Δρ Αθανάσιος Ε.. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η υπερκινητική Τουρκική διπλωματία και στη περίπτωση της Γάζας δεν φαίνεται να έχει επιτύχει κάποια υπολογίσιμα αποτελέσματα ( μέχρι στιγμής) παρά τις δεκάδες επαφές επισκέψεις επισήμων και ενεργό συμμετοχή σε διεθνείς διασκέψεις. Ο Ερντογάν δεν κατάφερε να εξασφαλίσει μια σκληρή δήλωση (του στυλ και της αρεσκείας του) ακόμη και στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών(Τουρκία, Καζακστάν , Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν Κιργισία και με παρατηρητές το ψευδοκράτος στη Κύπρο, την Ουγγαρία και το Τουρκμενιστάν ) της 3ης Νοεμβρίου στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν στην οποία τα τελευταία δυο χρόνια αποδίδει τόση σημασία σε πολλούς επιμέρους τομείς.
Οι δηλώσεις που έκανε στους δημοσιογράφους κατά την πτήση της επιστροφής από τη σύνοδο κορυφής στην Τουρκία από την πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν δείχνουν ότι η Άγκυρα επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς στόχους. Πρώτο : Είναι η συνεχής παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στον δοκιμαζόμενο σκληρά Παλαιστινιακό λαό στη Γάζα. ΄Ένδεκα μεταγωγικά αεροπλάνα με σημαντική ιατροφαρμακευτική βοήθεια έχουν αναχωρήσει από την Τουρκία για την Αίγυπτο, αλλά οι προμήθειες δεν έχουν ακόμη εισέλθει στη Γάζα (παραμένουν κοντά στην πόλη Ελ Αρίς στο Σινά).
Δεύτερο: O Τούρκος πρόεδρος άσκησε και ασκεί πιέσεις για άμεση κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας και απέδιδε ιδιαίτερη σημασία στην κοινή θέση που επεδίωκε να προκύψει από την ιστορική σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας(57 κράτη) και των 22 του Αραβικού Συνδέσμου (προ ημερών στο Ριάντ). Ωστόσο, η Ουάσιγκτον είναι η μόνη που έχει επιρροή και πρέπει να πιέσει για κατάπαυση του πυρός. Οι συνομιλίες του υπουργού εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στην Άγκυρα προ ημερών δεν φαίνεται να έχουν αποφέρει αποτελέσματα..Ο Μπλίνκεν έτυχε χαμηλού επιπέδου υποδοχής στο αεροδρόμιο της Τουρκικής πρωτεύουσας και ο Ερντογάν περιόδευε σε περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και δεν συναντήθηκε μαζί του (είδε μόνο τον υπεξ Χακάν Φιντάν) Οι δηλώσεις του Μπλίνκεν στην Άγκυρα σχετικά με το “να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίσουν να βγαίνουν από τη Γάζα” πυροδότησε εικασίες ότι η εκκένωση της Γάζας ήταν στην ατζέντα του. Ακολούθησαν φήμες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι η Τουρκία θα δεχόταν 750.000 πρόσφυγες από τη Γάζα.. Η Άγκυρα αρνήθηκε όλους τους παραπάνω του ανεδαφικούς ισχυρισμούς.
Τρίτο. Ο Ερντογάν έχει μιλήσει επανειλημμένα για την θέση και ενδιαφέρον της Τουρκίας να είναι εγγυητής μετά τη πολεμική σύγκρουση για τους Παλαιστίνιους της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Οι επιλογές που έχουν συζητηθεί μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Πολιτειών, δεν έχουν καμία σχέση με τις προτάσεις Ερντογάν , με τον Τούρκο πρόεδρο να επιμένει στην επιλογή των δυο κρατών.. Ο Ερντογάν έδωσε το παράδειγμα των εγγυητριών δυνάμεων της Κύπρου (Συμφωνίες Ζυρίχης- Λνδίνου του 1960) και η πρόταση έχει δημιουργήσει ενδιαφέρον στα μέσα ενημέρωσης, αλλά είναι απίθανο να γίνει αποδεκτή. Όταν ρωτήθηκε για την συγκεκριμένη πρόταση κατά την επίσκεψή του στην Άγκυρα, ο Ιρανός υπεξ Aμίρ-Aμπντολαχιάν είπε ότι η Τεχεράνη υποστηρίζει ‘όλες τις πολιτικές πρωτοβουλίες που θα αποτρέψουν την εξάπλωση του πολέμου και θα εγγυώνται τα δικαιώματα του Παλαιστινιακού λαού’. Αλλά η λεκτική υποστήριξη του Ιράν είναι άσχετη. Στις συνομιλίες για το μέλλον της Γάζας, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ φέρεται να συζητούν για μια πολυεθνική δύναμη για να αποτρέψουν την επιστροφή της Χαμάς μετά την τελική απομάκρυνσή της.(αν καταφέρουν να την επιτύχουν , γιατί το εγχείρημα είναι αρκετά δύσκολο) .Είναι εντελώς διαφορετικό το μοντέλο Κοσόβου/KFOR ή Βοσνίας-Ερζεγοβίνης/SFOR ή της Νατοϊκής στο Αφγανιστάν (2001-2021) από αυτό έχουν κατά νου η Άγκυρα και η Τεχεράνη.
Η Τουρκία έχει έρθει σε επαφή με τη Χαμάς για την απελευθέρωση των ομήρων που απήγαγε η εξτρεμιστική οργάνωση στο νότιο Ισραήλ, αλλά το Κατάρ παραμένει το κύριο και ισχυρό “κανάλι επιρροής” σε αυτό το θέμα, ακολουθούμενο από την Αίγυπτο. Παλαιστινιακές πηγές στη Ραμάλ αναφέρουν ότι η Τουρκία θα μπορούσε να διαδραματίσει βοηθητικό ρόλο στην καλύτερη περίπτωση. Κάποιοι αναρωτιούνται αν η Τουρκία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κανάλι μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. Αν και η Άγκυρα έχει τέτοιες δυνατότητες Ιρανικές πηγές επισημαίνουν ότι τα μηνύματα των ΗΠΑ μέχρι στιγμής προωθούνται μέσω Κατάρ και Ιράκ. Πριν ταξιδέψει για την Άγκυρα, ο Μπλίνκεν είχε συνομιλίες στη Βαγδάτη, και αμέσως μετά ο Ιρακινός πρωθυπουργός Αλ Σουντανί έσπευσε στην Τεχεράνη για συνομιλίες με τον Ιρανό σκληροπυρηνικό πρόεδρο Ραίσι.
Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα της διπλωματικής κινητικότητας της Τουρκίας στη Γάζα (μέχρι στιγμής )είναι η αναθέρμανση των Τουρκο-ιρανικών επαφών. Οι δύο μη Αραβικές και ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις προσπαθούν να ενώσουν τις φωνές τους υπέρ των Παλαιστινίων, αλλά τα οράματά τους για τη Γάζα και το Παλαιστινιακό μέτωπο διαφέρουν σημαντικά. Η Τουρκία υποστηρίζει τη δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα του 1967, ενώ το Ιράν αρνείται να αναγνωρίσει ως κράτος το Ισραήλ και προτείνει στην περιοχή ένα κοινό κράτος για Μουσουλμάνους, Εβραίους και Χριστιανούς. Η υποστήριξη του Ερντογάν στη Χαμάς ήταν επίσης πολύ διαφορετική από αυτή του Ιράν, το οποίο έχει εξοπλίσει ριζοσπαστικές Παλαιστινιακές ομάδες. Η σχέση της Άγκυρας με τη Χαμάς είναι απίθανο να εξελιχθεί ποτέ στο επίπεδο της Τεχεράνης. Θα ήταν νίκη για το Ιράν αν η Τουρκία διέκοπτε τις σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά ο Ερντογάν δεν φαίνεται να έχει τέτοιες προθέσεις.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Τούρκος πρόεδρος είπε ότι έχει “διαγράψει’ τον Νετανιάχου ως συνομιλητή, ενώ σημείωσε ότι ο επικεφαλής της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ, Ιμπραήμ Καλίν, συνέχισε τις επαφές με Ισραηλινούς αξιωματούχους ως και με τη Χαμάς. Αλλά” κόβοντας πλήρως τους δεσμούς. . . δεν θα συμβεί”, είπε ο Ερντογάν. Εν μέσω της κλιμάκωσης στη Γάζα, ο Ερντογάν τον περασμένο μήνα υπέγραψε επίσημα το πρωτόκολλο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και το έστειλε στο κοινοβούλιο για επικύρωση ( ένδειξη της απροθυμίας του να αυξήσει τις τριβές στους δεσμούς της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον. Επιπλέον, μια έκκληση για διακοπή των σχέσεων με το Ισραήλ από την IHH ( την ισλαμική φιλανθρωπική οργάνωση που κάλεσε σε διαμαρτυρία )προκάλεσε επικρίσεις από μέλη του κόμματος του Ερντογάν.
Όσον αφορά τα διμερή ζητήματα, ο Ιρανός υπεξ είπε προ ημερών στην Άγκυρα ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν να ενισχύσουν την ασφάλεια των συνόρων, να δημιουργήσουν νέα διασυνοριακά περάσματα και να δημιουργήσουν ζώνες ελεύθερων συναλλαγών, καθώς και να συγκαλέσουν σύντομα το διμερές Συμβούλιο Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου. Σύμφωνα με Ιρανικές πηγές, οι συνομιλίες κατά την επικείμενη επίσκεψη του Ραΐσι θα έχουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που θα περιλαμβάνει τη Συρία και τον Καύκασο, τα διασυνοριακά ύδατα και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.Ως σταθερός σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν στην εδαφική του σύγκρουση με την Αρμενία για το Ναγκόρνο Καραμπάχ η Τουρκία υποστηρίζει τις απαιτήσεις του Μπακού για έναν διάδρομο μέσω του Αρμενικού εδάφους που θα συνδέει τον θύλακα του Ναχτσιβάν και την ηπειρωτική Αζερμπαϊτζάν. Το Ιράν φοβάται ότι αυτός ο διάδρομος θα μπορούσε να διακόψει τη χερσαία σύνδεση του με την Αρμενία και θέλει να δει πώς θα λειτουργούσε μια περιφερειακή πλατφόρμα διαβούλευσης που προτείνει η Τουρκία, στην οποία θα συμμετέχουν η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία, το Ιράν, η Ρωσία και η Τουρκία. Για το θέμα των υδάτινων πόρων οι Ιρανοί θεωρούν την Τουρκία υπεύθυνη κατηγορώντας τις για τη μειωμένη στάθμη του νερού στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, που πηγάζουν στην Τουρκία και ρέουν προς το Ιράκ και τη Συρία. Ομοίως, έχουν κατηγορήσει την Τουρκία για μειωμένες ροές στον ποταμό Άρας, ο οποίος πηγάζει από το ανατολικό τμήμα της χώρας και αποτελεί μέρος των συνόρων του Ιράν στην περιοχή. Όσον αφορά τη Συρία, μια περιφερειοποίηση του πολέμου της Γάζας μπορεί να διαταράξει την υπάρχουσα ισορροπία, στην οποία εμπλέκονται τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν. Η διμερής προσέγγιση στο Παλαιστινιακό ζήτημα θα μπορούσε να έχει πολύ περιορισμένο αντίκτυπο σε όλους αυτούς τους πολύπλοκους διμερείς φακέλους “καυτών’ ζητημάτων.
