Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Οι ΗΠΑ βρίσκονται στο τελικά στάδιο της αποστολής μονάδας αντιαεροπορικού/αντιπυραυλικού συστήματος Patriot-3 στην Ουκρανία κάτι που αναφέρθηκε και στην πρόσφατη ιστορική και συμβολική επίσκεψη του προέδρου Ζελένσκι στις ΗΠΑ αλλά και εκτενώς στον Αμερικανικό τύπο.Αυτή η κίνηση αποτελεί ταυτόχρονα μια ισχυρή δήλωση της κλιμακούμενης δέσμευσης των ΗΠΑ να υπερασπιστούν την Ουκρανία και ειδικά στην βελτίωση των δυνατοτήτων και της ικανότητας της αεράμυνας της Ουκρανίας.Η κίνηση εγείρει πολλά ερωτήματα, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για εκτεταμένη εκπαίδευση του Ουκρανικού προσωπικού , τις προοπτικές για μακροπρόθεσμη διατήρηση της λειτουργίας της μονάδας ως και τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της προσπάθειας αντιμετώπισης των Ρωσικών επιθέσεων σε μη-στρατιωτικούς στόχους. Επιπλέον, το Patriot-3 θα συνδράμει στην αεράμυνα χώρου αλλά όμως περιορίζεται εκτασιακά από την περιοχή που μπορεί να καλύψει, ως και από άλλες παραμέτρους.
Τι είναι το σύστημα Patriot; Αναπτύχθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980, και εντάχθηκε στην αεράμυνα ως και στην αντιπυραυλική άμυνα του Στρατού των ΗΠΑ, ενώ είναι βασικό “στοιχείο” της προβολής ισχύος των ΗΠΑ ως και κορυφαίο σύμβολο της δέσμευσης των ΗΠΑ προς τους συμμάχους και τους εταίρους. Περισσότερο από έναν συγκεκριμένο αναχαιτιστή πυραύλων, το Patriot περιλαμβάνει μια οικογένεια “στοιχείων” συμπεριλαμβανομένων μονάδων διοίκησης και ελέγχου, ραντάρ, ως και μιας ομάδας αναχαιτιστών και άλλου εξοπλισμού υποστήριξης.
Σήμερα, 18 κράτη διαθέτουν ή σχεδιάζουν να αποκτήσουν σύντομα το Patriot. Η Ουκρανία αυξάνει αυτόν τον αριθμό σε 19. Η λέξη Patriot είναι ένα αρκτικόλεξο για το Phased Array Tracking Radar to Intercept on Target, το όνομα που δόθηκε κατά τη διάρκεια της συμπλήρωσης 200 ετίας του 1976 σε αυτό που παλαιότερα ήταν γνωστό ως SAM-D. Η γένεση αυτού του προγράμματος χρονολογείται από τη δεκαετία του 1960, ως μέρος των προσπαθειών αντικατάστασης ή συμπλήρωσης των συστημάτων αεράμυνας HAWK και Nike-Hercules/NIKH-HΡΑΚΛΗΣ . Παλαιότεροι πύραυλοι Patriot που σχεδιάστηκαν για αεράμυνα εισήχθησαν εσπευσμένα σε μάχη στη “Καταιγίδα της Ερήμου”(Πρώτος πόλεμος του Κόλπου) κατά του Σανταμικού Ιράκ ως στρατηγικό πλεονέκτημα, αν και η αποτελεσματικότητα κατά των ορισμένων πυραύλων Scud του Ιράκ αποτέλεσε αντικείμενο “αντιπαραθέσεων επί επιχειρημάτων και αποτελεσμάτων ” .
Οι μετέπειτα προσπάθειες στη δεκαετία του 1990 είχαν ως αποτέλεσμα το Patriot Advanced Capability (PAC) να επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα απέναντι σε βαλλιστικούς πυραύλους. Οι αναχαιτιστές PAC-1 και PAC-2 χρησιμοποίησαν μηχανισμό κατακερματισμού έκρηξης. Οι νεότεροι πύραυλοι PAC-3 χρησιμοποιούν συσκευή hit-to-kill. Σε αντίθεση με την εμπειρία της “Καταιγίδας της Ερήμου” οι αναχαιτιστές Patriot επικράτησαν απέναντι σε κάθε βαλλιστικό πύραυλο που χρησιμοποίησαν οι Ιρακινοί κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Iraqi Freedom το 2003 (Δεύτερος πόλεμος του Κόλπου) . Από το 2015, ο Patriot έχει εμπλακεί με επιτυχία σε δεκάδες πυραύλους και drones των ανταρτών Χούθις στον πυραυλικό πόλεμο της Υεμένης. Το Ισραήλ το έχει χρησιμοποιήσει επίσης σε πολλές περιπτώσεις για να καταρρίψει drones, αεροσκάφη ως και άλλες απειλές.
Το σύστημα έχει υποστεί πολυάριθμες αναβαθμίσεις τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης διαλειτουργικότητας με την άμυνα βαλλιστικών πυραύλων Terminal High Altitude Area Defense (THAAD). Ο στρατός των ΗΠΑ θα αντικαταστήσει σύντομα το παλαιού τύπου ραντάρ του Patriot, το οποίο έχει οπτικό πεδίο περιορισμένο σε περίπου 120 μοίρες, με τον αισθητήρα αέρα και πυραύλων κατώτερης βαθμίδας (LTAMDS), ο οποίος έχει κάλυψη 360 μοιρών και εφαρμογές πολλαπλών αποστολών για την αντιμετώπιση μη επανδρωμένων εναέριων συστημάτων , πυραύλων κρουζ, βαλλιστικούς πυραύλους, καθώς και άλλες προηγμένες τεχνολογικά απειλές. Τουλάχιστον για τον στρατό των ΗΠΑ και την Πολωνία, τα στοιχεία διοίκησης και ελέγχου του συστήματος Patriot πρόκειται να αντικατασταθούν από ένα νέο σύστημα προγράμματος γνωστό ως IBCS ή Ενσωματωμένο Σύστημα Διοίκησης Μάχης Αεροπορικής και Πυραυλικής Άμυνας. Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες στέλνουν το Patriot.
Οι ΗΠΑ στέλνουν το Patriot στην Ουκρανία για τρεις λόγους: Πρώτο για να ενισχύσουν την αεράμυνα ενάντια στις Ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις, οι οποίες σφυροκοπούν πόλεις της Ουκρανίας και διακόπτουν τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και ενέργειας , δεύτερο για να αναβαθμίσουν σταθερά την πολιτική υποστήριξη προς το Κιέβο και τρίτο επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λίγα άλλα διαθέσιμα συστήματα αεράμυνας να στείλουν. Η Ρωσία έχει επιτεθεί στην Ουκρανία με drones και πυραύλους από την αρχή της σύγκρουσης. Αυτές οι επιθέσεις είχαν μειωθεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς τα αποθέματα των Ρωσικών πυραύλων μειώθηκαν και στη συνέχεια αυξήθηκαν ξανά τον Οκτώβριο, όταν η Ρωσία έλαβε μεγάλο αριθμό Ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αυτές οι πρόσφατες επιθέσεις στόχευαν και στοχεύουν το ηλεκτρικό δίκτυο ως και σε άλλες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, επομένως είχαν και έχουν σημαντική επίδραση στον Ουκρανικό πληθυσμό.
Αυτά τα πλήγματα κατέστησαν όλο και πιο επείγοντα τα αιτήματα του Κιέβου για βελτιωμένες δυνατότητες αεράμυνας. Πρόσφατες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να αποκτήσει Ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους για χρήση στη σύγκρουση. Ο βασικός λόγος είναι ότι οι ΗΠΑ και τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ήδη στείλει πολλά όπλα και έχουν περιορισμένο απόθεμα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο στρατός των ΗΠΑ ως και άλλοι στρατοί του ΝΑΤΟ κατασκεύασαν ισχυρές επίγειες αντιαεροπορικές άμυνες για να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη Σοβιετική αεροπορία και στόλο ελικοπτέρων. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αυτές οι επίγειες μονάδες αεράμυνας δεν χρειάζονταν πλέον.
Οι υποψήφιοι αντίπαλοι όπως το Ιράν, το Ιράκ ή η Βόρεια Κορέα είχαν και έχουν αδύναμες αεροπορικές δυνάμεις, τις οποίες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν συντριπτικά η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ/USAF ως και οι αεροπορικές δυνάμεις συμμάχων και εταίρων του ΝΑΤΟ και των φιλοαμερικανικών κρατών της Ασίας-Ειρηνικού.Έτσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ απενεργοποίησαν τις περισσότερες μονάδες αεράμυνας. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακατασκευάζουν τις ικανότητές τους αεράμυνας, τα νέα συστήματα μόλις τώρα βγαίνουν από την ανάπτυξη και δεν είναι έτοιμα για πλήρη ανάπτυξη. Από τα ήδη μειωμένα αποθέματά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στείλει 1.600 Stingers, τέσσερις Avengers , βλήματα Stinger , ως και δύο NASAMS .(μέσω Νορβηγίαςμε άλλα έξι υπό σύμβαση). Δεν υπήρχαν περισσότερα διαθέσιμα για αποστολή λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες μονάδες ή τυχόν να προκληθεί έλλειψη σε άλλα πολεμικά σχέδια και ενδεχόμενα επιχειρησιακά μέτωπα.(πχ απέναντι σε Κίνα, Ιράν , Βόρεια Κορέα)
Το Patriot είναι σύστημα υψηλής ζήτησης για την αεράμυνα των ΗΠΑ και έχει έναν από τους υψηλότερους επιχειρησιακούς ρυθμούς .. Κάθε τάγμα, συστοιχία ως και μονάδα βολής είναι επομένως ένα πολύτιμο αγαθό. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αύξησε περαιτέρω αυτό τον ρυθμό, με πρόσθετες μονάδες των ΗΠΑ να αναπτύσσονται στην Ανατολική Ευρώπη(Πολωνία, Τσεχία, Βαλτικά κράτη κα) . Ο τρόπος με τον οποίο η αποστολή μιας συστοιχίας Patriot στην Ουκρανία θα επηρεάσει τις γεωγραφικές ή άλλες λειτουργίες εξαρτάται από την προέλευση του εξοπλισμού. Εάν αποσυρθεί από άλλες επιχειρησιακές δυνάμεις, όπως η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ/CENTCOM στη Μέση Ανατολή ή η Διοίκηση Ινδο-Ειρηνικού/PACOM των ΗΠΑ, αυτό μπορεί να δημιουργήσει κάποια “κενά” και πιθανούς κινδύνους σε αυτά τα θέατρα. Εάν αποσυρθεί από τις ΗΠΑ(ενδοχώρα) αυτό θα μπορούσε να εμποδίσει ορισμένους κύκλους εκπαίδευσης ή διαδικασιών εκσυγχρονισμού. Από τα 15 τάγματα Patriot που είναι διαθέσιμα αυτήν τη στιγμή, ένα εκσυγχρονίζεται συνήθως ως μέρος ενός σχετικά αργού κύκλου εκσυγχρονισμού 15 ή κάτι ετών.
Πολιτική δέσμευση
Η απόφαση να σταλεί μια συστοιχία στην Ουκρανία είναι επομένως τόσο έκφραση πολιτικής δέσμευσης όσο και ενίσχυση της ικανότητας αεράμυνας της Ουκρανίας. Ένα άλλο μέσο αεράμυνας που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ακόμη μεταφέρει στην Ουκρανία είναι το Iron Dome. Ενώ το Iron Dome είναι σχετικά λιγότερο ικανό έναντι πιο προηγμένων πυραυλικών απειλών, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν δύο συστοιχίες που απέκτησαν από το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια και που φαίνεται να είναι αρκετές . Ο στρατός των ΗΠΑ δεν σκοπεύει να αποκτήσει περισσότερες από αυτό το σύστημα ή να το ενσωματώσει στη μελλοντική αρχιτεκτονική IBCS. Μια τέτοια μεταφορά θα αναβάθμιζε την ικανότητα της Ουκρανίας να αντιμετωπίσει τις εναέριες απειλές κατώτερης βαθμίδας και χαμηλού ύψους .Παρά τα οφέλη από ένα τέτοιο σύστημα , το Ισραήλ φέρεται να αρνήθηκε να εγκρίνει μια τέτοια μεταβίβαση από τους Αμερικανούς στην Ουκρανία.
Πότε θα αφιχθεί η συστοιχία Patriot στην Ουκρανία .Οι αναφορές δείχνουν ότι η μονάδα Patriot ενδέχεται να φτάσει στα τέλη Φεβρουάριου. Αυτό είναι το πιο γρήγορο σενάριο . Τα σεμινάρια εκπαίδευσης για χειριστές και συντηρητές Patriot συνήθως διαρκούν αρκετούς μήνες. Η εκπαίδευση του επισκευαστή συστημάτων PATRIOT, (για παράδειγμα) διαρκεί 53 εβδομάδες. Η εκπαίδευση χειριστή ελέγχου πυρός είναι περιπου 18-20 εβδομάδες. Το πρόγραμμα εκκίνησης χειριστή συστήματος είναι 13 εβδομάδες. Η Ουκρανία θα μπορούσε να εξοικονομήσει χρόνο (έχοντας ήδη στείλει εκπαιδευμένους χειριστές αεράμυνας για παράδειγμα, μία μονάδα εκπαιδευμένη στο Ρωσικό σύστημα S-300, το οποίο η Ουκρανία χρησιμοποιεί εδώ και πολλά χρόνια. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να μάθουνε προτού η Ουκρανία αποκτήσει ένα λειτουργικό σύστημα Patriot στο έδαφος. Οι Ουκρανοί έχουν ήδη αρχίσει εκπαίδευση στο Patriot εδώ και 3 μήνες σε δυο βάσεις των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Το Patriot είναι μακράν το πιο ακριβό οπλικό σύστημα που έχουν προμηθεύσει οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Ουκρανία. Το συνολικό κόστος είναι περίπου 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια: 400 εκατομμύρια δολάρια για το σύστημα και 690 εκατομμύρια δολάρια για τους πυραύλους. Οι γραμμές παραγωγής Patriot εξακολουθούν να είναι ενεργές, αλλά κυρίως για ξένες στρατιωτικές πωλήσεις σε αρκετά κράτη . Ο στρατός των ΗΠΑ δεν έχει προσθέσει εντελώς νέες μονάδες Patriot εδώ και αρκετά χρόνια, αν και πρόσφατα έγγραφα προϋπολογισμού υποδηλώνουν ότι τα σχέδια για ένα νέο τάγμα Patriot τα επόμενα χρόνια θα μπορούσαν να είναι περίπου 1,27 δισεκατομμύρια δολάρια. Το κόστος μπορεί επίσης να συναχθεί από πρόσφατες πωλήσεις στο εξωτερικό. Μαζί αυτές οι πηγές υποδηλώνουν ότι το κόστος ενός συστήματος χωρίς πυραύλους είναι περίπου 400 εκατομμύρια δολάρια. Αν και ο στρατός των ΗΠΑ δεν αγοράζει πολλούς νέους εκτοξευτές, έχει αγοράσει πυραύλους. Το PAC-3 Missile Segment Enhancement (MSE) -η μόνη έκδοση που προμηθεύονται σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες- κοστίζει περίπου 4,1 εκατομμύρια δολάρια το τεμάχιο.
Το υψηλό κόστος ανά βλήμα και ο σχετικά μικρός αριθμός πυραύλων σε μια πυροβολαρχία σημαίνει ότι οι χειριστές Patriot δεν μπορούν να πλήξουν κάθε στόχο. Ρωσικά αεροσκάφη υψηλής αξίας και βαλλιστικοί πύραυλοι είναι οι κατάλληλοι στόχοι. Η εκτόξευση πυραύλων 4 εκατομμυρίων δολαρίων στα 250.000 δολάρια Ρωσικών πυραύλων κρουζ θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αν αυτοί οι πύραυλοι είναι να χτυπήσουν ευαίσθητους στόχους. Η εκτόξευση ενός πυραύλου 4 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα Ιρανικό drone Shahed-136 αξίας 50.000 δολαρίων μάλλον δεν θα ήταν. Ακόμη και με περιοριστικούς κανόνες εμπλοκής, οι επιχειρήσεις Patriot πρέπει να είναι σε σχέση ως προς το τι πυροβολούν. Εάν η Ρωσία εκτοξεύσει μεγάλους πυραύλους στην αμυνόμενη περιοχή η πυροβολαρχία Patriot θα μπορούσε γρήγορα να ξεμείνει από αναχαιτιστές.
Με
Patriot πάμε για κλιμάκωση του πολέμου ; Η Ρωσία κατήγγειλε τη μεταφορά του Patriot ως «προκλητική κίνηση» και απείλησε με «συνέπειες», αλλά δεν πρόκειται για κλιμάκωση. Το Patriot είναι ένα αμυντικό σύστημα που θα εμπλέκει κυρίως μη επανδρωμένα συστήματα και ίσως αεροσκάφη. Αντιπροσωπεύει μια μη κλιμακωτή προσέγγιση στην αεροπορική απειλή. Επιπλέον, δεν διασχίζει καμία από τις δύο Ρωσικές” κόκκινες γραμμές,” εισάγοντας προσωπικό του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία ή εισβολή στη Ρωσία.Ωστόσο, το Patriot θα δυσκολέψει αρκετά τις Ρωσικές αεροπορικές επιχειρήσεις.Αυτό είναι δεδομένο.
Τέλος θα ενισχύσει πολύ το Κίεβο; Μόλις αναπτυχθεί με ένα πλήρως εκπαιδευμένο πλήρωμα, το Patriot θα παρέχει μια χρήσιμη δυνατότητα που θα καλύψει ορισμένα κενά στην αεράμυνα της Ουκρανίας και θα αυξήσει την ικανότητα αεράμυνας και αντιπυραυλικής προστασίας.Η αναφερόμενη αποστολή μιας πυροβολαρχίας καλύπτει μια σχετικά εκτασιακά μικρή προστατευόμενη περιοχή. Θα προστατεύσει μόνο ένα κομμάτι της χώρας από ορισμένα είδη απειλών. Δεν θα παρέχει προστατευτική ομπρέλα σε όλη ή ακόμη και σε μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας. Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν ήδη δηλώσει ότι μόλις μεταφερθεί το Patriot, θα γίνει πρωταρχικός τους στόχος. Ένα μεγάλο μέρος της αξίας της μεταφοράς είναι η πολιτική διαβεβαίωση της ηγεσίας και του λαού της Ουκρανίας. Η μεταφορά του Patriot δείχνει ότι η ηγεσία και των δύο χωρών κάνει ότι μπορεί. Το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να αναλάβουν τον κίνδυνο μεταφοράς του συστήματος εκφράζει μια ισχυρή πολιτική δέσμευση προς την Ουκρανία.Και τελικά είναι ένα ακόμα αμυντικό βήμα της Δύσης πριν την επερχόμενη γενίκευση του πολέμου στην Ευρώπη (μέσα στα αμέσως προσεχή χρόνια).
