Τα τελευταία χρόνια, οι σχέσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ισραήλ ανθίζουν από άποψη πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας. Το Αζερμπαϊτζάν αντιμετώπισε νικηφόρα το δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο – Καραμπάχ, με την Αρμενία, χάρις στα Ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Harop και τα συστήματα αναχαίτισης πυραύλων.
Το Ισραήλ αύξησε τον ενεργειακό του εφοδιασμό από το Αζερμπαϊτζάν στο 40% των ενεργειακών απαιτήσεων του. Η σχέση μεταξύ των δύο χωρών έχει επίσης ιστορικά και πολιτιστικά θεμέλια, καθώς το Αζερμπαϊτζάν φιλοξενεί τη τελευταία εναπομείνασα εβραϊκή κοινότητα, στον Καύκασο.
Η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, έχει επίσης τη δυνατότητα να επηρεάσει τις εξωτερικές πολιτικές τους έναντι άλλων χωρών, όπως η προ μηνών προσπάθεια προσέγγισης Ισραήλ-Τουρκίας.
Το Δεκέμβριο του 2020, ο υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν Μπαϊράμοφ δήλωσε ότι το Μπακού θα μπορούσε να μεσολαβήσει μεταξύ Τελ Αβίβ(Ιερουσαλήμ) και Άγκυρας.
Έκτοτε υπάρχει μια αυξημένη συνεργασία του Ισραήλ και του Αζερμπαϊτζάν, με άνοιγμα πρεσβείας από το Μπακού, αμοιβαίες επισκέψεις και συνεργασίες σε οικονομικό και αμυντικό επίπεδο.
Την ίδια περίοδο υπήρξε μια αυξημένη συνεργασία Τουρκίας και Ισραήλ, με στόχο να διαταράξουν ιρανικά σχέδια για απαγωγή και επίθεση εναντίον Ισραηλινών, αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων, καθώς και άλλες συνέργειες, χαμηλής πολιτικής.
Το Αζερμπαϊτζάν έχει καταστήσει την ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ ως έναν από τους κύριους στόχους εξωτερικής πολιτικής του. Οι «Συμφωνίες του Αβραάμ», η προσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ και οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν έχουν προσθέσει μια νέα, θετική, διάσταση στην εταιρική σχέση Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ.
Σύμφωνα με την Jerusalem Post, εκτιμάται ότι μετά την επανεκλογή Ερντογάν, θα υπάρξει συνάντηση με το Νιετανιάχου, στην Άγκυρα. Ένα από τα κύρια θέματα θα είναι η διερεύνηση από την Τούρκο πρόεδρο, τρόπων για να βάλει στα χέρια του το φυσικό αέριο του Ισραήλ και να χρησιμεύσει ως ο κύριος αγωγός ενέργειας από την ανατολική Μεσόγειο προς την ηπειρωτική Ευρώπη.
Εικόνα 1 Υφιστάμενοι και εξεταζόμενοι αγωγοί μέσω Τουρκίας (Philnews)
Στο Ισραήλ, υπάρχει ήδη μια συζήτηση στους κύκλους της κυβέρνησης και της άμυνας για το τι πρέπει να γίνει. Η ανησυχία είναι ότι ο Ερντογάν δεν έχει αλλάξει πραγματικά. Αυτό που άλλαξε, ισχυρίζονται ορισμένοι αξιωματούχοι, είναι απλώς μια γεωπολιτική αντίληψη ότι η Τουρκία χρειάζεται το Ισραήλ για να ενισχύσει την αξία της Άγκυρας στην Ευρώπη και ως εκ τούτου, να ανυψώσει την τοπική και αποτυχημένη τουρκική οικονομία.
Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν τρεις επιλογές που βρίσκονται στο τραπέζι της κυβέρνησης Νετανιάχου.
Η πρώτη, είναι ο πολυδιαφημισμένος αγωγός EastMed. Το σχέδιο αυτό φαινόταν βιώσιμο για χρόνια, βοηθώντας την Ιερουσαλήμ να σφυρηλατήσει στενότερους δεσμούς με τη Λευκωσία και την Αθήνα. Το μεγάλο κόστος, ο μακρύς χρόνος ολοκλήρωσης και οι μικρές ποσότητες αερίου, που θα τον τροφοδοτήσουν, έχουν προς το παρόν συμβάλλει στο πάγωμα του έργου.
Επίσης ο East Med ήταν σχεδιασμένος να περάσει από το κοινό σημείο επαφής της Κυπριακής και της Ελληνικής ΑΟΖ, ώστε να μην υπάρχουν εναντιώσεις από τρίτους.
Η δεύτερη και η θεωρούμενη ως η πλέον εφικτή, επιλογή είναι η κατασκευή ενός βραχύτερου υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνέδεε τα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ με τον Βασιλικό της Κύπρου, όπου ο τερματικός σταθμός υγροποίησης
Εικόνα 2 Διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου(Euronews)
βρίσκεται στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσης. Εκεί, το ισραηλινό αέριο μπορεί να υγροποιηθεί, να φορτωθεί σε πλοία και στη συνέχεια να εξαχθεί στην Ευρώπη.
Κι εδώ όμως υπάρχουν σχετικές επιφυλάξεις των εταιρειών, που θα επωμιστούν το κόστος (1,5 δις €) και οι οποίες προκρίνουν, υπό τις παρούσες συνθήκες, τη μεταφορά στην Αίγυπτο. Άλλωστε οι πλεονάζουσες ποσότητες του Ισραήλ και η μη ενεργοποίηση, του κοιτάσματος «Αφροδίτη»( από το 2013), λόγω και διαφορών οριοθέτησης με το Ισραήλ, δεν συμβάλλουν στη βιωσιμότητα, προς το παρόν, του Κυπριακού έργου υγροποίησης.
Η νέα κυβέρνηση της Κύπρου, έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία και μάλιστα διοργάνωσε πρόσφατα, μετά από μια δεκαετία, συνάντηση με όλες τις εμπλεκόμενες εταιρίες, προκειμένου επιταχυνθούν οι αναγκαίες ενέργειες.
Τρίτη, τέλος, είναι η τουρκική πρόταση. Αγωγός υποθαλάσσιος μέσω ΑΟΖ Λιβάνου, Κύπρου, προς Τσειχάν .Από τη μία πλευρά, είναι ελκυστικό αφού ένας νέος αγωγός θα έδινε στο Ισραήλ άμεση πρόσβαση στον υπάρχοντα αγωγό, που ήδη διασχίζει την Τουρκία και συνδέει τον Καύκασο με την Ευρώπη.
Αυτό θα παρείχε στο Ισραήλ ένα σαφές μονοπάτι προς την Ευρώπη, πιο άμεσο και λιγότερο κοστοβόρο. Μια πρόκληση, που δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί, θα ήταν να πειστεί η Κύπρος, να διοχετεύσει έναν σωλήνα από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ στην Τουρκία, μέσω των χωρικών της υδάτων.
Υπάρχει όμως και ένα «μελανό» σημείο, που λαμβάνεται υπόψη στους σχεδιασμούς και έχει να κάνει με τη μονοπωλιακή τακτική της Αιγύπτου, που διαθέτει δύο, μεγάλης δυναμικότητας υποδομές υγροποίησης. Η τακτική αυτή, ίσως δημιουργήσει προβλήματα στις τριμερείς συνεργασίες και στο Eastmed Gas Forum.
Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Τσακίρη (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 6/6/23), το φθηνό αέριο που προωθεί το Ισραήλ, μέσω αγωγού, στην Αίγυπτο, χρησιμοποιείται για κάλυψη των αναγκών της, ενώ το παραγόμενο από την ίδια, μετατρέπεται σε LNG και εξάγεται σε τιμές πολλαπλάσιες, του αερίου.
Η Ευρώπη πιέζει για μια απάντηση και ψάχνει να αρχίσει τις εργασίες για μία από τις τρεις επιλογές το συντομότερο δυνατό, με στόχο να δει μέρος της ροής φυσικού αερίου του Ισραήλ προς την ήπειρο έως το 2026 ή το 2027.
Και εδώ είναι που ο Ερντογάν έρχεται στο προσκήνιο. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση, και το Ισραήλ θα πρέπει να κινηθεί προσεκτικά. Από τη μια πλευρά διακινδυνεύονται οι στενοί δεσμοί με την Ελλάδα και την Κύπρο. Από την άλλη, η απόρριψη της προσφοράς θα μπορούσε να θέσει ξανά στον πάγο τις σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, που μόλις πρόσφατα άρχισαν να ξεπαγώνουν.
Εκτιμάται τελικώς, ότι το Ισραήλ, δεν θα προβεί στην υιοθέτηση της τρίτης λύσης, παρά το γεγονός ότι οι καθυστερήσεις από πλευράς Κύπρου και Ελλάδας, δημιουργούν, προσωρινά ελπίζω, ζητήματα άμεσης αξιοποίησης των κοιτασμάτων.
Του Απόστολου ΤσιμογιάννηΥποστράτηγος ε.α, με μεγάλη επιτελική και διοικητική εμπειρία στον τομέα των Millitary Logistics. Έχει υπηρετήσει σε ανάλογη επιτελική θέση του NATO/NSPA. Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Logistics.
