Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Το κείμενο για την ανταλλαγή των ομήρων που τελικά έγινε αποδεκτό από το Ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο τα ξημερώματα της Τετάρτης έμοιαζε πολύ με αυτό που βρισκόταν στο τραπέζι πριν από ένα μήνα,(στη Ντόχα) σύμφωνα με Καταριανές και Αμερικανικές πηγές που γνωρίζουν τις συζητήσεις. Τις εβδομάδες που μεσολάβησαν, συνέβησαν πολλά για να καταστεί πραγματικότητα ,η πρόταση ανταλλαγής γυναικών και παιδιών( αιχμαλώτων )κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας των 96 ωρών.
Το Ισραήλ στο μεσοδιάστημα προχώρησε σε χερσαία επίθεση,θέτοντας υπό έλεγχο μεγάλο μέρος της βόρειας Γάζας και στέλνοντας τη Χαμάς στα τούνελ. Οι Ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις είναι πλέον ανοιχτές σε μια οριακά τακτική παύση των εχθροπραξιών ενώ συζητούνται οι όποιες επιλογές για το πώς θα κινηθούν προς τη νότια Γάζα και ειδικά στην περιοχή Χαν Γιουνίς. Στο μεταξύ η κυβέρνηση του Νετανιάχου βρίσκεται υπό οξεία και αυξανόμενη πίεση στο εξωτερικό ,από την κυβέρνηση Μπάιντεν και εσωτερικά από τις οικογένειες των ομήρων και τους συμπαθούντες τους, οι οποίοι διεξήγαγαν μια δυναμική δημόσια εκστρατεία για να θέσουν τις ζωές των ομήρων σε προτεραιότητα.
Το πρώτο σημάδι ότι η Χαμάς ενδιαφέρονταν για μια συμφωνία των ομήρων ήρθε λίγες μόνο ημέρες μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, κατά την οποία οι ένοπλοι σκότωσαν 1.200 Ισραηλινούς και αιχμαλώτισαν περίπου 240. Η κυβέρνηση στο Κατάρ προσέγγισε τον Λευκό Οίκο(είναι πολύ στενές διαχρονικά ΗΠΑ-Κατάρ) για να μεταφέρει το ενδιαφέρον της Χαμάς για τις διαπραγματεύσεις και πρότεινε τη δημιουργία ενός “ιδικού πυρήνα” που θα περιλαμβάνει μια χούφτα εκπροσώπων των ΗΠΑ, του Κατάρ και του Ισραήλ, σύμφωνα με ανώτατους Αμερικανούς αξιωματούχους(όλα τα ονόματα είναι στη διάθεση του υπογράφοντα). Ο Τζέικ Σάλιβαν, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, όρισε τον συντονιστή του για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ ΜακΓκουρκ, και τον Τζος Γκέλτζερ, αναπληρωτή σύμβουλο του Λευκού Οίκου, να δημιουργήσουν τον “πυρήνα” ενέργεια που κρατήθηκε μυστική από την υπόλοιπη κυβέρνηση λόγω της επιμονής του Ισραήλ και του Κατάρ. Ο Μπάιντεν και η ομάδα του επικεντρώθηκαν ιδιαίτερα σε 10 υπηκόους των ΗΠΑ που δεν είχαν καταγραφεί και φέρονταν ότι ήταν μεταξύ των ομήρων.
Στις 13 Οκτωβρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ πραγματοποίησε μια κλήση μέσω Ζοοm με τις οικογένειες των ομήρων. Όταν ο Μπάιντεν επισκέφθηκε το Ισραήλ πέντε ημέρες αργότερα, συνάντησε προσωπικά τις οικογένειες των ομήρων και η απελευθέρωσή τους ήταν το επίκεντρο της πρόσωπο με πρόσωπο συνάντησής του με τον Νετανιάχου, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους. Τρεις Αμερικανοί συμπεριλήφθηκαν στο τελικό deal της Τετάρτης. Παράλληλα με την προσωπική δέσμευση του Μπάιντεν, ο Λευκός Οίκος είδε το ζήτημα των ομήρων ως την πιο πιθανή οδό για να πείσει την Ισραηλινή κυβέρνηση να χαλαρώσει την επίθεσή της στη Γάζα, η οποία έχει ισοπεδώσει ολόκληρες κατοικημένες περιοχές και σκότωσε χιλιάδες Παλαιστίνιους πολίτες. Σε μια προσπάθεια να οικοδομήσει εμπιστοσύνη, η Χαμάς απελευθέρωσε δύο Αμερικανούς ομήρους(γυναίκες) στις 20 Οκτωβρίου και δύο Ισραηλινές τέσσερις ημέρες αργότερα.Οι Σάλιβαν και ΜακΓκούρκ παρακολούθησαν την περίπτωση των επαφών των δύο Αμερικανών, της Τζούντιθ Ραάναν και της έφηβης κόρης της, Nαταλί για αρκετές ώρες. Για τους Αμερικανούς ήταν μια “απόδειξη της ιδέας”που έδειχνε ότι το Κατάρ μπορούσε να απελευθερώσει τους ομήρους όπως είχε υποσχεθεί μέσω του κοινού πυρήνα.
Ο σκληροπυρηνικός ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα είναι ο Γιαχία Σινγουάρ δηλαδή ο άνθρωπος που έχει το κλειδί για την απελευθέρωση των ομήρων στη Λωρίδα. Μετά την αρχική απελευθέρωση ομήρων, οι Ισραηλινοί εξουσιοδοτούσαν τον διευθυντή της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπαρνέα, ως επικεφαλής διαπραγματευτή τους, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Αμερικανό ομόλογό του(της CIA )Γουίλιαμ Μπερνς, για τις παραμέτρους μιας μεγαλύτερης συμφωνίας. Στις 25 Οκτωβρίου, ο ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, Γιαχία Σινγουάρ, σηματοδότησε ότι ήταν έτοιμος να απελευθερώσει όλα τα παιδιά, γυναίκες, ηλικιωμένους και άρρωστους μεταξύ των εκτιμώμενων 240 ομήρων, με αντάλλαγμα έναν μεγαλύτερο αριθμό Παλαιστινίων κρατουμένων που κρατούνται επίσης στις ισραηλινές φυλακές. κατάπαυση του πυρός.
Το Ισραήλ απείχε μόλις δύο ημέρες από την εξαπόλυση της χερσαίας επίθεσης του. Εκατοντάδες τανκς συγκεντρώθηκαν κατά μήκος των συνόρων της Γάζας με 350.000 έφεδρους που κλήθηκαν. Αμερικανοί και Ισραηλινοί αξιωματούχοι συζήτησαν αν η επίθεση θα έπρεπε να καθυστερήσει για να δοθεί μια ευκαιρία στην προσφερόμενη συμφωνία απ΄τη Ντόχα.. Η κυβέρνηση του Νετανιάχου υποστήριξε ότι δεν υπήρχε αρκετή “ουσία” στην προσφορά της Χαμάς, επισημαίνοντας ότι δεν υπήρχε ακόμη καμία απόδειξη ζωής κανενός από τους ομήρους.(επίσης κάποιοι όμηροι δεν είναι υπό τον έλεγχο της Χαμάς αλλά της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχαντ).
Οι ΗΠΑ συμφώνησαν, αλλά σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, το σχέδιο χερσαίας επίθεσης προσαρμόστηκε ώστε να εκτελείται σε φάσεις, έτσι ώστε να μπορεί να παύσει αν επιτευχθεί συμφωνία. Μόλις ξεκίνησε η χερσαία επίθεση, ο Σινγουάρ επανέλαβε την προσφορά του, προτείνοντας μάλιστα ότι θα αποδεχόταν μια συντομότερη κατάπαυση του πυρός και εξέφρασε δημόσια την ετοιμότητά του για συμφωνία στις 28 Οκτωβρίου. Ο Νετανιάχου παρέμεινε επιφυλακτικός, γνωρίζοντας έντονα τότε ,ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα διέλυε τον δεξιό συνασπισμό του και πιθανώς θα έριχνε την κυβέρνησή του ή τουλάχιστον θα ενίσχυε το “χέρι των κεντρώων” που είχαν ενταχθεί την τελευταία στιγμή στην πολεμική προσπάθεια μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.
Δημόσια, η κυβέρνηση σκληρύνει τον τόνο της σχετικά με τις ανθρωπιστικές συνέπειες της Ισραηλινής επίθεσης.Αυτό που πραγματικά τράβηξε την προσοχή όλων ήταν το μήνυμα ότι θα υπήρχαν πιθανές επιπτώσεις για τους εποίκους στη Δυτική Όχθη. Την περασμένη Τρίτη, ο εκπρόσωπος τύπου του συμβουλίου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, ναύαρχος εα Τζον Κίρμπι, δήλωσε ότι η κυβέρνηση δεν θα υποστηρίξει την επέκταση της ισραηλινής στρατιωτικής εκστρατείας στη νότια Γάζα ελλείψει ενός σαφώς διατυπωμένου σχεδίου για το πώς θα προστατεύσουν τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που τώρα έχουν προστεθεί στον πληθυσμό στο νότο επειδή τους ζήτησαν να φύγουν από τη βόρια Γάζα οι Ισραηλινοί.
Όταν ο συντονιστής του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ ΜακΓκουρκ, επισκέφτηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό στις 15 Νοεμβρίου, σύμφωνα με το CNN, ο Νετανιάχου του είπε: «Χρειαζόμαστε αυτή τη συμφωνία». Ο πολιτικός λογισμός στο Ισραήλ είχε αλλάξει καθώς οι συγγενείς των ομήρων γίνονταν σταθερά πιο φωνητικοί και πιο αποτελεσματικοί στο εσωτερικό του Ισραήλ, με αποκορύφωμα μία τηλεοπτική αντιπαράθεση με τον ακροδεξιό υπουργό εθνικής ασφάλειας, Ιταμάρ Μπεν Γκβίρ , που βοήθησε στην απομόνωση των εξτρεμιστών, ανοίγοντας το δρόμο για μια ψηφοφορία στο υπουργικό συμβούλιο υπέρ της συμφωνίας το πρωί της Τετάρτης.
Εκτιμάται ότι οι οικογένειες των ομήρων διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο. Το τελικό κείμενο-σύμφωνα με πληροφορίες του υπογράφοντα-γράφτηκε στη Ντόχα στις 18 Νοεμβρίου μεταξύ του ΜακΓκουρκ και του Καταριανού πρωθυπουργού αλ-Θάνι, ο οποίος διαβίβασε το κείμενο στη Χαμάς(στον πολιτικό ηγέτη της Ισμαήλ Χανίγια). Την επόμενη μέρα ο MακΓκουρκ πήγε στο Κάιρο για να συναντήσει τον αρχηγό της Αιγυπτιακής υπηρεσίας πληροφοριών, στρατηγό Aμπάς Καμέλ , για να λάβει την απάντηση της Χαμάς ως και να κάνει αλλαγές την τελευταία στιγμή. Η τρέχουσα συμφωνία μπορεί να παραταθεί. Μια επιπλέον ημέρα κατάπαυσης του πυρός θα προστίθεται για κάθε 10 επιπλέον ομήρους που απελευθερώνει η Χαμάς. Αμερικανοί διπλωμάτες δηλώνουν αισιόδοξοι ότι εκεχειρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπιστεί σημαντικά η ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα. Οι ηγέτες ου Κατάρ, εν τω μεταξύ, δηλώνουν αισιόδοξοι ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός. Αλλά αυτό είναι δύσκολο, ενώ κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι τα πράγματα δεν θα χειροτερεύσουν.