Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Οι μεγατρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ από το Ισλαμιστικό δίκτυο της Αλ Κάεντα (συμπληρώνονται σήμερα 22χρόνια) επαναπροσδιόρισαν τις διεθνείς απειλές για την παγκόσμια ασφάλεια και άλλαξαν τη φύση του πολέμου παγκοσμίως.Είναι γεγονός ότι οι επιθέσεις των 19 καμικάζι αεροπειρατών(οι 15 Σαουδάραβες) στη Νέα Υόρκη και στη Ουάσιγκτον έχουν διαχρονική και μόνιμη επίδραση σε όλα τα μέρη του πλανήτη και σε συντριπτικό βαθμό σε όλους τους επιμέρους τομείς(πολιτικό, οικονομικό, ασφάλειας, άμυνας, υγειονομικό, αεροπορικό, κοινωνικό, ψυχολογικό θρησκευτικό, αντιτρομοκρατικό κα) του παγκόσμιου πολέμου ,αλλά και της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας διεθνώς, με ιδιαίτερη περιφερειακή εστίαση στη Μέση Ανατολή, στη Νότια Ασία και στην Ευρώπη. Εκατοντάδες βιβλία και δεκάδες χιλιάδες άρθρα έχουν γραφεί έκτοτε.
Οι αναλυτές εκτενώς συζητούν επί χρόνια τη διαρκή “κληρονομιά’ και επιπτώσεις/προεκτάσεις της 11ης Σεπτεμβρίου όσον αφορά τις πολεμικές συγκρούσεις , την περιφερειακή αστάθεια,τις ασύμμετρες και υβριδικές απειλές και μεθόδους, τον τζιχαντισμό, την αντιτρομοκρατική πολιτική αλλά και την παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ που οπωσδήποτε -μετά το Περλ Χάρμπορ το Δεκέμβριο του 1941 δέχθηκαν βαρύ πλήγμα επί Αμερικανικού εδάφους (με 3000 νεκρούς και μεγάλες καταστροφές).
Η απάντηση των ΗΠΑ στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ήταν η άμεση επέμβαση στο Αφγανιστάν, που είχε βαθιά αποσταθεροποιητική επίδραση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, καθώς και περιορισμένα αποτελέσματα. Εκτός από το θάνατο δεκάδων χιλιάδων Αφγανών και άλλων από την ευρύτερη περιοχή, καθώς και η εμφάνιση νέων τρομοκρατικών ομάδων(ISIS κα), η στάση των ΗΠΑ πυροδότησε ένα ισχυρό κύμα αντιαμερικανισμού σε ολόκληρη την περιοχή από την Κεντρική Ασία μέχρι τη βόρεια Αφρική, ενώ τρομοκρατικές επιθέσεις με πολλά θύματα έλαβαν χώρα σε Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο κα. Η παγκόσμια απειλή της τρομοκρατίας «αναβοσβήνει κόκκινο». Ισλαμιστικές βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες αξιοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις νέες τεχνολογίες για να στρατολογήσουν ξένους μαχητές και η γρήγορη ανακατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν το 2021 έδωσε ώθηση στα μηνύματα των ριζοσπαστικών και εξτρεμιστικών κύκλων και οργανώσεων. Η διάδοση ριζοσπαστικών ιδεολογιών και ακραίων αφηγημάτων είναι ένας από τους κύριους μοχλούς στρατολόγησης τρομοκρατών.
Ασφαλώς υπήρξαν στρατιωτικές επιτυχίες των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των ηγετών της Αλ Κάεντα και του ISIS σε Αφγανιστάν , Ιράκ, Πακιστάν κα , οι πλειστοι των οποίων έχασαν τη ζωή τους από τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ , όμως τα προβλήματα παραμένουν.Κάποιοι άλλοι αναλυτές προτείνουν μια διαφορετική στρατηγική για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας , ως και του βίαιου εξτρεμισμού στο ότι πρέπει να βασίζεται στην ‘ήπια ισχύ’ να πολεμά τον πόλεμο ιδεών ως και με την ενίσχυση των αντι-αφηγημάτων που έχουν ειδικότερο αντίκτυπο.
Είναι απαραίτητο να κατανοηθούν επαρκώς και να συλλεχθούν πολυποίκιλα LESSONS LEARNED από τις εξελίξεις των τελευταίων 22 χρόνων.Τώρα υπάρχουν τέσσερις φορές περισσότερες τρομοκρατικές ομάδες τζιχαντιστών Σαλάφιστων από ό,τι πριν από είκοσι χρόνια. Ενώ οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους υποβάθμισαν τις δυνατότητες της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, έκαναν λίγα για να αντιμετωπίσουν τις “βαθύτερες “αιτίες της τρομοκρατίας. Τα τελευταία εικοσιδύο χρόνια τα αυταρχικά καθεστώτα επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για να προσηλυτίσουν ορισμένες ακραίες ιδέες όπως ο Ουαχαμπισμός και ο τζιχαντισαλαφισμός. Μια αντιτρομοκρατική στρατηγική που βασίζεται αποκλειστικά στη στρατιωτική δύναμη(έχει σχετική επιτυχία) αλλά παραμελεί τους ιδεολογικούς παράγοντες που στηρίζουν τα εξτρεμιστικά κινήματα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες γίναμε επίσης μάρτυρες της παγκοσμιοποίησης της τρομοκρατίας.(όλων των ειδών και ακραίων κινημάτων),ως και χρήσης του διαδικτύου, κυβερνοτρομοκρατίας κα.
Η στρατολόγηση ξένων μαχητών εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία για τη διαρκή επέκταση των τρομοκρατικών ομάδων(Τσετσενία, Συρία, Ιράκ, Πακιστάν , Αφγανιστάν υποσαχάριο Αφρική κα). Σύμφωνα με αναλυτές η Αλ Κάεντα η Βάση) έχει υποβαθμιστεί αφού έχει πληγεί από απώλειες της ηγετικής ομάδας .Τώρα είναι μικρότερη από αυτή που ήταν στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν το 1998-1999 αλλά έχει μία παγκόσμια αποκεντρωμένη δομή με στοιχεία πολλαπλασιαστικού εξτρεμισμού σε Σαχέλ, Αφρικανικό Κέρας ,και ετοιμάζεται για τον επόμενο γύρο (είτε με μικρές ομάδες ή με”μοναχικούς λύκους”.
Οι ΗΠΑ ως και οι περιφερειακοί /παγκόσμιοι σύμμαχοί τους μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον του Αφγανιστάν και στην απειλή του παγκόσμιου τρόμου. ενώ οι Ταλιμπάν απολαμβάνουν μια ταχεία επιστροφή στην εξουσία,έχουν τεράστια προβλήματα στο να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τη σοβαρότατη οικονομική κρίση. Η Δύση πρέπει επίσης να αξιοποιήσει την “ήπια ισχύ” της για να αντιμετωπίσει τις εξτρεμιστικές θέσεις. Υπάρχουν βασικές αφηγήσεις που χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες. Αντιμετωπίζουν “παράπονα” που δεν είναι μόνο οικονομικά, αλλά ακόμη και παράπονα που σχετίζονται με την ταυτότητα και τη θρησκευτική ταυτότητα. Με αυτόν τον τρόπο, η χρήση της ήπιας δύναμης ως αντίθετης δύναμης είναι, κατά κάποιο τρόπο, το πιο σημαντικό μέτωπο. Η ιδεολογία δεν έχει ακόμη αμφισβητηθεί αφού η Δύση έχει συμμάχους σε όλο τον Αραβικό κόσμο για αυτό και πρέπει να στηρίξει -πέραν των ενεργών και στοχευμένων επιχειρήσεων- και εκείνες που αδρανοποιούν την θεωρητική ατζέντα των τρομοκρατών.Ανεξάρτητα των όσων έχουν γίνει τα τελευτά 22 χρόνια, ο πλανήτης σήμερα είναι διαφορετικός -και πάρα τον εν εξελίξει συμβατικό Ουκρανορωσικό πόλεμο- η τρομοκρατία εκτιμάται ότι θα επιστρέψει με ακόμα πιο φονικές, επικίνδυνες, ανεξέλεγκτες, ασύμμετρες και υβριδικές , μη-γραμμικές μορφές και μεθόδους προσεχώς για αυτό και η Δύση καλείται ν αναλύσει τα ζητήματα της ένοπλης βίας και του θρησκευτικού εξτρεμισμού με πιο “έντονη ματιά.”