Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η έντονη χερσαία παρουσία του IRGC/Επαναστατική Φρουρά του Ιράν στην Υεμένη και ο ρόλος της πανίσχυρης δύναμης στην κατεύθυνση των χτυπημάτων κατά δυτικών στόχων, ενδέχεται να τροφοδοτήσει μια άμεση αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ καθώς ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας συνεχίζεται. Η Τεχεράνη άρχισε να ενισχύει σημαντικά τη στρατιωτική της υποστήριξη προς τους Χούτι στα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν η πολιτοφυλακή και το πολιτικό κίνημα της Υεμένης συμμετείχαν σε πόλεμο με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Οι Χούτι μοιράζονται τη Σιιτική πίστη και την γνωστή αντιπάθεια του Ιράν προς αυτές τις περιφερειακές Σουνιτικές δυνάμεις, αλλά τα προηγούμενα χρόνια ήταν μια κακώς χρηματοδοτούμενη και εξοπλισμένη στρατιωτική δύναμη. Σήμερα, διαθέτει προηγμένο οπλοστάσιο επιθετικών drones και πυραύλων κρουζ ως και βαλλιστικών πυραύλων που επέτρεψαν στους Χούτι να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην παγκόσμια κυκλοφορία μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και του Στενού Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ ως και να επιχειρήσουν χτυπήματα σε στόχους μέχρι το λιμάνι του Εϊλάτ του Ισραήλ(στο κόλπο της Άκαμπα).
Οι περιφερειακές δυνάμεις επηρεάζουν τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Υεμένη. Το Ιράν έχει αναπτύξει τους Χούτι σε κεντρικό παίκτη στο σύστημα περιφερειακής συμμαχίας της Τεχεράνης, γνωστή ως “Άξονας της Αντίστασης”(mehvar–e moqâvemat στα Φαρσί), που περιλαμβάνει τη Χαμάς στα Παλαιστινιακά εδάφη, τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, ολόκληρα παρακλάδια των Συριακών Ενόπλων Δυνάμεις, Σιιτικές πολιτοφυλακές στο Αφγανιστάν, στο Αζερμπαϊτζάν και τη παρεμφερή Χεζμπολάχ του Μπαχρέιν , αλλά και πολιτοφυλακές του Ιράκ και της Συρίας.(Μπαντρ, Κατάμπ Χεζμπολάχ) Αυτό το σύστημα επιτρέπει στο Ιράν να προβάλλει στρατιωτική ισχύ πολύ πέρα από τα σύνορά του, ενώ παρέχει επίσης κάποια άρνηση συμμετοχής σε στρατιωτικές ή τρομοκρατικές επιχειρήσεις.
Πολέμησαν έναν μεγάλο πόλεμο εναντίον της Σαουδικής Αραβίας και της Υεμένης και τώρα “πνίγουν” την παγκόσμια ναυτιλία στο Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ σε πολύ χαμηλή τιμή για το Ιράν. Οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι ότι οι IRGC επέβλεψαν τις βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας της Χεζμπολάχ σε αμερικανικούς διπλωματικούς και στρατιωτικούς στόχους στον Λίβανο τη δεκαετία του 1980. Και οι IRGC κατηγορούνται ότι εκπαίδευσαν ιρακινούς Σιίτες ( πολιτοφυλακές) στη χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών ( στην άκρη των δρόμων) γνωστές ως IEDS, που ήταν η μεγαλύτερη αιτία θανάτων στρατιωτικών των ΗΠΑ στο Ιράκ για δέκα και πλέον χρόνια.
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του υπογράφοντα αρκετοί διοικητές ως και σύμβουλοι από το επίλεκτο Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν /IRGC βρίσκονται στο έδαφος της Υεμένης και παίζουν άμεσο ρόλο στις επιθέσεις των ανταρτών Χούτι στην εμπορική/ναυτιλιακή κυκλοφορία στην Ερυθρά Θάλασσα. Το IRGC έχει διαθέσει εκπαιδευτές και χειριστές πυραύλων ως και μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Υεμένη, καθώς και προσωπικό που παρέχει υποστήριξη τακτικών πληροφοριών στους Χούτι. Το IRGC, μέσω της υπερπόντιας δύναμης Αl Qods, έχει επίσης επιβλέψει τη μεταφορά στους Χούτι επιθετικών drones, πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς που χρησιμοποιήθηκαν σε μια σειρά επιδρομών στην Ερυθρά Θάλασσα και σε Ισραηλινούς στόχους τις τελευταίες εβδομάδες,
Οι ίδιες πηγές μου ανέφεραν ότι συνολική παρουσία του IRGC εντός της Υεμένης επιβλέπεται από τον στρατηγό Abdul Reza Shahlai, έναν διοικητή με έδρα την Τεχεράνη, τον οποίο η κυβέρνηση Τραμπ επιχείρησε να δολοφονήσει σε επίθεση με drone το 2020 εντός της Υεμένης, Οι Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες πιστεύουν ότι ο Shahlai εμπλέκεται βαθιά στις υπερπόντιες τρομοκρατικές επιχειρήσεις της Τεχεράνης μέσω του ρόλου του ως αναπληρωτής διοικητής της επίλεκτης δύναμης Αl Qods. Αυτό περιλαμβάνει έναν ρόλο στην επίβλεψη μιας αποτυχημένης Iρανικής συνωμοσίας του 2011 για τη δολοφονία του τότε πρεσβευτή της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ, Adel al-Jubeir, σε ένα εστιατόριο στην Ουάσιγκτον, DC. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ισχυρίζεται επίσης ότι ο υπαρχηγός των IRGC Shahlai επέβλεψε μια επιχείρηση του 2007 στην πόλη Καρμπάλα του κεντρικού Ιράκ που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο πέντε Αμερικανών στρατιωτών.
Το Ιράν έχει εκφράσει την έντονη προφορική συνδρομή του στις επιθέσεις των Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν μέρος της υποστήριξης του “Άξονα Αντίστασης” στη Χαμάς. Ωστόσο, η Τεχεράνη έχει αρνηθεί οποιοδήποτε άμεσο ρόλο είτε στις επιχειρήσεις των Χούτι είτε στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ. Οι Χούτι αρνήθηκαν επίσης ότι βασίζονται στο Ιράν για να πραγματοποιήσει τις επιθέσεις τους. «Είναι παράξενο να αποδίδουμε τα πάντα στο Ιράν σαν να ήταν η ισχυρότερη δύναμη του κόσμου», είπε ένας εκπρόσωπος των Χούτι στη Wall Street Journal τον περασμένο μήνα. «Έχουμε εγκαταστάσεις πληροφοριών που έχουν αποδειχθεί με τα χρόνια της επιθετικότητας εναντίον μας», είπε. Η Μόσχα ένωσε τις δυνάμεις της με το Ιράν και τους διάφορους συμμάχους της Σιιτικής πολιτοφυλακής για να υπερασπιστεί το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ ενάντια στους αντιπάλους του.
Ο ρόλος της Μόσχας.
Η Ρωσία δεν έχει εμπλακεί στρατιωτικά στη σύγκρουση στην Υεμένη όπου το Ιράν υποστηρίζει αντάρτες Χούθι-,ενώ οι αντίπαλοι του Ιράν , η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ – υποστηρίζουν τους αντιπάλους τους. Ωστόσο, παρόλο που η Μόσχα μπορεί να μην εμπλέκεται στρατιωτικά στην Υεμένη δεν σημαίνει ότι η Ρωσία δεν εμπλέκεται. Με εξαίρεση δύο Σουνιτικές ομάδες τζιχαντιστών, η Μόσχα έχει εμπλακεί με όλους τους εσωτερικούς πρωταγωνιστές και τις τρεις κύριες περιφερειακές δυνάμεις που εμπλέκονται στη σύγκρουση: τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και το Ιράν. Πράγματι, η δέσμευση της Μόσχας με τις διάφορες παρατάξεις της Υεμένης που υποστηρίζονται από το Ριάντ, το Άμπου Ντάμπι και την Τεχεράνη μπορεί να θεωρηθεί ως μέρος της ευρύτερης προσπάθειας της Ρωσίας να οικοδομήσει και να διατηρήσει καλές σχέσεις με το Βασίλειο των Σαούντ και τα ΗΑΕ από τη μία πλευρά και την Ισλαμική Δημοκρατία(παρά τον αμοιβαίο ανταγωνισμό.) .
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και οι κυβερνήσεις του Αραβικού Κόλπου, ανησυχούν για τους φιλικούς δεσμούς της Μόσχας με τους Χούτι που υποστηρίζονται από το Ιράν αλλά η Μόσχα ενδιαφέρεται περισσότερο για την προστασία του Ιράν παρά για τους Χούτι. Η Ρωσία καταδίκασε τις δυτικές αεροπορικές επιδρομές στην Υεμένη με στόχο μαχητές Χούθι. Έτσι, η Ρωσία παρέχει στους συμμάχους του Ιράν κάλυψη για να παρατείνει τη σύγκρουση. Το Κρεμλίνο προσπάθησε να απεικονιστεί ως αντίπαλος στην ορμητική δυτική επιθετικότητα και οι προσπάθειες να τοποθετηθεί ως η φωνή της μετριοπάθειας και της περιφερειακής σταθερότητας είναι απάτη, και στην πραγματικότητα βλέπει την επιθετικότητα των συμμάχων του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των Χούθι, ως κάτι που μπορεί να εκμεταλλευτεί.
Μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή θα εκτρέψει την εστίαση της Δύσης από το να βοηθήσει στην άμυνα της Ουκρανίας από την εισβολή της Ρωσίας και θα εξουδετερώσει τους δυτικούς πόρους. Η Πουτινική Ρωσία απέφυγε να πάρει το μέρος στις συγκρούσεις που έχουν ταλαιπωρήσει τη Μέση Ανατολή, προσπαθώντας να τοποθετηθεί ως μεσίτης εξουσίας. Στην Υεμένη, ο επικεφαλής του Ρωσικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Νικολάε Πατρούσεφ συνδέεται και με τις δύο πλευρές στον εννιάχρονο εμφύλιο πόλεμο που είχε ως αποτέλεσμα οι Χούτι να καταλάβουν τον έλεγχο περιοχών της χώρας. Δεσμεύεται να βοηθήσει να τροφοδοτήσει το αντιαμερικανικό και αντι-ισραηλινό αίσθημα στον Αραβικό κόσμο και όχι μόνο. Αλλά τώρα που ο Πούτιν βλέπει μια ευκαιρία να βλάψει τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, η υποστήριξή του προς το Ιράν και τις περιφερειακές πολιτοφυλακές του είναι πιο εμφατική.
Η αντίδραση στους Χούτι και ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας.
Ανεξάρτητα από το πόσο σοβαρά μπορεί να πληγούν οι Χούτι, η στρατηγική των περιοδικών δυτικών βομβαρδισμών δεν μπορεί να διατηρηθεί και δεν θα φέρει σταθερότητα σε ένα ζωτικής σημασίας στρατηγικό πλωτό δρόμο. Οι επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στις 12 Ιανουαρίου στις 7 βάσεις των Χούθι σε τέσσερις διαφορετικές επαρχίες της Υεμένης δικαιολογήθηκαν από τον Τζο Μπάιντεν και τον πρωθυπουργό Ρίσι Σουνάκ ως περιορισμένη στρατιωτική επιχείρηση σε απάντηση στις θαλάσσιες επιθέσεις των Χούτι κατά των εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα. Το Πεντάγωνο είπε ότι είχε βάλει στο στόχαστρο χώρους αποθήκευσης drone, συστήματα ραντάρ και βάσεις εκτόξευσης πυραύλων. Οι Χούτι από την πλευρά τους υποσχέθηκαν να συνεχίσουν τις θαλάσσιες επιθέσεις τους, οι οποίες, όπως λένε, γίνονται σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους που αντιμετωπίζουν μια Ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στη Γάζα.
Από τον περασμένο Νοέμβριο, και με φόντο τον πόλεμο στη Γάζα, οι Χούτι έχουν εξαπολύσει 30 επιθέσεις εναντίον εμπορικών και στρατιωτικών πλοίων που περνούν από την Ερυθρά Θάλασσα. Οι επιθέσεις των Χούτι πιθανότατα θα συνεχίσουν να αποκτούν κάποια μορφή εσωτερικής νομιμότητας και να προσελκύουν δημοτικότητα σε όλο τον Αραβικό κόσμο. Οι Χούτι αντιμετωπίζουν πολυάριθμες προκλήσεις στο εσωτερικό της Υεμένης από τη δεινή ανθρωπιστική κατάσταση και την επιδείνωση των δημόσιων υπηρεσιών μέχρι το συνεχές ζήτημα των μισθών του δημόσιου τομέα, τους οποίους η ομάδα δεν έχει καταβάλει από τα μέσα του 2016. Η τελευταία από αυτές τις προκλήσεις ήρθε τον Σεπτέμβριο, λίγες μόλις μέρες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στη Γάζα, όταν οι Χούτι αντιμετώπισαν δημόσιες διαδηλώσεις σε πολλές από τις πόλεις που ελέγχουν. Η οργάνωση απάντησε με σφοδρή καταστολή, συλλαμβάνοντας εκατοντάδες διαδηλωτές.
Οι Χούτι χρησιμοποιούν την απάντησή τους στα γεγονότα στη Γάζα για να “γυαλίσουν” την εικόνα τους και να καταστείλουν κάθε μορφή τοπικής διαφωνίας. Οι Χούτι θέλουν να τοποθετηθούν ως υπερασπιστές της Παλαιστινιακής υπόθεσης την ίδια στιγμή που ένας σημαντικός αριθμός Αραβικών κρατών προσπάθησε να εξομαλύνει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ Τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν τονίσει τον περιορισμένο χαρακτήρα των επιθέσεων τους και δεν έχουν δείξει σημάδια απειλής της θέσης ισχύος των Χούτι στην Υεμένη.
Χούτι δεν διαθέτουν σημαντική στρατιωτική υποδομή και βασίζονται σε κινητές στρατιωτικές μονάδες και όπλα που μπορούν να συναρμολογηθούν εκ νέου σε διάφορες τοποθεσίες σε όλη την επικράτεια που ελέγχουν. Έχουν επιζήσει από μια εναέρια εκστρατεία υπό την ηγεσία δύο από τους ισχυρότερους στρατούς στην περιοχή (Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) που διήρκεσε σχεδόν εννέα χρόνια. Τα μόνα κέρδη του συνασπισμού υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας ήταν αποτέλεσμα χερσαίων επιχειρήσεων που έκαναν τους Χούτι να χάσουν κάποια εδάφη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εννέα ετών, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επισημάνει την έλλειψη ενδιαφέροντος για τη συμμετοχή τους σε τέτοιες μορφές πολέμου. Αυτοί οι παράγοντες έχουν επηρεάσει την απόφαση των Χούτι να συνεχίσουν τις θαλάσσιες επιθέσεις τους. Οι Χούτι επίσης δεν θα θέλουν να δείξουν ότι οι πρόσφατες επιχειρήσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου τους απέτρεψαν με οποιονδήποτε τρόπο από το να συνεχίσουν τις επιθέσεις τους.
Η Σαουδική Αραβία είναι προσεκτική αφού διεξάγει απευθείας συνομιλίες με τους Χούτι από τον Απρίλιο του 2022. Η χώρα σχεδιάζει τώρα την έξοδό της από την Υεμένη μετά από παρέμβαση κατά των Χούτι σε υποστήριξη της κυβέρνησης της Υεμένης το 2015. Από τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ριάντ έχει εκφράσει την ανησυχία του ότι η σύγκρουση μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες χώρες της περιοχής. Η κλιμάκωση των Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα ήταν ένα σημάδι ότι η Υεμένη θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πιθανό μέτωπο μάχης αν ο πόλεμος στη Γάζα δεν περιοριζόταν. Σε απάντηση, η Σαουδική Αραβία προσπάθησε να επισπεύσει τις συνομιλίες της με τους Χούτι, παραδίδοντας ένα σχέδιο συμφωνίας στον απεσταλμένο του ΟΗΕ για την Υεμένη. Πηγές από την κυβέρνηση της Υεμένης επιβεβαίωσαν ότι οι Σαουδάραβες τους πιέζουν να μην δείξουν σημάδια έγκρισης ή απόρριψης του προτεινόμενου σχεδίου και να προχωρήσουν σε συνομιλίες με τον απεσταλμένο του ΟΗΕ με τους Χούτι.
Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, οι επιθέσεις των Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα δεν ξεκίνησαν μετά τον πόλεμο στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου. Οι Χούτι έχουν επιτεθεί σε πετρελαιοφόρα και έχουν καταλάβει πλοία τα τελευταία εννέα χρόνια. Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει εδώ και καιρό να πείσει τη διεθνή κοινότητα ότι οι Χούτι αποτελούν απειλή για το διεθνές εμπόριο και τις θαλάσσιες οδούς. Ωστόσο, η διάθεση στο Ριάντ είναι διαφορετική σήμερα. Έχει χάσει την εμπιστοσύνη στην προθυμία των συμμάχων της ( κυρίως των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου ) να εκτοπίσουν τους Χούτι από τη δυτική ακτή της Υεμένης. Ως αποτέλεσμα, η Σαουδική Αραβία είναι λιγότερο πρόθυμη να εμπλακεί σε μια νέα στρατιωτική περιπέτεια στην Υεμένη.
Συμπέρασμα
Ενώ οι δυτικές πρωτεύουσες συνεχίζουν να συζητούν πώς να αποτρέψουν τους Χούτι χρησιμοποιώντας περιορισμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν το βασικό ζήτημα στην Υεμένη. Οι Χούτι μπορούν να λειτουργήσουν μόνο λόγω της απουσίας ενός λειτουργικού κράτους της Υεμένης. Εάν οι Χούθι δεν απειληθούν να χάσουν τον έλεγχό τους στη δυτική ακτή της Υεμένης, είναι απίθανο να αποτραπούν. Τα τελευταία εννέα χρόνια, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο υποστήριξαν μόνο με μισή καρδιά τα βήματα για την στρατιωτική αποδυνάμωση των Χούτι, ενώ το Ιράν έχει διπλασιάσει την υποστήριξή του προς την ομάδα. Τα πρόσφατα χτυπήματα δεν δείχνουν μια βιώσιμη δυτική πολιτική έναντι της Υεμένης, αλλά αντιπροσωπεύουν μια συγκεχυμένη στρατιωτική ενέργεια που είναι απίθανο να παράγει αποτελέσματα.
