Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός αναλυτής
Δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 200 τραυματίστηκαν χθες στο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στο νότιο Κάυκασο αφού το Αζερμπαϊτζάν άρχισε αυτό που περιέγραψε ως “αντιτρομοκρατική επιχείρηση” μετά από μήνες αυξανόμενης έντασης στην αμφισβητούμενη ορεινή περιοχή . Ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάν Αλίεφ είπε ότι οι επιθέσεις θα συνεχιστούν ως ότου παραδοθούν οι “παράνομοι στρατιωτικοί σχηματισμοί των Αρμενίων” και η αυτονομιστική κυβέρνηση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στη πρωτεύουσα Στεπανακέρτ αυτοδιαλυθεί. Αν και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ αναγνωρίζεται διεθνώς ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, μέρος του διοικείται από αυτονομιστικές αρχές της Αρμενίας( που λένε ότι η περιοχή είναι η πατρίδα των προγόνων τους με το όνομα Αρτσάχ). Η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο δύο πολέμων(ο πρώτος το 1994 και ο τελευταίος το 2020) από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Ο διαμεσολαβητής ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, Γκέγκαν Στεπανιάν, δήλωσε χθες ότι 27 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων δύο άμαχοι, σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 200 τραυματίστηκαν . Το γραφείο του γενικού εισαγγελέα του Αζερμπαϊτζάν στο Μπακού είπε ότι οι Αρμενικές δυνάμεις έπληξαν τη Σούσα, μια πόλη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν, χρησιμοποιώντας όπλα μεγάλου διαμετρήματος . Αρμένιοι αξιωματούχοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δήλωσαν ότι το Στεπανακέρτ και άλλα χωριά βρίσκονται “υπό έντονο βομβαρδισμό” των Αζέρων.. Ο στρατός της περιοχής είπε ότι το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιεί αεροσκάφη, πυροβολικό και πυραυλικά συστήματα ως και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στις μάχες.Ελλείψεις τροφίμων εξακολουθούν να υπάρχουν στην περιοχή, με την περιορισμένη ποσότητα ανθρωπιστικής βοήθειας που παραδόθηκε τη Δευτέρα να μην διανεμήθηκε λόγω των βομβαρδισμών. Σε δήλωση του υπουργείου άμυνας του Μπακού ανέφερε ότι οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν έχουν καταλάβει μέχρι στιγμής περισσότερες από 60 στρατιωτικές θέσεις και έχουν καταστρέψει έως και 20 στρατιωτικά οχήματα μαζί με άλλο υλικό.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, κάλεσε χθες για τον άμεσο τερματισμό των μαχών ενώ η ΕΕ, η Γαλλία και η Γερμανία καταδίκασαν τη στρατιωτική δράση του Αζερμπαϊτζάν. Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, είχε τηλεφωνικές συνομιλίες τόσο με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, όσο και με τον πρωθυπουργό της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν. Προέτρεψε το Αζερμπαϊτζάν να σταματήσει αμέσως τις στρατιωτικές ενέργειες και να αποκλιμακώσει την κατάσταση, λέγοντας ότι επιδεινώνει μια ήδη προβληματική ανθρωπιστική κατάσταση ( μια αναφορά σε έναν μακρύ de facto αποκλεισμό της περιοχής από το Μπακού).Ο Μπλίνκεν είπε στον Πασινιάν ότι η Αρμενία έχει την υποστήριξη της Ουάσιγκτον. Η Αρμενία, ισχυρίζεται ότι οι ένοπλες δυνάμεις της δεν βρίσκονται στο Καραμπάχ και ότι η κατάσταση στα σύνορά της με το Αζερμπαϊτζάν είναι σταθερή.
Η Ρωσία, η οποία μεσολάβησε για μια εύθραυστη κατάπαυση του πυρός μετά από έναν πόλεμο το 2020 που είδε το Αζερμπαϊτζάν να ανακαταλαμβάνει εδάφη μέσα και γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ( που είχε χάσει σε προηγούμενη σύγκρουση τη δεκαετία του 1990) κάλεσε όλες τις πλευρές να σταματήσουν τις μάχες. «Καλούμε τα αντιμαχόμενα μέρη να σταματήσουν αμέσως την αιματοχυσία, να σταματήσουν τις εχθροπραξίες και να εξαλείψουν τις απώλειες αμάχων», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Ο Πασιγιάν ισχυρίστηκε χθες ότι ο κύριος στόχος του Αζερμπαϊτζάν είναι να παρασύρει την Αρμενία σε διμερείς εχθροπραξίες. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και σημαντικές γύρω περιοχές ήταν υπό εθνοτικό έλεγχο των Αρμενίων από το τέλος ενός αυτονομιστικού πολέμου το 1994, αλλά το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τα εδάφη και τα τμήματα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατά τη διάρκεια των μαχών του 2020. Οι εχθροπραξίες λαμβάνουν χώρα εν μέσω υψηλών εντάσεων μεταξύ της Αρμενίας και της μακροχρόνιας συμμάχου της Ρωσίας.
Ποια είναι τα συμφέροντα. Τι παίζεται….
Οι Αζερικές δυνάμεις έχουν κάνει σημαντικές προόδους προς όλες τις μεγάλες πόλεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει ότι η επιχείρηση, η οποία ακολουθεί τον αποκλεισμό του θύλακα τους τελευταίους μήνες, θα εξελιχθεί σε μια μεγαλύτερη στρατιωτική εκστρατεία για την ανάκτηση ό,τι είχε απομείνει από το έδαφος μετά τον πόλεμο του 2020, όταν η Αρμενία ηττήθηκε αποφασιστικά. Το Ερεβάν φοβάται τη κλιμάκωση προς μια άλλη ολοκληρωτική σύγκρουση και αυτό οφείλεται αρχικά στις μεταβαλλόμενες προτιμήσεις της Ρωσίας. Όσον αφορά το απλό συμφέρον, το Αζερμπαϊτζάν είναι πλέον πιο σημαντικό για τη Ρωσία από τη μακροχρόνια σύμμαχό του, την Αρμενία. Η αλλαγή έχει τις ρίζες της στην ολοένα και πιο συναλλακτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο στον Νότιο Καύκασο.
Η Ρωσία εξαρτάται πλέον σε μεγάλο βαθμό από τον διάδρομο Βορρά-Νότου, ο οποίος εν μέρει διασχίζει το Αζερμπαϊτζάν στη διαδρομή προς το Ιράν και τον Κόλπο των πετρελαίων . Επιπλέον, οι σχέσεις Αρμενίας-Ρωσίας είναι εξαιρετικά περιορισμένες . Η Αρμενία αμφισβήτησε ανοιχτά την αποτυχία της Ρωσίας να εκπληρώσει τις εγγυήσεις ασφαλείας, τόσο από τον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας (CSTO) υπό την ηγεσία του Κρεμλίνου όσο και τις επιχειρήσεις της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αρνήθηκε να συμμετάσχει στις ασκήσεις του CSTO, ανακάλεσε τον εκπρόσωπό του από τον Οργανισμό και πραγματοποίησε προ ημερών στρατιωτικο-ειρηναυτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ.Το Αζερμπαϊτζάν, από την άλλη πλευρά, γνωρίζει πολύ καλά τη φαινομενική στρατιωτική του υπεροχή μετά τον πόλεμο του 2020 και την εξάρτηση της Δύσης από αυτόν. Οι αυξανόμενοι ενεργειακοί δεσμοί με την Ευρωπαϊκή Ένωση (με στόχο να αντικαταστήσουν τις ρωσικές προμήθειες )έχουν κάνει τις Βρυξέλλες να διστάζουν να ασκήσουν υπερβολική κριτική στην κυβέρνηση του Μπακού (αν και χθες κάλεσε το Αζερμπαϊτζάν να σταματήσει την επιχείρησή του .
Η Τουρκία, ένας άλλος σημαντικός περιφερειακός παίκτης , είναι μακροχρόνιος σύμμαχος και στρατιωτικός προμηθευτής του Αζερμπαϊτζάν, όπως και το Ισραήλ. Ο ισχυρότερος εταίρος της Αρμενίας αυτή τη στιγμή είναι η Γαλλία, αλλά το Παρίσι απέχει πολύ από τη περιοχή. Το Αζερμπαϊτζάν έχει βελτιώσει ακόμη και τις τεταμένες σχέσεις του με το Ιράν τους τελευταίους μήνες. Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αποκλιμακώσουν την ένταση , και αυτό έχει γίνει εμφανές στον μετριασμό της εχθρικής ρητορικής ως και σε μια σειρά συναντήσεων υψηλού επιπέδου. Επομένως, η κατάσταση προμηνύεται δύσκολη για την Αρμενία. Η Τεχεράνη πιθανότατα θα εισέρχονταν στη μάχη μόνο αν οι Αζερικές δυνάμεις απειλούσαν συνολικά την Αρμενία ή προσπαθήσουν να ανοίξουν τον λεγόμενο διάδρομο Zangezur μέσω της νοτιότερης επαρχίας Syunik της Αρμενίας. Δεδομένου ότι είναι πιθανό το Αζερμπαϊτζάν να επιχειρήσει αυτό, είναι αβεβαιο πως θα εκτιμούσαν την κατάσταση η Μόσχα και η Τεχράνη.
Οι προσωπικές σχέσεις μεταξύ του Πούτιν και του Αρμένιου πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν δεν είναι καλές( ο δεύτερος δέχθηκε επίθεση από τον εκπρόσωπο του ρωσικού υπουργείου εξωτερικών στις 19 Σεπτεμβρίου και επικρίθηκε ευρέως στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Η λογική της Ρωσίας είναι ακραία και πιστεύει ότι η Αρμενία δεν έχει πού αλλού να στραφεί και θα αναγκαστεί να ξαναμπεί στην τροχιά της. Έτσι, ο μόνος αμερόληπτα ενδιαφερόμενος είναι η Δύση. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν επιδιώξει μια διευρυμένη παρουσία στην περιοχή ως αντίβαρο στη Ρωσία. Η κατάσταση μπορεί επομένως να προσφέρει ευκαιρίες αν η Δύση μπορέσει να προσαρμοστεί. Αλλά η δύναμή της είναι περιορισμένη λόγω της γεωγραφικής πραγματικότητας , ενώ η μόνη εύλογη διαδρομή προς την περιοχή περνάει μέσα από την Τουρκία και ο Ερντογάν έχει τη δική του ατζέντα.
