Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε.Δρούγος
Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Είκοσι χρόνια πέρασαν από την οπλοποίηση πολιτικών αεροσκαφών από δεκαεννέα τρομοκράτες (εκ των οποίων οι 15 Σαουδάραβες) που τα κατέστησαν κατευθυνόμενους πυραύλους με στόχο το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο,το Αμερικανικό Πεντάγωνο, ενώ γρίφος παραμένει που κατευθυνόταν τελικά το τέταρτο αεροπλάνο,με τους επιβάτες της πτήσης 93 να βρίσκουν τραγικό τέλος στην Πενσυλβάνια. Τα ερωτήματα της πιο μεγάλης τρομοκρατικής ενέργειας επί Αμερικανικού εδάφους ακόμα και σήμερα είναι πολλά. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία και εκθέσεις.διαβαθμισμένες και μη. Έχουν λάβει χώρα εκατοντάδες διεθνή συμπόσια, πολυετής αντιτρομοκρατική εκστρατεία σε όλο τον πλανήτη(σε1 59 χώρες ήσαν και είναι Αμερικανοί στρατιωτικοί και στελέχη των μυστικών υπηρεσιών τους) παρατεταμένοι πόλεμοι σε Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή.Ακόμα πολλά επιμέρους στοιχεία και πληροφορίες δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας για εκείνη την αποφράδα ημέρα.
Γιατί “κοιμήθηκε” η υπερδύναμη; Επί 20 χρόνια στην ζωή μου δεν υπάρχει ημέρα που να μην έχω ασχοληθεί με τις τότε μέγα-τρομοκρατικές επιθέσεις του Αιγυπτίου αρχιτρομοκράτη Μωχάμετ Άτα και των 18 τζιχαντιστών και των αυτοκτονικών/καμικάζι επιχειρήσεών τους στα κρίσιμα κέντρα των ΗΠΑ.Μέσα σε δυο ώρες έχασαν την ζωή τους 3000 άνθρωποι , πιο πολλοί από τα θύματα της αιφνιδιαστικής αεροπορικής επιδρομής των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941 (και τότε η Χαβάη δεν ήταν επίσημα Αμερικανικό έδαφος). Πιο πολλοί νεκροί σε δύο ώρες από τις ιστορικές μάχες του Αντιέταμ στο Μέριλαντ και του Γκεντυσμπέργκ στην Πενσυλβάνια,που έκριναν τον Αμερικανικό εμφύλιο, και οδήγησαν στην συνθηκολόγηση των Νοτίων.Και βέβαια τόσες πολλές θεωρίες συνωμοσίας …
Πώς άλλαξε τον κόσμο η τρομοκρατική απειλή είκοσι χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου;
Η αντιτρομοκρατική απάντηση των ΗΠΑ στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, αναμφισβήτητα είχε ορισμένες αξιοσημείωτες επιτυχίες αλλά και αποτυχίες στο κυνήγι των αρχιερέων της Αλ Κάεντα. Είναι η Αλ Κάεντα και οι θυγατρικές της σε διάφορες καυτές ζώνες του πλανήτη σήμερα μία μεγάλη απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον υπόλοιπο κόσμο;(πολύ κρίσιμα ρωτήματα)
Η σημερινή Αλ Κάεντα δεν μοιάζει με εκείνη της 11η Σεπτεμβρίου του 2001 . Ο ιδρυτής και ηγέτης του τρομοκρατικού δικτύου , Οσάμα Μπιν Λάντεν, είναι νεκρός εδώ και καιρό (δέκα χρόνια από την επιχείρηση των SEALS “Τρίαινα του Ποσειδώνα” /Τζερόνυμο στο Αμπονταμπάντ του Πακιστάν) . Με τις εξαιρέσεις του Ayman al-Zawahiri, ενός Αιγύπτιου χειρούργου που έγινε τρομοκράτης και είναι ο σημερινός εμίρης του δικτύου , ως και του Saif al-Adel, πρώην αξιωματικού του Αιγυπτιακού στρατού και πιθανότατου διαδόχου του al-Zawahiri, όλο το ηγετικό επιτελείο της Αλ Κάεντα είναι νεκροί ή αιχμάλωτοι. Επτά από τους κορυφαίους διοικητές του τρομοκρατικού δικτύου έχουν εκτελεστεί σε καταδρομικές επιχειρήσεις από το 2014. Σήμερα, ο ίδιος ο αλ-Ζαουαχίρι αναφέρεται ότι είναι σε προβληματική κατάσταση υγείας κάπου στην Αφγανο-Πακιστανική μεθόριο και δεν έχει πραγματοποιήσει ούτε μία εμφάνιση. “Αρουραίος κάπου στην Γραμμή Ντουράντ που χωρίζει το Παστουνιστάν του Πακιστάν από εκείνο του Αφγανιστάν)
Αλλά όμως η ιδεολογία και τα κίνητρα που υποστηρίζει η Αλ Κάεντα είναι, δυστυχώς, αρκετά ισχυρά όσο ποτέ. Για παράδειγμα, υπάρχουν τώρα τέσσερις φορές περισσότερες τρομοκρατικές ομάδες Σαλαφιστών-τζιχαντιστών-Ντεομπαντιστών που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ως ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις από ότι ήσαν την εποχή της στην 11η Σεπτεμβρίου. Και η πιο πρόσφατη έκθεση από την ομάδα παρακολούθησης της διεθνούς τρομοκρατίας των Ηνωμένων Εθνών. επισημαίνει την ανεμπόδιστη ανάπτυξη της Αλ Κάιντα στην Αφρική, την εδραίωσή της στο Ιντλίμπ της Συρίας ως και την παρουσία σε τουλάχιστον δεκαπέντε Αφγανικές επαρχίες (από τις 34 της χώρας ) καθώς και τις συνεχιζόμενες αρκετά στενές σχέσεις της με τους Ταλιμπάν.
Σημαντικές είναι οι ομάδες θυγατρικών οργανώσεων του δικτύου (2020) σε Συρία, Υεμένη , Σομαλία. στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ/Αλγερία, Μπουρκίνα Φάσο, Ακτή Ελεφαντοστού, Λιβύη, Μάλι, Νίγηρας, Νιγηρία και Τυνησία . Επίσης η Αλ Κάεντα στην Ινδική Υποήπειρο , η Αλ Κάεντα στην Αραβική Χερσόνησο, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, Ινδία, Πακιστάν , νότιες Φιλιππίνες, στελέχη της στην Ινδονησία κα.
Οι Αμερικανοί επίσης δεν πρέπει να παρασύρονται στη σκέψη ότι η Αλ Κάιντα δεν επιθυμεί πλέον να επιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η επίθεση του Σαουδάραβα υπάλληλου του 2019 σε αεροπορική βάση του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στην Πενσακόλα της Φλόριντα, που σκότωσε τρία άτομα και τραυμάτισε οκτώ άλλους, ήταν μια υπενθύμιση ότι η Αλ Κάιντα εξακολουθεί να είναι σε θέση να διεξάγει υπερατλαντικές τρομοκρατικές επιχειρήσεις , σε συνεργασία με τις αφοσιωμένες και εξαιρετικά ικανές της franchise – και στην περίπτωση αυτή,με τη θυγατρική AQAP της Αραβικής Χερσονήσου.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες επιτυχίες και αποτυχίες της αντιτρομοκρατικής αντίδρασης των ΗΠΑ τα τελευταία είκοσι χρόνια;
Η υπ αριθμό ένα επιτυχία ήταν η εκ μέρους διαδοχικών Αμερικανικών κυβερνήσεων αποτροπή επίθεσης της Αλ Κάεντα στις ΗΠΑ -της κλίμακας 9/11-αν και η επίθεση στην Πενσακόλα του 2019 ήταν μια σημαντική και λίαν υπολογίσιμη προειδοποίηση για να μην υπάρχει εφησυχασμός. Συνεπώς η πρόληψη και αποτροπή μέγα τρομοκρατικών επιθέσεων στις ΗΠΑ είναι επιτυχία. Το μεγαλύτερο λάθος έγινε επί νεότερου Μπους -πέρα από κάθε αμφιβολία- και ήταν η εισβολή στο Ιράκ το 2003, η οποία προκάλεσε υποτροπή και κάθετη μείωση στους κρίσιμους πόρους που επρόκειτο να διατεθούν για να τερματιστεί η δράση της Αλ Κάεντα στην Κεντρική και Νότια Ασία.Ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι διετέθησαν κατά του Σανταμικού -Μπααθικού καθεστώτος της Βαγδάτης (ειχείρηση IRAQI FREEDOM αντί να διατεθούν στο Αφγανιστάν και στην περαιτέρω εξάλειψη των δαιδαλωδών τρομοκρατικών δικτύων.
Η εισβολή στη Μεσοποταμία πυροδότησε αλυσίδα γεγονότων που οδήγησαν στην εμφάνιση του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους/ISIS , μιας ακόμη πιο βίαιης προέκτασης της Αλ Κάεντα (παρά τις διαφορές τους) . Χρειάστηκε ένας συνασπισμός ογδόντα τριών χωρών από πέντε ηπείρους (επιχείρηση INHERENT RESOLVE) για περίπου πέντε χρόνια ώστε να περιθωριοποιήσει -ελαχιστοποιήσει την κλιμακούμενη απειλή από το το Ισλαμικό Κράτος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το Ισλαμικό Κράτος εκτέλεσε και ενέπνευσε φονικές επιθέσεις σε πολιτικούς στόχους κυρίως σε Ευρωπαϊκές πόλεις όπως σε Βρυξέλλες, στη Νίκαια, στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο,στο Μάντσεστερ και στο Παρίσι. Η διασπασμένη ομάδα της Αλ Κάεντα πραγματοποίησε επίσης την πρώτη επιτυχημένη τρομοκρατική επίθεση μετά από μια δεκαετία το 2011 εναντίον πολιτικού αεροσκάφους (σκοτώνοντας 259 άτομα) που πραγματοποιούσε την πτήση από το Σαρμ ελ Σέιχ στην Αίγυπτο στην Αγία Πετρούπολη στη στη Ρωσία.
Η 9/11 άλλαξε σημαντικά τη φύση της σύγχρονης τρομοκρατίας, πρωτοπορώντας στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για στρατολόγηση, προπαγάνδα και ενθάρρυνση ανεξάρτητων επιθέσεων- μοναχικών λύκων όπως είχαμε σε Βιέννη-Βερολίνο-Στογχόλμη -Μόλενμπεικ κα . Στα αρνητικά θα πρέπει επίσης να τονιστεί ί ότι στην προσπάθειά της να υπερασπιστούν τη χώρα από περαιτέρω επιθέσεις, οι διαδοχικές Αμερικανικές κυβερνήσεις υποτίμησαν βασικές Αμερικανικές αξίες ως και αρχές δικαιοσύνης. Για παράδειγμα, η φυλάκιση ανθρώπων στο Γκουαντάναμο ή στο Αμπού Γκράιμπ στο Ιράκ για δεκαετίες χωρίς δίκη, είναι κάτι για το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες επέκριναν πάντα τις μη δημοκρατικές κυβερνήσεις για την απαράδεκτη συμπεριφορά τους.
Ο Αμερικανικός μηχανισμός εθνικής ασφάλειας μεταμορφώθηκε σημαντικά μετά τη 9/11. Ποιες ήταν οι σημαντικότερες αλλαγές;
Η τεράστια αντιτρομοκρατική γραφειοκρατία που δημιουργήθηκε μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν η μεγαλύτερη όλων των εποχών. Για παράδειγμα, μια ενδελεχής έρευνα Αμερικανικής “δεξαμενής σκέψης” του 2010 αποκάλυψε την ύπαρξη ενός τεράστιου “αντιτρομοκρατικού αρχιπελάγους “από περίπου 1.271 κυβερνητικές οντότητες ως και 1.931 ιδιωτικές εταιρείες που επικεντρώθηκαν στην αντιτρομοκρατική δράση. Ο λεγόμενος “πόλεμος κατά της τρομοκρατίας” είχε ως συνέπεια την κάθετη αύξηση του αριθμού των ατόμων με άκρως απόρρητα πιστοποιητικά ασφαλείας (854.000 άτομα) ως και την κατασκευή τεραστίου αριθμού γραφείων και απόκρυφων εγκαταστάσεων για τη φιλοξενία τους-μια επέκταση ίση με “σχεδόν τρία Πεντάγωνα ή 24 κτίρια του Καπιτωλίου των ΗΠΑ-περίπου 17 εκατομμύρια τετραγωνικά πόδια του χώρου ».
Όμως, για την εξασφάλιση και την προστασία οποιουδήποτε χώρου από τρομοκρατικές επιθέσεις, ένα κρίσιμο ερώτημα είναι το πόσο είναι το αρκετό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να υπερεκτίμησαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου δημιουργώντας ή παραχωρώντας σαρωτικές εξουσίες σε διάφορες υπηρεσίες με πρωτοφανή γραφειοκρατισμό. Ταυτόχρονα, όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα σκληρά αντιτρομοκρατικά μέτρα των ΗΠΑ κατάφεραν να αποτρέψουν την επανεμφάνιση οποιουδήποτε τύπου βαριάς τρομοκρατικής επίθεσης τύπου 11ης Σεπτεμβρίου.
Ποιες είναι οι βασικές τρομοκρατικές απειλές για τις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα και ποια LΕSSONS LEARNED παρέχουν τα μέτρα καταπολέμησης ή και επανεμφάνισης τύπου επιθέσεων 11ης Σεπτεμβρίου ;
Η τρομοκρατική απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μετατοπιστεί ως ένα βαθμό από μια αποκλειστικά εξωτερική – η οποία ήταν η επικυρίρχη για σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την 11η Σεπτεμβρίου – σε μια υπολογίσιμη εσωτερική, όπως έδειξαν οι ταραχές στο Καπιτώλιο Χιλ στις 6 Ιανουαρίου 2021. Αλλά οι συνεχιζόμενες απειλές που θέτει το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη δεν έχουν καθόλου εξαφανιστεί. Η πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι η διαμόρφωση μιας επαρκώς ευέλικτης και αμφίπλευρης αντιτρομοκρατικής δυναμικής και στρατηγικής για άμυνα απέναντι σε ολόκληρη την γκάμα των τρομοκρατικών απειλών – τόσο εξωτερικών όσο και εγχώριων – που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Τόσο η Εθνική Στρατηγική για την Αντιτρομοκρατία του 2018(επί Τραμπ) όσο και η πρώτη Εθνική Στρατηγική για την Καταπολέμηση της Εσωτερικής Τρομοκρατίας(επί Μπάιντεν) που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2021,(32 και 34 σελίδων αντίστοιχα) παρέχουν σαφέστατες ερμηνείες της ολιστικής προσέγγισης που απαιτείται για την προστασία των ΗΠΑ από την πολυδιαστατική και πολυμορφική τρομοκρατία. Ωστόσο, οι σκληρές κομματικές διαιρέσεις και διαφορές που υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εφαρμογή μιας συμπαγούς και συνεκτικής αντιτρομοκρατικής στρατηγικής. Η ενότητα, ο κοινός σκοπός και η κοινή μοίρα που χαρακτήρισε τις ΗΠΑ μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου δεν υπάρχουν πλέον. Αντίθετα, το τρέχον κλίμα πολιτικής πόλωσης (εξ αιτίας του αρτηριοσκληρωτικού Τραμπισμού) και το σύνολο των διαιρετικών εκλογικών αποτλσμάτων θα μπορούσαν να παραλύσουν την κυβέρνηση στην προετοιμασία για την επόμενη γενιά απειλών. Και η αποχώρηση από το Αφγανιστάν -όπως έγινε – θα έχει καταλυτικές επιπτώσεις που θα φανούν πολύ σύντομα.