Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Στο πρώτο μέρος μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση του Λευκού Οίκου, η Χαμάς απελευθέρωσε και τους είκοσι ζωντανούς ομήρους που κρατούσε ακόμα μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, ενώ το Ισραήλ απελευθέρωσε σχεδόν δύο χιλιάδες Παλαιστίνιους κρατούμενους Η εργασία δεν έχει τελειώσει ,υπάρχουν τεράστια προβλήματα για την υλοποίηση μιας ασαφούς και ομιχλώδους, θεωρητικολογικής συμφωνίας που είναι ιδιαίτερα δύσκολο-αν όχι αδύνατο-να εφαρμοστεί.
Τι πρέπει λοιπόν να περιλαμβάνει αυτή η επόμενη φάση; Και ποιες κινήσεις πρέπει να περιμένουμε από τις διάφορες πλευρές και τα ενδιαφερόμενα μέρη; Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι θα μπορούσε να ακολουθήσει.Απαντούμε σε ορισμένα από τα δεκάδες ερωτήματα.
Πρώτο : Θα επιστρέψει η Χαμάς τους νεκρούς ομήρους στο Ισραήλ;
Το ζήτημα της ικανότητας της Χαμάς να επιστρέψει τους νεκρούς ομήρους που βρίσκονται ακόμα στη Γάζα δεν αφορά μόνο την ανθρώπινη πτυχή της επιστροφής τους και την επανασύνδεση των οικογενειών τους, αλλά και το μέλλον της δεύτερης φάσης της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Αν η Χαμάς δεν καταφέρει να επιστρέψει όλους τους σορούς και οι Ισραηλινοί αντιληφθούν ότι η Χαμάς δεν κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να τους επιστρέψει, ένα ήδη εύθραυστο επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των μερών θα πληγεί και θα περιπλέξει την ικανότητα εφαρμογής των επόμενων σταδίων της συμφωνίας.
Είναι πιθανό η Χαμάς να έχει χάσει την επαφή με τις περιοχές όπου έθαψε τα σώματα, λόγω της επιθετικής ισραηλινής στρατιωτικής εκστρατείας που διεξάγονταν στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, το κεντρικό ερώτημα δεν είναι αν όλοι οι σοροί θα επιστραφούν, αλλά μάλλον η προθυμία της Χαμάς να βοηθήσει.
Δεύτερο : Θα αποχωρήσουν οι ισραηλινές δυνάμεις από τη Γάζα;
Όσον αφορά το ερώτημα εάν η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα προχωρήσει από την «πρώτη φάση» σε μια πλήρη αποχώρηση των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) από τη Γάζα, απαιτείται προσοχή.
1) Αν και το σχέδιο Τραμπ προβλέπει μια χρονική σταδιακή αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα, στοιχεία του σχεδίου είναι ασαφή Αυτά περιλαμβάνουν κρίσιμα ζητήματα όπως η επαλήθευση του αφοπλισμού της Χαμάς, η δημιουργία διεθνών δυνάμεων ασφαλείας και μια εναλλακτική δομή διακυβέρνησης για τη Γάζα.
Ο Νετανιάχου δήλωσε στις 10 Οκτωβρίου ότι «στη δεύτερη φάση της συμφωνίας, η Χαμάς θα αφοπλιστεί και η Λωρίδα της Γάζας θα αποστρατιωτικοποιηθεί. Αυτό θα συμβεί είτε διπλωματικά, σύμφωνα με το σχέδιο Τραμπ, είτε στρατιωτικά, από εμάς».
2) Οι απαιτήσεις ασφαλείας του Ισραήλ θα υπερισχύσουν οποιωνδήποτε πολιτικών ανησυχιών σχετικά με τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ με την τήρηση οποιουδήποτε χρονοδιαγράμματος αποχώρησης. Τα στοιχεία δέκατο τρίτο και δέκατο έκτο του συνολικού σχεδίου δείχνουν ότι το Ισραήλ έχει το περιθώριο να διατηρήσει την παρουσία των IDF στη Γάζα, ώστε να διασφαλίσει ότι η στρατιωτική ικανότητα της Χαμάς θα εξαλειφθεί και ότι η ομάδα δεν θα μπορεί να ανασυσταθεί
3) Εκτός από τις απαιτήσεις αφοπλισμού, Ισραηλινοί αξιωματούχοι ασφαλείας έχουν επανειλημμένα επιμείνει στη σημασία της διατήρησης του γεωγραφικού ελέγχου σε στρατηγικές περιοχές εντός της Γάζας. Για παράδειγμα, Ισραηλινοί αξιωματούχοι επέμεναν προηγουμένως ότι το Ισραήλ δεν θα αποσυρθεί από τον νότιο Διάδρομο της Φιλαδέλφειας, παρά τους όρους που υποδεικνύουν ότι το Ισραήλ τελικά θα χρειαστεί να αποχωρήσει από την ουδέτερη ζώνη ασφαλείας.
4) Το πολιτικό κενό της Γάζας πρέπει να καλυφθεί από μια αρμόδια κυβερνητική αρχή. Η Παλαιστινιακή Αρχή δεν εμπιστεύεται το Ισραήλ για να διαχειριστεί αυτό το έργο, ούτε έχει την ικανότητα να κυβερνήσει, να ασφαλίσει και να επιβλέψει την ανοικοδόμηση της Γάζας.
5) Τέλος, ακόμη και αν πληρούνται όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις, ο πολιτικός συνασπισμός του Νετανιάχου παραμένει σκληροπυρηνικός Ο Νετανιάχου ηγείται μιας κυβέρνησης που εξαρτάται από ακροδεξιά κόμματα που αντιτίθενται σθεναρά σε οποιαδήποτε απόσυρση των IDF.
Τρίτο Τι συνεπάγεται για τις Συμφωνίες του Αβραάμ;
Οι Αμερικανοί είναι απαισιόδοξοι. Άλλωστε, δεδομένης της φύσης της περιοχής, μια αντανακλαστική μοιρολατρία γενικά επιτρέπει σε κάποιον να φαίνεται προφητικός.Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, η οποία αντανακλά την μερική ήττα της Χαμάς (αλλά όχι την καταστροφή), είναι μια τέτοια εξέλιξη.
Η απόφαση των ΗΠΑ να χτυπήσουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις ήταν μια άλλη, όπως και η πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Δαμασκό, και ότι συνέβη και με τις ισραηλινές στρατιωτικές και μυστικές επιτυχίες κατά της Χεζμπολάχ.
Και όλοι αυτοί οι γεωστρατηγικοί σεισμοί ακολούθησαν την πιο σημαντική αλλαγή στην περιοχή την τελευταία δεκαετία, την ανακοίνωση των Συμφωνιών του Αβραάμ – μια εξέλιξη που τότε αποκάλεσα στρατηγική νίκη για όλους εκτός από το Ιράν.
Η συμβατική άποψη σήμερα μεταξύ των Αμερικανών αναλυτών είναι απαισιόδοξη, ότι δηλαδή οποιαδήποτε περαιτέρω κίνηση για την ενσωμάτωση του Ισραήλ στην ευρύτερη περιοχή του έχει ανατραπεί ανυπολόγιστα από τις φρικαλεότητες που έχει προκαλέσει το Ισραήλ στον παλαιστινιακό λαό στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων χιλιάδων αθώων που χρησιμοποιήθηκαν ως πιόνια και ασπίδες από τη Χαμάς. Η κατάσταση είναι υπερβολικά δύσκολη.
Τέταρτο :Θα δημιουργηθεί μια διεθνής δύναμη ασφαλείας για τη Γάζα;
Το τρέχον σχέδιο των 20 σημείων βασίζεται σε ένα σχέδιο του Ινστιτούτου Τόνι Μπλερ για την Παγκόσμια Αλλαγή, το οποίο απαιτεί η Διεθνής Μεταβατική Αρχή της Γάζας (GITA) να υποστηριχθεί από μια Διεθνή Δύναμη Ασφαλείας (ISF) στρατευμάτων από αραβικά, μουσουλμανικά και άλλα κράτη .
Η GITA και η ISF πρέπει να παρέχουν ασφάλεια και ανοικοδόμηση υπό μια κοινή δομή διοίκησης, Αν η Χαμάς αρνηθεί να καταθέσει τα όπλα της,-όπως φαίνεται πιθανό- η GITA και η ISF θα πρέπει να αναλάβουν τα μέρη της Γάζας όπου η Χαμάς δεν είναι παρούσα. Η Χαμάς θα προσπαθήσει να εκδιώξει την ISF, επομένως η ISF θα πρέπει να έχει τη ραχοκοκαλιά για να σταθεί στο ύψος της και να αντισταθεί στις προσπάθειες της Χαμάς
Πέμπτο :Ποιος θα εμπλακεί στη μεταπολεμική διακυβέρνηση της Γάζας;
Η Διεθνής Μεταβατική Αρχή της Γάζας θα επιβλέπεται από ένα «Συμβούλιο Ειρήνης» του οποίου θα προεδρεύει ο Τραμπ. Αυτό το συμβούλιο θα καθορίσει τις πολιτικές κατευθύνσεις για την GITA Αναμένεται-χωρίς να είναι σίγουρο- να δούμε την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, την Ινδονησία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και άλλες χώρες να εμπλέκονται. Αλλά το βασικό ερώτημα είναι, ποιος θα συνεισφέρει στρατεύματα στη Διεθνή Δύναμη Ασφαλείας;
΄Έκτο : Ποιος είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσουν τα Αραβικά κράτη στη Γάζα
Ο προσδιορισμός του ρόλου των Αραβικών κρατών στα επόμενα στάδια του ειρηνευτικού σχεδίου είναι δύσκολος, δεδομένης της έλλειψης ενός ολοκληρωμένου πλαισίου πέρα από την πρώτη φάση.Τα Αραβικά έθνη, καθώς και η Τουρκία, αναμένεται να συμβάλουν σε μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης που θα επικεντρωθεί στην παρακολούθηση των εκεχειριών, στη διασφάλιση της ασφάλειας, στην εκπαίδευση μιας νέας παλαιστινιακής αστυνομικής δύναμης και στην εγκαθίδρυση τοπικού νόμου και τάξης.
Οι οικονομικές τους συνεισφορές θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Αλλά η ουσιαστική οικονομική υποστήριξη είναι απίθανη χωρίς εγγυήσεις σχετικά με τις μελλοντικές ενέργειες του Ισραήλ, τους παράνομους οικισμούς του και την εγκαθίδρυση παλαιστινιακού κράτους.
Έβδομο :. Ποιος θα είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσει η Τουρκία στη Γάζα
Η Άγκυρα υπήρξε βασικός υποστηρικτής της προσπάθειας του Τραμπ για μια διαρκή κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, την επιστροφή των Ισραηλινών ομήρων, την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού και μια πορεία προς την αποστρατιωτικοποίηση και την απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία στη Λωρίδα.
Ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, Ιμπραήμ Καλίν, υπήρξε κεντρικός παράγοντας στις πολυμερείς διαπραγματεύσεις και Τούρκοι παρατηρητές πρόκειται να ενωθούν με εκείνους από την Αίγυπτο, το Κατάρ, τις ΗΠΑ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε έναν οργανισμό παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός, το Κέντρο Πολιτικοστρατιωτικού Συντονισμού.
Η βαθιά δυσπιστία και ο ανταγωνισμός μεταξύ του Ερντογάν και του Νετανιάχου μπορεί να περιορίσουν το εύρος του ρόλου της Τουρκίας σε ό,τι ακολουθεί, αλλά για να επιτύχει η σταθεροποίηση στη Γάζα, τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία -συμπεριλαμβανομένων των κατασκευαστικών δυνατοτήτων, των εργασιακών σχέσεων με τους Παλαιστίνιους και τα αραβικά κράτη και της εμπειρίας σε επιχειρήσεις βοήθειας και ανακούφισης- θα διαδραματίσουν λογικά κάποιο ρόλο.
Υπήρξαν προηγούμενες περιπτώσεις όπου ο Ερντογάν και ο Νετανιάχου άφησαν στην άκρη τον αμοιβαίο ανταγωνισμό τους για να επιδιώξουν ένα modus vivendi.
Αυτό θα απαιτήσει από τον Τραμπ να υλοποιήσει την προσφορά του της 7ης Απριλίου για να βοηθήσει στην «επίλυση» των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών. Τα κυβερνώντα κόμματα και στις δύο χώρες βλέπουν το ένα το άλλο ως απειλές και ανταγωνιστές στην περιοχή, Στη Γάζα, όπως και στη Συρία, υπάρχουν τα στοιχεία για μια εποικοδομητική, αν και επιφυλακτική, συνύπαρξη που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία στην περιοχή.
