τελευταίος ρόλος του Πούτιν στη Ρωσική πολιτική μπορεί να είναι να κουβαλάει τα λάθη του, αφήνοντας τους άλλους να αντιμετωπίσουν το χάος. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει την πολιτική του κατάρρευση, ή απλώς την υποβάθμισή του σε ένα χλευασμένο πρόσωπο, που προεδρεύει σε ένα σύστημα όπου η πραγματική εξουσία βρίσκεται αλλού. Όλα αυτά είναι σπουδαία νέα για την Ουκρανία. Εκείνοι που βρίσκονται πίσω από τις τολμηρές διασυνοριακές επιδρομές των τελευταίων εβδομάδων μπορεί να αισθάνονται ενθαρρύνονται να περιπλανηθούν ευρύτερα και τολμηρά. Οι προοπτικές είναι λαμπρές και για την εξελισσόμενη αντεπίθεση. Η καλύτερη ελπίδα για τον τερματισμό του πολέμου είναι μια στρατιωτική κατάρρευση του 1917, στην οποία η κακή λήψη αποφάσεων και οι στρατιωτικές αποτυχίες αλληλοενισχύονται, διαβρώνοντας το Ρωσικό ηθικό, ίσως και καταστροφικά.
