Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Εν μέσω του κλιμακούμενου πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Γάζα, η περιοχή προετοιμάζεται για μια ευρύτερη πολεμική σύγκρουση. Θα χρειαστεί συντονισμένη πολυσχιδής διπλωματία ως και τύχη για να αποφευχθεί αυτό. Ο πόλεμος πιθανότατα να διευρυνθεί μέσα από μια καταστροφική αντιπαράθεση του Ισραήλ και της Λιβανέζικης Σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ (και, κατ’ επέκταση, του Ιράν) και μπορεί να αποδειχθεί αποφασιστικός ως και καθοριστικής σημαίας στη διαμόρφωση του μέλλοντος της περιφερειακής τάξης πραγμάτων. Μια κλιμάκωση της σύγκρουσης θα ανατρέψει μια εύθραυστη περίοδο περιφερειακής ηρεμίας και ύφεσης μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν ως και της αυξανόμενης εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ (τα τελευταία τρία χρόνια) με βασικά Αραβικά κράτη (συμφωνίες του Αβραάμ) .
Τα τελευταία 2-3 χρόνια οι περιφερειακοί “παίκτες” επιθυμούσαν να αποφύγουν μια αποσταθεροποιητική σύγκρουση που θα απειλούσε τα δικά τους ευαίσθητα ισορροπημένα συμφέροντα. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει επειγόντως να ενώσουν τις δυνάμεις τους μαζί τους για να υποστηρίξουν την προληπτική διπλωματία πριν να είναι πολύ αργά γιατί αυξάνονται καθημερινά οι περιφερειακές εντάσεις. Οι ισχυρισμοί ότι το Ισραήλ είχε βομβαρδίσει το νοσοκομείο Άλ Άχλι στη Γάζα στις 17 Οκτωβρίου υπογραμμίζουν το έντονα εμπύρετο περιβάλλον. Ενώ το Ισραήλ απέρριψε την κατηγορία και κατηγόρησε μια αποτυχημένη εκτόξευση πυραύλων από την σκληροπυρηνική Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ για την άθλια επίθεση, το περιστατικό φούντωσε την Αραβική κοινή γνώμη, προκαλώντας μαζικές διαδηλώσεις σε Αραβικές/Μουσουλμανικές χώρες ως και την άρνηση των ηγετών της Ιορδανίας, της Αιγύπτου και της Παλαιστινιακής Αρχής να συναντηθούν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ.Όποιος κι αν ήταν πίσω από το τραγικό περιστατικό, έχει παγιώσει τη διαχρονική λαϊκή Αραβική αντίληψη ότι το Ισραήλ διεξάγει μια βίαιη εκστρατεία εξόντωσης των Παλαιστινίων, αναγκάζοντας τους Άραβες ηγέτες που ήδη ανησυχούν από την αυξανόμενη βία να σκληρύνουν τις δικές τους θέσεις. Αυτά τα συναισθήματα επιδεινώνονται από τους φόβους ότι το Ισραήλ προσπαθεί τώρα να απωθήσει τους Παλαιστίνιους έξω από τη Γάζα στην Αίγυπτο, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσει ότι δεν θα μπορούν ποτέ να επιστρέψουν στη Λωρίδα.. Το Κάιρο αρνείται να ανοίξει τα σύνορά του στους πρόσφυγες για αυτόν τον λόγο και η Ιορδανία λέει ότι θα θεωρήσει κάθε προσπάθεια εκτόπισης Παλαιστινίων ως “κήρυξη πολέμου”(!).
Παρά την κλιμακωτά αυξανόμενη λαϊκή αναταραχή, η διεθνής προσοχή έχει επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στην έντονη απειλή για τα βόρεια σύνορα του Ισραήλ. Εκεί, ο Ισραηλινός στρατός και οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ που υποστηρίζονται από το Ιράν εμπλέκονται σε εντατικοποίηση ανταλλαγών πυροβολικού καθώς η Λιβανέζικη οργάνωση προσπαθεί να διατηρήσει την πίεση στο Ισραήλ ενώ παράλληλα επιδεικνύει την αλληλεγγύη της στη Χαμάς. Οι μάχες μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ σήμερα είναι οι σκληρότερες από τον πόλεμο του Λιβάνου το 2006, με αυξανόμενο αριθμό διασυνοριακών επιθέσεων από την ισχυρή Λιβανέζικη πολιτοφυλακή ως και από Ισραηλινά αντίποινα.
Η Χεζμπολάχ έχει προειδοποιήσει ότι θα συμμετάσχει στο πόλεμο αν το Ισραήλ ξεκινήσει μια χερσαία επιχείρηση στη Γάζα. Αν και αυτό μπορεί να είναι μια απειλή του Ιράν , οι σχέσεις της Τεχεράνης και της Χαμάς δεν ήταν πάντα στενές (ήταν στις αντίπαλες πλευρές του συριακού εμφυλίου πολέμου) αν και η Τεχεράνη παίζει τον πλέον κρίσιμο πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό ρόλο υποστηρίζοντας τη Χαμάς. Ως μέρος της στρατηγικής του Ιράν για την “ενοποίηση των μετώπων” – η οποία συνδέει ομάδες αντίστασης που υποστηρίζονται από το Ιράν σε όλη την περιοχή – μια επίθεση σε μια ομάδα θα μπορούσε να προκαλέσει ευρύτερη απάντηση. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει όχι μόνο αντίποινα από τη Χεζμπολάχ αλλά και πιθανώς από συμμαχικές με το Ιράν ένοπλες ομάδες στη Συρία και στο Ιράκ.
Το Κατάρ συμμετέχει έντονα στις εξελίξεις δεδομένης της χρηματοδότησης των προσπαθειών διεθνούς σταθεροποίησης στη Γάζα, της φιλοξενίας των πολιτικών ηγετών της Χαμάς(Ζαχάρ, Μεσάλ, Χανίγιε) ως και της μακροχρόνιας επιθυμίας του Εμιράτου να καταστεί χρήσιμο στις ΗΠΑ ως περιφερειακός μεσολαβητής(δεδομένων των πολύ στενών στρατιωτικών συμφερόντων της Ουάσιγκτον με τη Ντόχα( πχ Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση, αεροπορική βάση Άλ Ουντέιντ κα). Μαζί με την Αίγυπτο, επιδιώκει να διαμεσολαβήσει για την απελευθέρωση αμάχων ομήρων που κρατά η Χαμάς με αντάλλαγμα τις εισροές ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα. Ωστόσο, οι προσπάθειες του Κατάρ ‘παρακωλύονται” από την πρόσφατα μειωμένη επιρροή του πάνω στη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς ως και από την πίεση των ΗΠΑ να εκδιώξουν την πολιτική ηγεσία της Χαμάς από το έδαφός της. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επίσης δραστηριοποιηθεί, εμπλεκόμενα με το Ισραήλ, τη Συρία και το Ιράν, ενώ καλούν για αυτοσυγκράτηση.
Ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν μίλησε προχθές με τον Ιρανό πρόεδρο Ιμπραχίμ Ραίσι για πρώτη φορά μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων τον Μάρτιο. Το Ριάντ πορεύεται προσεκτικά για να αποτρέψει την κατάρρευση αυτής της προσέγγισης, ενώ προσπαθεί να εμποδίσει την Τεχεράνη στο να προχωρήσει σε μια ευρύτερη κλιμάκωση της σύγκρουσης. Το Ριάντ επικεντρώνεται επίσης στο να διασφαλίσει ότι άλλοι περιφερειακοί παράγοντες όπως το Ιράν και η Τουρκία δεν θα είναι σε θέση να διεκδικήσουν την πολιτική ηγεσία του Παλαιστινιακού ζητήματος σε βάρος του. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει καταστεί πολιτικά αδύνατο για τη Σαουδική Αραβία να συνεχίσει τη μακροχρόνια διαδικασία εξομάλυνσης με το Ισραήλ, η οποία έχει πλέον παγώσει (όπως και η προοπτική των σχετικών δεσμεύσεων ασφαλείας των ΗΠΑ στο Βασίλειο των Σαούντ)
Αυτή η εκ νέου επικέντρωση στο Παλαιστινιακό ζήτημα έχει υπονομεύσει θεμελιωδώς την ιδέα μιας πρόσφατα αναδυόμενης περιφερειακής τάξης που διαμορφώθηκε από τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Οι συνεργασίες του Ισραήλ με τα Αραβικά κράτη έχουν μετρήσει ελάχιστα εν μέσω της εκ νέου έκρηξης της σύγκρουσης. Ενώ το Ριάντ μπορεί να επιστρέψει σε αυτές τις συνομιλίες όταν τελειώσει ο πόλεμος, φαίνεται ξεκάθαρο ότι δεν θα μπορέσει να κάνει τον περίπλου του Παλαιστινιακού ζητήματος. Το ξέσπασμα της εν εξελίξει φρικτής βίας είναι μια τραγωδία όχι μόνο για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή. Σε μια στιγμή που η περιφερειακή αποκλιμάκωση και η εκ νέου εμπλοκή πρόσφεραν μια ευκαιρία για εποικοδομητική νέα συνεργασία, η Μέση Ανατολή σύρεται πίσω προς μια καταστροφική πορεία. Οι Ευρωπαίοι πρέπει τώρα να συμμετάσχουν πολύ πιο ενεργά, σε συνεργασία με τους περιφερειακούς συμμάχους , και πρώτιστα με τους Αμερικανούς που έχουν στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή δυο πανίσχυρες δυνάμεις κρούσης πυρηνοκίνητων αεροπλανοφόρων , καθώς και δεκάδες αεροσκάφη(F-22/F-35/F-15/F-16 κα) σε βάσεις τους σε 9 κράτη της Μ.Ανατολής(Εμιράτα, Ιορδανία, Μπαχρείν , Κατάρ, Σαουδική Αραβία,Ιράκ,Κουβέιτ Τζιμπουτί και Ομάν )
