Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η πρόσφατη τοποθέτηση της υπεύθυνης υφυπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ που είναι αρμόδια για τις πολιτικές υποθέσεις Βικτόρια Νούλαντ στην διήμερη επίσκεψη στην Άγκυρα αναφορικά με ενδεχόμενη επιστροφή της Τουρκιάς στα αεροσκάφη F-35 και άρση των κυρώσεων του ομοσπονδιακού νόμου CAATSA του 2017 , αν θέσει εκτός το επίμαχο Ρωσικό αντιαεροπορικό/αντιπυραυλικό σύστημα S400 προκάλεσε στην χώρα μας προβληματισμό,ανησυχίες ως και αμηχανία. Προφανώς στην προσεχή συνάντηση κορυφής Πούτιν-Ερντογάν στην Τουρκία(μέσα στον τρέχοντα μήνα) θα συζητηθούν επιμέρους θέματα,ενώ ο υπογράφων τα τελευταία τρία χρόνια,πολλές φορές τόνιζε ότι δεν έχει τεθεί καθολικά εκτός του πολυεθνικού προγράμματος των συγκεκριμένων αεροσκαφών πέμπτης γενιάς η Τουρκία.Μάλιστα είναι σε γνώση του υπογράφοντα ,ότι κατά καιρούς η Άγκυρα έχει συζητήσει να παραδώσει το βαρύ αντιπυραυλικό σύστημα σε Πακιστάν , Αίγυπτο, Αζερμπαϊτζάν ,Ιράν, Ουκρανία ως και σε χώρα της Μέσης Ανατολής,αλλά συνάντησε την κάθετη αντίδραση της Μόσχας(που περίτεχνα χρησιμοποιεί την Τουρκία για εκβιασμούς απέναντι στη Δύση και το ΝΑΤΟ). Αξίζει να δούμε ορισμένες πτυχές της Αμερικανοτουρκικής περίπτωσης με τα F35 τα οποία σε 4-5 χρόνια θα διαθέτει και η χώρα μας.
Πρώτο : Στις 30 Ιουνίου 2018, η Τουρκία παρέλαβε το πρώτο της F-35 στις εγκαταστάσεις της Lockheed Martin στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας. Το πρώτο αεροσκάφος, με αριθμό 18-0001, επρόκειτο να διατεθεί στην αεροπορική βάση Luke στην Αριζόνα για εκπαίδευση πιλότων. Στις 29 Αυγούστου 2018, ένας Τούρκος πιλότος πραγματοποίησε την πρώτη πτήση με F-35 ως μέρος εκπαίδευσης στις Η.Π.Α.(όλα τα στοιχεία στην διάθεση του υπογράφοντα) Αφαίρεση από το πρόγραμμα . Νωρίτερα στις 18 Ιουνίου 2018, η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο που εμπόδιζε τη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Η απαγόρευση καθιερώθηκε λόγω ανησυχιών σχετικά με την πρόθεση της Τουρκίας να προμηθευτεί το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400, το οποίο φέρεται να έθετε σε κίνδυνο τα μυστικά του F-35.(αλλά το αεροπλάνο ήταν ήδη στην Αριζόνα) . Αν και τρεις χώρες του πολυεθνικού κονσόρτσιουμ είχαν εκφράσει άλλη άποψη για αποκλεισμό της Τουρκίας,ενώ ομάδα Τούρκων πιλότων είχε επισκεφθεί 4 βάσεις των συγκεκριμένων αεροσκαφών…
Τον Αύγουστο του 2018, ο τότε πρόεδρος Τραμπ υπέγραψε το νομοσχέδιο, το οποίο εμπόδιζε τη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Παρά την αναστολή των παραδόσεων, το Γραφείο Κοινού Προγράμματος των F-35 ισχυρίστηκε στις 21 Αυγούστου ότι θα εκτελούσε κανονικά το πρόγραμμα σύμφωνα με τα ισχύοντα διαβαθμισμένα σχέδια. Ένα άλλο νομοσχέδιο εγκρίθηκε από τη Γερουσία των ΗΠΑ στις 23 Αυγούστου, το οποίο απαγόρευε οποιαδήποτε δαπάνη σχετικά με τη μεταφορά F-35 στην Τουρκία μέχρι να πιστοποιηθεί ότι η Τουρκία δεν θα αγοράσει ούτε θα δεχόταν την παράδοση του Ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400.Στις αρχές Απριλίου 2019, αναφέρθηκε ότι η παράδοση των αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία ανεστάλη λόγω της απόφασης της Τουρκίας να συνεχίσει να προμηθεύεται το σύστημα αεράμυνας S-400.
Στις 10 Απριλίου 2019, ο τότε Τούρκος υπεξ Τσαβούσογλου επανέλαβε ότι η αγορά των S-400 συνεχιζόταν κανονικά όπως είχε προγραμματιστεί και πρότεινε ότι η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να κοιτάξει προς την απόκτηση ρωσικών αεροσκαφών, συγκεκριμένα των Su-34 και Su-57, αν η συμφωνία για τα F-35 παράπαιε.Στις αρχές Μαΐου 2019, αναφέρθηκε ότι το Πεντάγωνο προσπαθούσε να μετακινήσει την κατασκευή εξαρτημάτων και εξοπλισμού του F-35 εκτός Τουρκίας.(αφού υπολογίσιμος αριθμός τους κατασκευάζονταν κανονικά στο Εσκή Σεχίρ και στη Μαλάτεια. Τον Ιούνιο του 2019, αναφέρθηκε ότι η εκπαίδευση όλων των Τούρκων πιλότων και μηχανικών διεκόπη . Στις 17 Ιουλίου 2019, μετά την παράδοση των πρώτων Ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι η Τουρκία θα απομακρυνθεί από το πρόγραμμα F-35. Εκτός από την απαγόρευση της εκπαίδευσης των πιλότων και την παράδοση του αεροσκάφους, η κίνηση θα περιλαμβάνει επίσης την απομάκρυνση της Τουρκίας από την αλυσίδα εφοδιασμού.(η οποία όμως γα αρκετούς μήνες συνεχίζονταν…Αν και η Τουρκία είχε αφαιρεθεί επίσημα από το πρόγραμμα, κορυφαίοι αξιωματούχοι του Αμερικανικού Πενταγώνου δήλωσαν τον Ιούνιο του 2020 ότι η Τουρκία θα εξακολουθούσε να κατασκευάζει βασικά μέρη της ατράκτου και κινητήρα μέχρι τα τέλη του 2022, καθώς τα υπάρχοντα κατασκευαστικά συμβόλαια θα συνεχίσουν να τηρούν την ολοκλήρωση και να αποτρέψουν «δαπανηρές, ενοχλητικές και σπάταλες καταγγελίες συμβάσεων»(!)
Δεύτερο : Η Τουρκία, ήταν ο κορυφαίος εταίρος στο πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που έμελλε να αποκτήσει σημαντικό αριθμό αεροσκαφών(100-110) και επίσης να ωφελήσει τον αναπτυσσόμενο αεροδιαστημικό τομέα της. Ωστόσο, οι ΗΠΑ είδαν ένα πρόβλημα με την Τουρκία να αποκτήσει τόσο τους Ρωσικούς S-400 όσο και τα F-35, φοβούμενοι ότι οι άκρως μυστικές τεχνολογίες θα μπορούσαν να πέσουν σε λάθος χέρια και να παρουσιάσουν στη Μόσχα έναν τρόπο να σπάσει τον κώδικα και να νικήσει την ικανότητα stealth του αεροσκάφους. Λαμβάνοντας υπόψη το εύρος στο οποίο έχουν διανύσει οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ για την ανάκτηση των δυο αεροσκαφών F-35 στον Ινδο-Ειρηνικό και τη Μεσόγειο τα τελευταία 5 χρόνια, είναι σαφές ότι η δυτική συμμαχία σκόπευε και σκοπεύει να εμποδίσει τη Ρωσία ή την Κίνα να αποκτήσουν οποιαδήποτε πρόσβαση σε τεχνολογία του.(αν και υπήρξε γραπτή μελέτη στο ΝΑΤΟ ,ότι το όποιο ζήτημα μπορεί να υπερκεραστεί….)
Μπορεί η Τουρκία να ξαναμπεί στο πρόγραμμα F-35; Μπορεί αν ο Ερντογάν δώσει κάτι σημαντικό. Ακόμα κι αν συνέβαινε αυτό, θα ένιωθε η Τουρκία την ανάγκη, δεδομένης της επένδυσής της στον δικό της αεροδιαστημικό τομέα και της ανάπτυξης του εγχώριου μαχητικού TF-X; να ζητήσει διάφορα . Ο Τζέιμς Μάρκες , αναλυτής αεροδιαστημικής και άμυνας στην GlobalData, είπε ότι «υπάρχει υπολογίσιμη πιθανότητα», αλλά αν δοθεί η ευκαιρία στην Τουρκία να ενταχθεί στο πρόγραμμα F-35, θα πρέπει να γίνει ως μέρος «μιας ευρύτερης επαναξιολόγησης» ολόκληρη η αμυντικοβιομηχανική στρατηγική της χώρας. «Το πρόγραμμα θα αποφέρει πολλά οικονομικά οφέλη σε μια εποχή όπου η Τουρκία αγωνίζεται και μια νέα συμφωνία θα μπορούσε να είναι συμβολική για την επαναφορά των βαρέων σχέσεων με τη Δύση. Πρόσθεσε ότι δεν μπορεί να επιστρέψει (όπως ήταν) αλλά να ενταχθεί στην ίδια ομάδα με Γερμανία, Φινλανδία, Βέλγιο , Τσεχία, Ελβετία,Πολωνία, Ελλάδα, Φιλιππίνες κα.(που παρήγγειλαν τέτοια αεροσκάφη ειδικά μέσα στο 2023).
Αλλά δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται, αφού οι ΗΠΑ θέλουν κάτι βαρύ σε αντάλλαγμα(από εκδίωξη των S400 , ανανεωμένη και πολυαναβαθμισμένη βάση στο Ιντσιρλίκ/Άδανα , ανάπτυξη νέων πυρηνικών βομβών Β61-12 εκεί , ενισχυμένη αριθμητικά και ποιοτικά παρουσία Αμερικανών στο ειδικό ραντάρ Κουρετσίκ στη Μαλάτεια (και όπως γνωρίζει ο υπογράφων) αυτά τα έθιξε η Νούλαντ την Άγκυρα.. Το μοναδικό μεγαλύτερο εμπόδιο για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, όμως είναι το πυραυλικό σύστημα S-400 . Οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα συστήματα τόσο για τις πληροφορίες τους όσο και για πιθανή διάθεσή τους στην Ουκρανία , αλλά “πιθανότατα δεν θα δώσουν ποτέ στην Τουρκία F-35 ενώ διατηρούν τα S 400”, είπαν Αμερικανοί αναλυτές τονίζοντας ότι ανταγωνιστικές τεχνολογίες στον ίδιο στρατό θεωρούνται υπερβολικά μεγάλος κίνδυνος διασποράς πληροφοριών. Ένας άλλος παράγοντας είναι ο διπλωματικός ρόλος της Τουρκίας ως μεσολαβητής για τη Ρωσία και τη Δύση, με την Άγκυρα να δωρίζει εξοπλισμό drones στην Ουκρανία και να είναι επίσης «τρίτο μέρος» σε πολύ περιορισμένες συνομιλίες που έχουν διεξαχθεί στον σχεδόν δυο χρόνια πόλεμο, ενώ ήταν επίσης στο παρελθόν και εγγυητής της πλέον ανενεργής Πρωτοβουλίας για τα σιτάρια της Μαύρης Θάλασσας. Επιπλέον, Ρώσοι εργολάβοι εργάζονται σε έναν πυρηνικό σταθμό 20 δισεκατομμυρίων λιρών στην Τουρκία, ένα παράδειγμα της έκτασης της οικονομικής εξάρτησης μεταξύ των δύο χωρών (με τους Αμερικανούς να δυστροπούν και σε αυτό…).
Τρίτο :Οι ΗΠΑ βάζουν «Stealth Trap» για να κλείσουν συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων για F35 με την Τουρκία, αν εγκαταλείψουν τα S400 .Οι ΗΠΑ είναι πολύ πρόθυμες να ξαναδεχτούν την Τουρκία στο πρόγραμμα F-35 αν η Άγκυρα αντιμετωπίσει τις επιφυλάξεις της Ουάσιγκτον σχετικά με το σύστημα αεράμυνας S-400 που απέκτησε από τη Ρωσία,( σύμφωνα με την αναπληρώτρια υπουργό Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ στα όσα επιπλέον ανέφερε σε “κλειστή ομάδα” στο Κίεβο,το οποίο επισκέφθηκε μετά την Άγκυρα) . Μόλις πρόσφατα, η Ουάσιγκτον ενέκρινε την πώληση μαχητικών F-16 στην Τουρκία και 40 F-35 στην Ελλάδα. Η Τουρκία αποβλήθηκε από την κοινοπραξία που κατασκευάζει το μαχητικό F-35 το 2020 βάσει του νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA). Αναμενόταν να παραλάβει 100 αεροσκάφη F-35 και είχε καταβάλει προκαταβολή 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το πρόγραμμα.
Το σύστημα πυραύλων εδάφους-αέρος S-400 (SAM) εκτιμάται ότι ανιχνεύει stealth,(υπάρχουν δυο διαβαθμισμένς μελέτες του 2020 και του 2022 από Αμερικανούς) ενώ το F-35, επίσης, διαθέτει προηγμένη ηλεκτρονική νοημοσύνη (ELINT) που μπορεί να αναγνωρίσει τις εκπομπές του ραντάρ, καθιστώντας τα δύο αμοιβαία ευάλωτα οπλικά συστήματα. «Προφανώς, αν μπορούσαμε να ξεπεράσουμε αυτό το ζήτημα των S-400, το οποίο θα θέλαμε να κάνουμε, οι ΗΠΑ με χαρά θα καλωσορίσουν (την Τουρκία) πίσω στην οικογένεια των F-35. Αλλά πρέπει πρώτα να διευθετήσουμε αυτό το άλλο ζήτημα», είπε η Νούλαντ στο τουρκικό CNNTurk. «Ο Υπουργός Μπλίνκεν μου ζήτησε να αναζωογονήσω την υπόλοιπη σχέση μας και να επιστρέψω στη συζήτηση για το τι πρέπει να κάνουμε το 2024, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας για τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον τον Ιούλιο», πρόσθεσε η Νούλαντ. «Ήμασταν στη διαδικασία διαπραγματεύσεων για την πώληση Patriot, και ενώ αυτές οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν, η Τουρκία πήγε σε άλλη κατεύθυνση… Ειλικρινά, εάν μπορέσουμε να επιλύσουμε αυτό το ζήτημα των S-400, το οποίο θέλουμε να κάνουμε, οι ΗΠΑ θα χαρούν να καλωσορίσουν την Τουρκία πίσω στην οικογένεια των F-35.
Συνέχισε λέγοντας ότι “όταν οι κυρώσεις της CAATSA «πυροδοτήθηκαν» μετά την «απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να αγοράσει S-400 από τη Ρωσική Ομοσπονδία». Όταν το ζήτημα των S-400 «ξεπεραστεί… το ζήτημα CAATSA θα εξαφανιστεί και μπορούμε να επιστρέψουμε στις διαπραγματεύσεις για τα F-35 και όσα θα ήθελαν…». Σε δήλωση του Λευκού Οίκου ανέφερε: «Η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400 καθιστά αδύνατη τη συνεχιζόμενη εμπλοκή της με τα F-35».
Οι Αμερικανοί νομοθέτες πείστηκαν ότι «η ανάπτυξη του στόλου των αναβαθμισμένων F-16 από την Τουρκία είναι πολύ σημαντική για την Αμερικανική ασφάλεια και ότι η πλήρης ενεργός δράση και η συμμετοχή σε αυτό το επίπεδο είναι σημαντική για τον επιμερισμό του βάρους μεταξύ των συμμάχων». «Η απόκτηση αυτών των αεροσκαφών από την Τουρκία αποτελεί προτεραιότητα για τις ΗΠΑ», πρόσθεσε η Νούλαντ (που δεν είναι η σύζυγος κάποιου τυχαίου παράγοντα/αναλυτή…). Θέλοντας από καιρό να εκσυγχρονίσει την αεροπορία της και να διατηρήσει μια περιφερειακή στρατιωτική ισορροπία, η Τουρκία εξασφάλισε ότι το κοινοβούλιο της θα επικύρωσε τελικά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και κατέθεσε το «κείμενο επικύρωσης». Στη συνέχεια, οι ΗΠΑ ανταπέδωσαν εγκρίνοντας την πώληση F-16 στην Άγκυρα. Στη συνέχεια όμως ανακοίνωσαν αμέσως και την πώληση F-35 στην Ελλάδα..
Το να έχουμε απλώς ένα F-35 που να “σκοτώνει” S-400 δεν θα ήταν αρκετό για την Τουρκία . Η μόνη της επιλογή θα ήταν να έχει δικό της στόλο F-35. Γνωρίζοντας ότι οι Τούρκοι θα έκαναν αυτόν τον υπολογισμό, η Nούλαντ ον ότι και οι ΗΠΑ επιθυμούν να πουλήσουν τα F-35 στην Τουρκία. Αν η Ελλάδα χειριστεί τα stealth μαχητικά της, η Άγκυρα θα μπορούσε να αναγκαστεί να ενεργοποιήσει τις πυροβολαρχίες των S-400, οι οποίες θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν και να αποκαλύψουν τα μυστικά stealth του F-35.
Επί του παρόντος, η Τουρκία επιβάλλει(!) μια συμφωνία με τις ΗΠΑ που διατηρεί τους S-400 σε απενεργοποιημένο τρόπο λειτουργίας σε αεροπορική βάση κοντά στην Άγκυρα. (ειδικό άτομο στα πολύ βαθιά… του Αμερικανικού Πενταγώνου χειρίζεται το θέμα Τουρκίας-F35)
Αξιωματούχοι από το Γραφείο Κοινού Προγράμματος F-35 (JPO) και τη Lockheed Martin θα έχουν πρόσβαση στη βάση δεδομένων υπολογιστών αποστολών των Ελληνικών F-35 για σημαντικό χρονικό διάστημα, καθώς η προμήθεια περιλαμβάνει επίσης εκπαίδευση προσωπικού, εξυπηρέτηση και υποστήριξη υλικοτεχνικής υποστήριξης. Επιπλέον, τα Ελληνικά F-35 θα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες ELINT και ηλεκτρονικού πολέμου (EW) αν είναι οι παραλλαγές Technology Refresh-3 (TR-3) και Block 4. Μένει τώρα να δούμε πώς θα απαντήσει η Τουρκία στη “βόμβα” των ΗΠΑ για τα F35, γιατί μυστικές επαφές έχουν υπάρξει στο Κατάρ και στο Νταβός….αναμένονται πολύ σημαντικές εξελίξεις μέσα στο 2024 ενώ ο ΝΑΤΟ επιδιώκει να εξαφανιστούν τελείως τα αντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα της Ρωσίας από τα οπλοστάσια των κρατών-μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας.Επίσης η Αθήνα θα πρέπει να καθορίσει σε πια βαθμίδα/tier των F35 θα είναι εντεταγμένη…
