Στην σύνοδο κορυφής της ΕE (Ευρωπαϊκής Ένωσης ) την 10 Δεκεμβρίου 2020 , ένα από τα θέματα που αφορούν την χώρα μας και απασχόλησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ήταν οι σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία υπό το πρίσμα της υφιστάμενης κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σε αδρές γραμμές αποφασίστηκαν τα παρακάτω:
α. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του τουρκικού σκάφους Oruç Reis και ενέμεινε στη θέση του για συνεχή αποκλιμάκωση ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία επανέναρξη των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
β. Οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συμφωνήσουν για κυρώσεις σε βάρος Τούρκων πολιτών και εταιρειών του ενεργειακού τομέα (δραστηριότητες εντός της Κυριακής ΑΟΖ). Δεν γίνεται αναφορά για το ζήτημα του Oruc Reis ούτε για εμπάργκο όπλων. Τα γεγονότα δείχνουν ότι η ΕΕ ακολουθεί τον δρόμο του «συμβιβασμού» με πιθανή διεύρυνση των κυρώσεων.
γ. Επιβεβαιώθηκε ότι αποτελεί στρατηγικό συμφέρον για την ΕΕ η ανάπτυξη της συνεργασίας και της αμοιβαίας επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Επισήμαναν δε ότι είναι σημαντικό να παραμείνουν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας.
δ. Δόθηκε εντολή στον Ζοζέπ Μπορέλ ( Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας) όπως υποβάλλει μέχρι το Μάρτιο του 2021 έκθεση όσον αφορά το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων (οικονομική, πολιτική , εμπορική ). Στην έκθεση θα περιλαμβάνονται όλα τα εργαλεία και οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η επέκταση του πεδίου των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας.
Υπέρ της επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία είναι η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γαλλία, η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβενία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Ιρλανδία και η Δανία.
Κατά των κυρώσεων τάσσονται Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Μάλτα, Πολωνία και Ουγγαρία.
Είναι γνωστό και έχει ειπωθεί, αναλυθεί πολλές φορές ότι ανέκαθεν στο πεδίο των αντιπαραθέσεων μεταξύ των χωρών κυριαρχούν τα οικονομικά συμφέροντα.
Στο σημερινό παγκόσμιο περιβάλλον δεν υφίστανται φιλίες, συμμαχίες ,πρυτανεύει ο νόμος του ισχυρού, των οικονομικών συμφερόντων, των συναλλαγών, και των συμφερόντων στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι.
Κρίνω σκόπιμο να παραθέσω ορισμένα στοιχεία των επενδύσεων στην Τουρκία ,ώστε να αντιληφθούμε τις τεράστιες εμπορικές συναλλαγές των χωρών αυτών.
Ο μεγαλύτερος διαχρονικά επενδυτής στην Τουρκία δεν είναι άλλος από τις χώρες της ΕΕ. Την περίοδο 2003-2018 επενδύθηκαν 209 δις δολάρια στην γειτονική χώρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του γραφείου επενδύσεων της Τουρκικής Προεδρίας, περισσότερες από τις μισές συνολικές επενδυτικές εισροές στην Τουρκία, για τα έτη 2003-2018 προέρχονται από χώρες-μέλη της ΕΕ δίνοντας ώθηση στην τουρκική οικονομία.
Η Τουρκία αποτελεί τον πέμπτο μεγαλύτερο εταίρο της Ε.Ε., ( εισαγωγές, εξαγωγές) ενώ οι χώρες της ΕΕ αποτελούν τον πρώτο εταίρο της Τουρκίας στις εμπορικές της συναλλαγές.
Η Ισπανία και η Ιταλία που τάχθηκαν κατά των κυρώσεων έχουν στενές οικονομικές σχέσεις ,συμφέροντα με την γειτονική χώρα. Στην Κωνσταντινούπολη (ναυπηγεία Σεντέφ), από τον Απρίλιο του 2016 ναυπηγείται από την ισπανο-τουρκική κοινοπραξία, στην οποία μετέχει η Navantia (Iσπανική κρατική ναυπηγική εταιρεία, η οποία προσφέρει τις υπηρεσίες της τόσο στον στρατιωτικό όσο και στον πολιτικό τομέα), το τουρκικό “αεροπλανοφόρο” Anadolu. Το Anadolu σχεδιάσθηκε όπως το ισπανικό αεροπλανοφόρο “Χουάν Κάρλος Ι” .
Η Ισπανία επίσης το 2019, υπέγραψε με την Τουρκία την πώληση μεταγωγικών αεροσκαφών και της ναυπήγησης πολεμικών σκαφών.
Η ισπανική τράπεζα BBVA κατέχει το 50% της Garanti Bank (συνολικό επενδυθέν ποσόν περίπου 82,8 δις) το δεύτερο μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στην Τουρκία, με 17 εκατομμύρια πελάτες και 920 υποκαταστήματα.
Στην Τουρκία δραστηριοποιείται και η ισπανική ασφαλιστική εταιρεία MAPFREE, (επενδύσεις 13 δισ.) Στην Τουρκία δραστηριοποιούνται 775 ισπανικές εταιρείες με επενδύσεις 9,52 δισ ευρώ. Αντίστοιχα στην Ισπανία, δραστηριοποιούνται 85 περίπου τουρκικές εταιρείες.
Η Ιταλία επίσης έχει αναπτύξει οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία, η οποία είναι ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της ιταλικής στρατιωτικής βιομηχανίας, ιδιαίτερα των εταιρειών όπως οι Leonardo (πρώην Finmeccanica) και Fincantieri.
Η Τουρκία αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εισαγωγέα ιταλικών οπλικών συστημάτων (εισαγωγές 632 εκατ. ευρώ το 2018). Oι δύο χώρες έχουν αναπτύξει στενή συνεργασία στο σχεδιασμό και παραγωγή της αμυντικής βιομηχανίας που περιλαμβάνει, επιθετικά ελικόπτερα (TAI/AgustaWestland, T129 ATAK), κορβέτες ηλεκτρονικής παρακολούθησης, κατασκοπευτικούς δορυφόρους, ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου της θάλασσας ( Vessel Traffic Control System – VTMS), ραντάρ.
Η Ιταλία έχει ισχυρά γεωοικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα με την Τουρκία στη Λιβύη, που δεν περιορίζονται μόνο στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών από την Λιβύη (χορήγηση 224,9 εκατ. ευρώ στην Τουρκία για το μεταναστευτικό/προσφυγικό).
Η Γερμανία και η Τουρκία έχουν στενούς γεωοικονομικούς δεσμούς με ιστορικές προεκτάσεις, αυτό εμφαίνεται στις διμερείς σχέσεις, και στην σύγκλιση της εξωτερικής πολιτικής τους.
Η Γερμανία ήταν ο κύριος προορισμός των τουρκικών εξαγωγών με 16,6 δις. το 2019. Οι εισαγωγές της Τουρκίας από τη Γερμανία ανήλθαν σε 19,3 δισ. δολάρια για το ίδιο διάστημα με τον όγκο συναλλαγών να ανέρχεται στα 35,9 δισ. δολάρια. Επιπρόσθετα περίπου 7.000 γερμανικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Τουρκία.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό οι τυχόν κυρώσεις θα είναι ήπιες ως ανύπαρκτες. Εάν λάβουμε υπόψη τις επενδύσεις της ΕΕ, τα συμφέροντα χωρών μελών της ΕΕ είναι τεράστια.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι όλες οι ενέργειες ,αποφάσεις που λαμβάνονται δεν είναι τυχαίες.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική στηρίζεται σε ευχολόγια στις σχέσεις της με τους συμμάχους και τους εταίρους , λαμβάνοντας υπόψη την γεωπολιτική και γεωοικονομική πραγματικότητα , η προσέγγιση αυτή κρίνεται ως εσφαλμένη.
Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε κομβικό σημείο και οφείλει να αποφασίσει εάν προτίθεται να αντιμετωπίσει την κατάσταση σε ρεαλιστική βάση ή να περιμένει την βοήθεια από τους συμμάχους, εταίρους η οποία δείχνει να μην είναι εφικτή.
Το κλίμα της απροθυμίας για κυρώσεις απέναντι στην Άγκυρα, φανερώνουν και οι δηλώσεις του γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, πως η Τουρκία είναι «σημαντική σύμμαχος» και πως είναι υπέρ μιας «θετικής προσέγγισης» απέναντι στη γείτονα μας χώρα.
Η Ελλάδα εμφανίζεται δυσαρεστημένη με το κείμενο του προσχεδίου, κυβερνητικές πηγές ανέφεραν “Θα εργαστούμε για να βελτιώσουμε το κείμενο συμπερασμάτων. Δυστυχώς υπάρχουν ακόμη και σήμερα χώρες που δεν θέλουν καθόλου κυρώσεις για την Τουρκία”. Ο κ. Πρωθυπουργός δήλωσε “Για μας διακυβεύεται η αξιοπιστία της ΕΕ” .
Συμπεράσματα
α. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι για μία ακόμη φορά η ΕΕ θα τηρήσει ήπια στάση, η Τουρκία θα πέσει στα ‘’μαλακά’’ καθόσον έχει δυνατούς υποστηρικτές εντός της ΕΕ λόγω των μεγάλων οικονομικών επενδύσεων .
β. Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα πολλών ευρωπαϊκών χωρών (Γερμανία ,Ισπανία ,Ιταλία) στην Τουρκία δυστυχώς διαμορφώνουν την τάση στήριξης της.
γ. Η δήλωση του γ.γ του ΝΑΤΟ μας δείχνει την πραγματικότητα , η Τουρκία είναι ισχυρός παράγοντας στην ευρύτερη περιοχή μας και δυστυχώς όλες οι κινήσεις της δείχνουν ότι ο κύριος αντικειμενικός σκοπός είναι να εδραιωθεί στην Α. Μεσόγειο σαν την μελλοντική περιφερειακή δύναμη .
Η Τουρκία εξυπηρετεί τα συμφέροντα της συμμαχίας και την χρησιμοποιούν κατά το δοκούν. Το ΝΑΤΟ εμμένει στην πολιτική των «ίσων αποστάσεων» που σχεδόν πάντοτε ευνοεί τις τουρκικές επεκτατικές τάσεις.
δ. Η Γερμανία παραμένει ηγέτιδα χώρα στις αποφάσεις της ΕΕ (Το ζήτημα παραπέμπεται για «τελική» επανεξέταση τον Μάρτιο του 2021 -υιοθέτηση της γερμανικής πρότασης. )
ε. Η Γαλλία, εμφαίνεται να μην έχει το ειδικό βάρος εντός της Ε.Ε.
στ. Η Eλλάδα εδώ κ χρόνια πληρώνει την έλλειψη Εθνικής Στρατηγικής κ της έλλειψης συσπείρωσης, συναίνεσης του πολιτικού κόσμου της χώρας. Η χώρα βρίσκεται σε δύσκολο σταυροδρόμι και απαιτείται να μην επαναπαυόμαστε, απαιτείται άμεσα να γίνει ανασύνταξη σε όλα τα επίπεδα.
Ύπτιος ε.α Δεληγιάννης Κων/νος
MA – University of Plymouth στην Εφαρμοσμένη Στρατηγική κ Διεθνή Ασφάλεια
Πρώην Επιτελής ΝΑΤΟ στο CC–LAND
Μαδρίτη και Αντιπρόσωπος στην
CEPC( Civil Emergency Planning Committee )
Και ερευνητικών προγραμμάτων (ΙDIRA-Ιinteroperability of Data and Procedures in Large Scale Multinational Disaster Response Actions ) στην ΕΕ
