Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός αναλυτής
Η εισβολή των drones της Ρωσίας στο πολωνικό έδαφος στις 10 Σεπτεμβρίου απέτυχε να οδηγήσει σε κάποιες απώλειες στο έδαφος, αλλά αποκάλυψε ένα κενό στις αμυντικές δυνάμεις της Ευρώπης. Οι σύμμαχοι δεν έχουν οικονομικά αποδοτικά αντίμετρα για να αντιμετωπίσουν τις ρωσικές επιθέσεις χαμηλού κόστους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δόθηκε προτεραιότητα σε εκείνα τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που φαινόταν να κατευθύνονται προς κρίσιμες υποδομές.
Δεδομένων των λίαν περιορισμένων ζημιών και ευτυχώς χωρίς θύματα επί τόπου, μια τέτοια στρατηγική φαινόταν δικαιολογημένη. Αλλά πολλοί ρωτούν γιατί υπήρχε ανάγκη να βασιστούν σε ακριβά AWACS και μαχητικά αεροσκάφη όπως τα Ολλανδικά F-35 και όχι σε ένα πολύ φθηνότερο σύστημα αντι-drone, όπως το Sky CTRL, που χρησιμοποιεί η Πολωνία.Η απάντηση θα μπορούσε, να είναι , ότι η αεροπορία εμπλέκεται αυτόματα όταν ένας παρείσακτος πετά πάνω από ένα ορισμένο υψόμετρο.
Παρόλα αυτά, το περιστατικό θέτει αμήχανα ερωτήματα, ειδικά αν το Κρεμλίνο συνεχίσει να δοκιμάζει τις χώρες του ΝΑΤΟ με παρόμοιο τρόπο στο άμεσο μέλλον. Εκθέτει επίσης τα κενά στο πώς η συμμαχία έχει προετοιμαστεί, ή δεν έχει προετοιμαστεί, για μια νέα εποχή πολέμου όπου τα drones χρησιμοποιούνται εκτενώς. Η απάντηση του ΝΑΤΟ στην εισβολή των drones φαίνεται οικονομικά μη βιώσιμη και στρατιωτικά αναποτελεσματική.
Όπως δήλωσε ανώτατος Ολλανδός αξιωματούχος στον υπογράφοντα “Οι πύραυλοι Air-to-air είναι εξαιρετικά δαπανηροί για χρήση έναντι φθηνών ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, και αν 800 Ρωσικά drones σταλούν ταυτόχρονα, κάτι που συμβαίνει στην Ουκρανία, η Ευρώπη θα εξαντλήσει ολόκληρο το πυραυλικό της οπλοστάσιο μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες”.
Ήταν αρκετά ενδεικτικό ότι το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο του ΝΑΤΟ – το οποίο συνεδρίασε την επομένη της εισβολής – ζήτησε αναθεώρηση της ανατολικής αποτροπής της στρατιωτικής συμμαχίας για πιθανά κενά. Ο ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς είναι πιθανό να εντοπίσει κάποια κραυγαλέα κενά Μόνο φέτος υπήρξαν περιστατικά με υποτιθέμενα ρωσικά UAV (μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα) στη Βουλγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και τη Ρουμανία. ενώ τον Αύγουστο, ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος γλίστρησε απαρατήρητο πριν εκραγεί σε πολωνικό έδαφος, σύμφωνα με τη Βαρσοβία
Η ετήσια ομιλία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή την εβδομάδα κατέστησε σαφές ότι το μπλοκ πρέπει να αυξήσει την άμυνα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών του όταν δεσμεύτηκε για δάνειο 6 δισεκατομμυρίων ευρώ για να εισέλθει σε μια “συμμαχία με drones” με την έμπειρη Ουκρανία. Αλλά πιο ενδιαφέρουσα, ήταν η πρόταση για ένα “Ανατολικό Παρατηρητήριο ” που είπε ότι θα παρέχει “αδιάκοπη επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο” και θα παρακολουθεί όλη την εναέρια κίνηση από την Αρκτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα.
Ένα τέτοιο τεράστιο έργο θα επικεντρώνεται κυρίως στα παρακάτω :
- Να κατασκευαστεί “ένα τείχος drone” — κάτι που η δική της Επιτροπή απέρριψε αρχικά να χρηματοδοτήσει όταν η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία ζήτησαν ευρωπαϊκά μετρητά νωρίτερα φέτος για ένα τέτοιο εγχείρημα.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη με νέα κοινά αμυντικά έργα τον Οκτώβριο.
- Πρώτα απ ‘όλα, υπάρχουν δύο συνεχιζόμενα και παρόμοια έργα: η “Βαλτική Γραμμή Άμυνας” του τρίο της Βαλτικής και η “Ανατολική Ασπίδα” της Πολωνίας.
- Και τα δύο έργα, που ανακοινώθηκαν πέρυσι, θα χρειαστούν ως και μια δεκαετία για να ολοκληρωθούν και έχουν σχεδιαστεί για να θωρακίσουν τα σύνορα με τη Λευκορωσία και τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Καλίνινγκραντ. Δισεκατομμύρια ευρώ έχουν ήδη προβλεφθεί.
- Πολλές επενδύσεις θα πάνε σε κλασικά, φυσικά εμπόδια όπως εκατοντάδες καταφύγια, φράχτες, χαντάκια και τάφρους. Υπάρχει όμως και η τεχνολογική πτυχή σε αυτές τις αμυντικές γραμμές.
- Η ιδέα είναι ότι οι εικόνες και η νοημοσύνη σημάτων και η ακουστική παρακολούθηση θα χρησιμοποιηθούν για παρακολούθηση. Οι σταθμοί βάσης που εξαπλώνονται κατά μήκος της αμυντικής γραμμής, καθώς και οι ιστοί θα επεξεργάζονται τα δεδομένα και θα συνδέονται με οπλικά συστήματα – κυρίως drones που έχουν σχεδιαστεί για να καταρρίπτουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη του εχθρού.
- Αυτός είναι ο τοίχος του drone, τουλάχιστον θεωρητικά. Αυτό που ξεκίνησε για πρώτη φορά ως ιδέα της εσθονικής αμυντικής βιομηχανίας πέρυσι για να καλύψει το τρίο της Βαλτικής, που ονομάστηκε Baltic Drone Wall, έχει μεταμορφωθεί σε μια ιδέα του ΝΑΤΟ – το Drone Wall – καθώς οι γερμανικές επιχειρήσεις επιθυμούν να επενδύσουν και η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Πολωνία είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν επίσης.
- Εάν η ΕΕ ως θεσμικό όργανο έρθει σε συμφωνία, είναι πολύ πιθανό αυτό το τείχος να εκτείνεται ακόμη πιο νότια, παρόλο που η Ουκρανία, αναμφισβήτητα ο ηγέτης στην τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ουσιαστικά καλύπτει χώρες όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία με το οπλοστάσιο των μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
- Το κλειδί τώρα είναι πώς θα μοιάζει αυτός ο τοίχος και πότε μπορεί να εγκατασταθεί. Τα πιο πολύπλοκα μοντέλα έχουν ως και πέντε επίπεδα που περιλαμβάνουν ακουστικούς αισθητήρες, κινητά camera, ραντάρ, παρεμβολείς και αναχαιτιστικά drones.
- Με όλες αυτές τις πτυχές που περιλαμβάνονται, εκτιμάται ότι μπορεί να χρειαστούν δύο έως τρία χρόνια για να δημιουργηθούν, καθώς δεκάδες χιλιάδες αισθητήρες πρέπει να φυτευτούν κατά μήκος των συνόρων. Ανάλογα με το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής, η κύρια πρόκληση θα προέλθει σε μεγάλο βαθμό από την ανταλλαγή και την ενσωμάτωση όλων των πληροφοριών από όλα τα συστήματα.
- Ιδανικά, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι επικεφαλής. Αλλά το μεγαλύτερο ζήτημα είναι πώς και αν θα λειτουργήσει στην πράξη. Ενώ οι περισσότερες τεχνολογίες είναι περισσότερο ή λιγότερο έτοιμες και αντικείμενα όπως οι αισθητήρες μπορούν εύκολα να κλιμακωθούν, το ζήτημα αυτή τη στιγμή είναι τα drones. Και είναι εδώ η Ουκρανία και η πιθανή “συμμαχία του drone” έρχονται στην εικόνα.
- Η χώρα παράγει σήμερα περίπου 4 εκατομμύρια μη επανδρωμένα αεροσκάφη ετησίως και ελπίζει να διπλασιάσει αυτή τη χωρητικότητα. Τα περισσότερα από αυτά τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη προφανώς θα χρειαστούν στη χώρα, καθώς καταπολεμά τις ρωσικές επιθέσεις. Αυτό που θέλουν οι Ευρωπαίοι από το Κίεβο είναι η τεχνογνωσία.
Η πολωνική αξιολόγηση της άμυνας και αεράμυνας.Τι σήμανε η Ρωσική εισβολή
Με την εισβολή μη επανδρωμένων αεροσκαφών, η Ρωσία πιέζει ενάντια στο παχύτερο τμήμα της ασπίδας του ΝΑΤΟ Τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πέταξαν στην Πολωνία την περασμένη εβδομάδα σχεδόν σίγουρα δεν ήταν εκεί τυχαία. Αυτή ήταν μια έρευνα για τις άμυνες του ΝΑΤΟ, ένα ακόμη παράδειγμα του πώς οι εξαναγκαστικές αναθεωρητικές δυνάμεις κλιμακώνονται εντός του φάσματος της γκρίζας ζώνης για να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητα των δημοκρατιών.
Στέλνοντας το μη επανδρωμένο αεροσκάφος πάνω από την Πολωνία, η Ρωσία πιέζει ενάντια στο παχύτερο τμήμα της ασπίδας του ΝΑΤΟ, μια χώρα που βρίσκεται βαθιά σε σαρωτικό στρατιωτικό επανεξοπλισμό και εκσυγχρονισμό – και μια χώρα που αντιτίθεται σθεναρά στο Κρεμλίνο υποστηρίζοντας την Ουκρανία. Το ερώτημα είναι αν το ΝΑΤΟ μπορεί να αποτρέψει τέτοιες προκλήσεις. Το πώς θα χειριστεί αυτό το επεισόδιο θα έχει απήχηση πολύ πέρα από την Ανατολική Πλευρά του ΝΑΤΟ.
Αυτή ήταν η πρώτη εμπλοκή μεταξύ αεροσκαφών του ΝΑΤΟ και ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από συμμαχικό έδαφος. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ προειδοποίησε ότι «αυτή η κατάσταση μας φέρνει στο εγγύς σημείο που έχουμε βρεθεί σε ανοιχτή σύγκρουση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο». Πριν από την εισβολή της περασμένης εβδομάδας, οι παραβιάσεις του πολωνικού εναέριου χώρου φαίνονταν ακούσιες, καθώς μεμονωμένα drones συνετρίβησαν ακριβώς μέσα στα σύνορα.
Λευκορωσικά ελικόπτερα εισήλθαν για λίγο στον πολωνικό εναέριο χώρο κατά τη διάρκεια ασκήσεων το 2023. Ένας ουκρανικός πύραυλος εδάφους-αέρος χτύπησε το πολωνικό συνοριακό χωριό Πρζεβοντόφ το 2022. Αντίθετα, το τελευταίο περιστατικό ήταν μια σημαντική εισβολή από ένα μικρό σμήνος, με ένα drone να φτάνει μέχρι το Μνίσκοφ, ένα χωριό που βρίσκεται πάνω από 250 χιλιόμετρα εντός της Πολωνίας. Το περιστατικό διέκοψε την πολιτική αεροπορία και πυροδότησε διαβουλεύσεις μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ βάσει του άρθρου 4 της συνθήκης. Πολωνοί αξιωματούχοι λένε ότι η εισβολή ήταν σκόπιμη, απορρίπτοντας τον ισχυρισμό της Λευκορωσίας ότι το αεροσκάφος είχε χάσει τον δρόμο του λόγω παρεμβολής των σημάτων δορυφορικής πλοήγησης.
Η Μόσχα δήλωσε ότι δεν είχε σχεδιάσει να επιτεθεί σε στόχους στην Πολωνία και επεσήμανε τη μέγιστη εμβέλεια των drones τα 700 χιλιόμετρα. Ωστόσο, η Πολωνία απέχει λιγότερο από 700 χλμ. από τη Ρωσία και ορισμένες αναφορές δείχνουν ότι πολλά από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη είχαν ειδικά διαμορφωθεί με επιπλέον δεξαμενές καυσίμων που επέκτειναν την εμβέλειά τους. Αυτές οι φερόμενες τροποποιήσεις, σε συνδυασμό με την κλίμακα της εισβολής, υποδηλώνουν πρόθεση. Η Πολωνία διαθέτει τον μεγαλύτερο μόνιμο στρατό στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και οι αμυντικές της δαπάνες ως κλάσμα του ΑΕΠ είναι οι υψηλότερες στο ΝΑΤΟ, περίπου 4,7%.
Το συνεχιζόμενο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της περιλαμβάνει προηγμένα νέα συστήματα αεράμυνας και μαχητικά και διευρυμένες τεθωρακισμένες μονάδες, με σχέδια για αύξηση του αριθμού των στρατευμάτων. Η χώρα πιθανότατα έγινε στόχος λόγω της εγγύτητάς της με τη Λευκορωσία και την Ουκρανία, με τη Ρωσία να μπορεί να ισχυριστεί εύλογα ότι αυτό ήταν απλώς ένα ακόμη παράδειγμα ακούσιας διάχυσης του πολέμου.
Οι σχέσεις μεταξύ Βαρσοβίας και Μόσχας είναι χειρότερες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η Ρωσία επιδιώκει να τιμωρήσει την Πολωνία για την ισχυρή υποστήριξή της στην Ουκρανία. Η Πολωνία χρησιμεύει ως ο κύριος κόμβος logistics για την εξωτερική υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας. Η νοτιοανατολική πόλη της, Ρζεσζόφ, είναι ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για τη δυτική στρατιωτική βοήθεια. Αυτό το περιστατικό μπορεί να θεωρηθεί ως μέρος μιας ευρύτερης ρωσικής υβριδικής πολεμικής εκστρατείας που περιλαμβάνει κυβερνοεπιθέσεις, παραπληροφόρηση και ύποπτες δολιοφθορές. Η Πολωνία αποτελεί σημαντικό στόχο για αυτό από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Η εισβολή με μη επανδρωμένα αεροσκάφη δείχνει επίσης ότι ο εναέριος χώρος ακόμη και ενός ασυνήθιστα ακλόνητου μέλους του ΝΑΤΟ μπορεί να διεισδύσει φθηνά και εύκολα. Εάν οι άμυνες της Πολωνίας μπορούν να δοκιμαστούν με αυτόν τον τρόπο, τότε η εμπιστοσύνη στη γενική ικανότητα του ΝΑΤΟ να αποτρέπει και να αντιδρά αποδυναμώνεται.
Σε απάντηση στην εισβολή, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε την Επιχείρηση Eastern Sentry,/Ανατολικός Φρουρός αναπτύσσοντας περισσότερο εξοπλισμό αεράμυνας, συμπεριλαμβανομένων μαχητικών αεροσκαφών και μιας φρεγάτας, στην ανατολική πλευρά του. Η Μόσχα επωφελείται από την επιβολή κόστους στα μέλη του ΝΑΤΟ καθώς αναχαιτίζουν ακριβά φθηνά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη αντιδρά περαιτέρω σε αυτήν την εισβολή και οι συνέπειες που επιβάλλονται στη Μόσχα θα δημιουργήσουν προηγούμενο.
Αν η Ρωσία καταφέρει να τη γλιτώσει με τέτοιες παραβιάσεις, ωθεί το όριο του φάσματος της γκρίζας ζώνης των προκλήσεων λιγότερο από τον πόλεμο. Για τους εταίρους του ΝΑΤΟ στον Ινδο-Ειρηνικό, ιδίως την Αυστραλία, αυτό προσφέρει ένα πολύτιμο μάθημα για το πώς τα φθηνά μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορούν να διατρυπήσουν ακόμη και ισχυρές αεράμυνες και να διαβρώσουν την αποτροπή.
