..
Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η Tουρκία οφείλεται σημαντικά από τη γεωστρατηγική αναδιάταξη της περιοχής της Μέσης Ανατολής μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, στο νότιο Ισραήλ. Η επιτυχημένη εκστρατεία του Ισραήλ κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και των μη κρατικών συμμάχων του έχει αλλάξει τη στρατηγική αρχιτεκτονική της περιοχής, αλλά η χρήση της συντριπτικής δύναμης κατά της Χαμάς στη Γάζα την έχει αφήσει απομονωμένη στην περιοχή και παγκοσμίως.Η Tουρκία μπόρεσε να καλύψει το κενό εξουσίας που άφησε η στρατηγική κατάρρευση του Ιράν.Η αρκετά επιτυχής συνάντηση του Ερντογάν με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο στις 25 Σεπτεμβρίου επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία , σύμμαχος του ΝΑΤΟ, αναδεικνύεται ως φαβορί του Τραμπ για να βοηθήσει στην επίλυση των συγκρούσεων στην περιοχή και να ασκήσει ένοπλη βία σε τμήματα της περιοχής όπου ο Τραμπ θέλει να αποφύγει την άμεση στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ.Η Τουρκικής επιρροή και η ικανότητά της να προβάλλει την εξουσία ανταγωνίζονται τώρα εκείνες οποιουδήποτε άλλου κράτους στην περιοχή. Ωστόσο, η επέκταση της τουρκικής επιρροής έχει ήδη αυξήσει σημαντικά τις τριβές με το Ισραήλ που απορρέουν από τον ισχυρισμό του Ερντογάν ότι η Χαμάς, παρά τη σφαγή της στις 7 Οκτωβρίου, είναι ένα νόμιμο παλαιστινιακό κίνημα του οποίου τα συμφέροντα και η ιδεολογία πρέπει να φιλοξενηθούν. Ο Τραμπ έχει ξεπεράσει τις ισραηλινές επιφυλάξεις για να χαιρετίσει έναν εξέχοντα ρόλο για την Τουρκία στη σταθεροποίηση της μεταπολεμικής Γάζας, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής -αν και αρκετά δύσκολης-ανάπτυξης τουρκικών στρατευμάτων ως μέρος μιας διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης που η ομάδα του Τραμπ προσπαθεί να στρατολογήσει για τον θύλακα. Η Άγκυρα ασκεί επίσης σημαντική επιρροή στη Συρία μετά τον Άσαντ, αφού βοήθησε την παράταξη του ομοιοπολικού Hayat Tahrir al-Sham (HTS) του μεταβατικού προέδρου Aχμέτ αλ Σάραα στη νίκη επί του καθεστώτος του Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο.Πιο ανατολικά στην περιοχή, η Άγκυρα μπορεί να προβάλει την εξουσία στον Περσικό Κόλπο μέσω της ανάπτυξης 3.000 στρατιωτών στη βάση Tariq bin Ziyad στο Κατάρ, που επαυξήθηκε από τη μόνιμη ανάπτυξη των F-16 στη χώρα από τα μέσα του 2024. Στο Μαγκρέμπ, η Τουρκία ασκεί σημαντική επιρροή σε μια διαιρεμένη Λιβύη, όπου διατηρεί στρατεύματα και εξοπλισμό προμηθειών στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ διοίκηση στην Τρίπολη – έναν αντίπαλο της υποστηριζόμενης από τη Ρωσία ανατολικής διοίκησης που κυριαρχείται από τον ισχυρό άνδρα στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ . Στον Νότιο Καύκασο, η Tουρκία έχει αναδειχθεί ως ένας όλο και πιο κυρίαρχος – παράγοντας , προβάλλοντας επιρροή στο κατώφλι του Ιράν μετά την προμήθεια του βασικού συμμάχου του, του Αζερμπαϊτζάν, με τα όπλα και την καθοδήγηση που απαιτούνται για την ανάκτηση του πλήρους ελέγχου της αμφισβητούμενης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από τον μακροχρόνιο αντίπαλο της Άγκυρας, την Αρμενία. Τον Αύγουστο, ο πρόεδρος Τραμπ μεσολάβησε σε μια συμφωνία εξαιρετικά ευνοϊκή για το Αζερμπαϊτζάν, βάσει της οποίας μια αμφιλεγόμενη χερσαία διαδρομή, που ονομάζεται Trump Route for International Peace and Prosperity (TRIPP), αλλά συχνά αναφέρεται ως ο διάδρομος Zangezur, θα συγκεντρωθεί για να συνδέσει το Μπακού με έναν μη συνεχόμενο θύλακα των Αζέρων, τον Nakhchivan. Η διαδρομή θα περιορίσει τη χερσαία σύνδεση του Ιράν με τον μοναδικό “σύμμαχό” του στην περιοχή, την Αρμενία, και θεωρείται ως ένα περαιτέρω πλήγμα για τη γεωστρατηγική θέση του Ιράν. Το στρατόπεδο Turksom της Türkiye στο Μογκαντίσου, τη μεγαλύτερη ξένη βάση της χώρας, φιλοξενεί τις τουρκικές δυνάμεις που εκπαιδεύουν και βοηθούν την εύθραυστη κυβέρνηση της Σομαλίας ενάντια στην τρομοκρατική οργάνωση al-Shabaab, θυγατρική της Αλ Κάιντα.Η γεωστρατηγική του Ερντογάν επωφελείται από μια θετική σχέση με τον Τραμπ, ο οποίος φαίνεται να καλωσορίζει έναν διευρυμένο τουρκικό ρόλο ασφαλείας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης του Επιχειρηματικού Σχεδίου Ειρήνης 20 του Τραμπ για τη Γάζα. Ένας ενισχυμένος ρόλος για την Tουρκία στην επίλυση της σύγκρουσης στη Γάζα προέκυψε από τη συμμετοχή του Ερντογάν σε μια συνάντηση μεταξύ του Τραμπ και των αραβικών και των μουσουλμάνων ηγετών, που πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στα τέλη Σεπτεμβρίου, για να συζητήσουν πώς θα τερματιστεί η σύγκρουση στη Γάζα. Η συνάντηση αυτή περιελάμβανε, εκτός από την Tουρκία τους δύο κύριους Άραβες μεσολαβητές της σύγκρουσης στη Γάζα – το Κατάρ και την Αίγυπτο – καθώς και την Ινδονησία, την Ιορδανία, το Πακιστάν, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στη συνέχεια, ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών έδειξε ότι η Tουρκία χρησιμοποίησε την επιρροή της με τη Χαμάς, συμπεριλαμβανομένης της φιλοξενίας μελών του Πολιτικού Γραφείου της ομάδας, για να πιέσει με επιτυχία την ομάδα να συμφωνήσει να επιστρέψει τους εναπομείναντες Ισραηλινούς ομήρους. Ο Ερντογάν αργότερα ενώθηκε με τον Τραμπ, τον εμίρη του Κατάρ Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι και τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι ως κύριοι συνυπογράφοντες του σχεδίου Trump 20 Point Peace για τη Γάζα στη Σύνοδο Κορυφής της 13ης Οκτωβρίου στο Σαρμ Ελ Σέιχ.Ωστόσο, η συμπερίληψη του Tουρκία από τον Trump ως σημαντικός παίκτης στην επίλυση της σύγκρουσης στη Γάζα έχει καταστήσει την ισραηλινή ηγεσία, να δυσανασχετεί με την υποστήριξη του Ερντογάν στη Χαμάς για να διαδραματίσει ρόλο στο μέλλον της Γάζας και στο παλαιστινιακό εθνικό κίνημα, ευρύτερα. Ο Ερντογάν και το ισλαμιστικόκίνημα θεωρούν τη Χαμάς ένα νόμιμο κίνημα αντίστασης και όχι τρομοκρατική ομάδα. Καθώς το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ προχωρά με προβλήματα, ο Νετανιάχου και άλλοι Ισραηλινοί ηγέτες έχουν επιδιώξει να περιορίσουν την εμπλοκή της Tουρκίας στη μεταπολεμική Γάζα, Ωστόσο, αναγνωρίζοντας την εμπιστοσύνη του Τραμπ και την εξάρτηση από την Άγκυρα, το Ισραήλ μπορεί να μην προσπαθήσει να ασκήσει βέτο σε έναν τουρκικό ειρηνευτικό ρόλο στη Γάζα. Το τουρκικό προσωπικό συμμετέχει ήδη στη διεθνή αποστολή για τον εντοπισμό των λειψάνων των θανόντων Ισραηλινών ομήρων που εξακολουθούν να αγνοούνται. Την περασμένη εβδομάδα, το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας δήλωσε: «Οι δυνάμεις μας, που βιώνονται στην ίδρυση και διατήρηση της ειρήνης, είναι έτοιμες για οποιαδήποτε αποστολή τους ανατεθεί». Η Tουρκία έχει τη μακροβιότερη σχέση του Ισραήλ, με διπλωματικές σχέσεις που χρονολογούνται από το 1949, ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Ισραήλ.Η Συρία αντιπροσωπεύει μια άλλη αρένα στην οποία οι Ισραηλινοί και Τούρκοι ηγέτες είναι επιφυλακτικοί ο ένας για την πρόθεση του άλλου. Ο κύριος στόχος του Ισραήλ στη Συρία είναι να εμποδίσει το Ιράν και την τρομοκρατική οργάνωση Χεζμπολάχ που εδρεύει στο Λίβανο να αποκαταστήσουν μια μόνιμη στρατιωτική βάση στη Συρία. Το Ισραήλ επιδιώκει επίσης να αποτρέψει οποιαδήποτε στρατηγική ή τρομοκρατική απειλή που εκπέμπεται από τα Υψίπεδα του Γκολάν, ένα κατεχόμενο από το Ισραήλ έδαφος στη νότια Συρία. Η Άγκυρα θέλει ομοίως να αποκλείσει μόνιμα το Ιράν από τη Συρία, αλλά επιδιώκει επίσης να ενδυναμώσει και να επηρεάσει τη νέα κυβέρνηση του Aλ Σάραα στη Δαμασκό – ένας στόχος που έρχεται σε σύγκρουση με την προφανή πρόθεση του Ισραήλ να κρατήσει τη Συρία αδύναμη και διαιρεμένη. Ο έπαινος του Tραμπ για τον διευρυμένο ρόλο της Tουρκίας στη Συρία, προς το παρόν, περιορίζει την ικανότητα του Ισραήλ να αμβλύνει την τουρκική επιρροή στη Συρία. Ισραηλινοί και Τούρκοι ηγέτες, με τη βοήθεια αξιωματούχων του Τραμπ, έχουν επιδιώξει να αποφύγουν κάθε δυνατότητα για να συγκρουστούν οι δυνάμεις τους ή οι σύμμαχοί τους στη Συρία. Η Tουρκία καταδίκασε τα πλήγματα του Ισραήλ σε συριακά στρατηγικά περιουσιακά στοιχεία και επιδιώκει να αρνηθεί στο Ισραήλ ένα πάτημα για τον καθορισμό του μέλλοντος της Συρίας, αλλά δεν έχει επιδιώξει να αντιμετωπίσει στρατιωτικά τις δραστηριότητες του Ισραήλ. Η Άγκυρα προσπάθησε να επικεντρώσει την πολιτική της στη βόρεια και ανατολική Συρία, προκειμένου να προστατευθεί από μαχητικές κουρδικές ομάδες που κυριαρχούν εκεί και τις οποίες η Άγκυρα κατηγορεί για συνεργασία με βίαιες τουρκικές κουρδικές οργανώσεις. Αυτές οι περιοχές της Συρίας απέχουν πολύ από το σημείο όπου ο ισραηλινός στρατός έχει δράσει στο εσωτερικό της Συρίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι επιχειρούν να μεσολαβήσουν για μια συμφωνία αποκλιμάκωσης μεταξύ του Ισραήλ και της Συρίας, η οποία όχι μόνο θα ειρήνευε τα σύνορα Ισραήλ-Συρίας, αλλά και θα χαλαρώσει τις εντάσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Tουρκίας των δύο περιφερειακών δυνάμεων που εξακολουθούν να εμπλέκονται στη μετά-Ασαντική Συρία. Ως ένα θετικό βήμα, το Ισραήλ και η Türkiye διατήρησαν μια «καυτή γραμμή» για να αποφύγουν τα εναέρια περιστατικά.
