Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες δυο χρόνια από τη βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και η Μόσχα έχει πλέον μετατραπεί σε μια οικονομία εν καιρώ πολέμου. Οι Σκανδιναβικές και οι Βαλτικές χώρες που βρίσκονται πιο κοντά γεωγραφικά στη Ρωσία έχουν πάρει το μήνυμα και προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο πολεμικής σύρραξης μέσα στα επόμενα 2 χρόνια. Η Φινλανδία, παρά το ότι είναι το νεότερο κράτος -μέλος του ΝΑΤΟ (τυπικά αναμένεται η γειτονική Σουηδία) βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τα περισσότερα από τα άλλα 29 μέλη της Ευρωατλαντικής συμμαχίας(προφανώς εξαιρώντας τις ΗΠΑ). Τα άδεια αποθέματα και η αργή παραγωγή όπλων και πυρομαχικών προκαλούν ανησυχία αλλού στην Ευρώπη, αλλά όχι τόσο στη Φινλανδία. Οι Φινλανδικές Αμυντικές Δυνάμεις έλαβαν πρόσθετη χρηματοδότηση για προμήθειες και εξέδωσαν αμέσως νέες συμβάσεις από την άνοιξη του 2022, λίγο μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας και πριν άλλες χώρες αναλάβουν πρωτοβουλίες για το θέμα.
Ως αποτέλεσμα, τα αποθέματα της χώρας γεμίζουν σε τέτοιο βαθμό που χρειάζεται περισσότερη χωρητικότητα διαθέσιμων αποθηκών. Φέτος, οι ένοπλες δυνάμεις της Φινλανδίας θα πραγματοποιήσουν ασκήσεις επιμελητείας και θα ενεργοποιήσουν τις λεγόμενες συμφωνίες αποθεματικών παραγωγής με μη στρατιωτικές εταιρείες που διατηρούν επιπλέον διαθέσιμη χωρητικότητα για τις ανάγκες των αμυντικών δυνάμεων σε κρίση και πόλεμο.. Σε αυτήν την περίοδο πριν από τη σύγκρουση, η επαρκής διαθεσιμότητα και η ικανότητα παραγωγής όλων, από προμήθειες τροφίμων έως μηχανήματα, δοκιμάζεται με γνώμονα τις συνεχείς μάχες, όπως φαίνεται στην Ουκρανία. Οι προσπάθειες της Φινλανδίας να διατηρήσει μια αποτελεσματική εθνική αμυντική ικανότητα υποκινείται από την απόλυτη γειτνίαση με τη Ρωσία (διασυνοριακή γραμμή 1340χλμ) και την ιστορία επιθετικότητας από τα ανατολικά.(δεκαετίες 30-40).
Παρόμοιο σκεπτικό εξηγεί ότι και άλλες χώρες της περιοχής της Σκανδιναβικής – Βαλτικής αύξησαν τα επίπεδα ετοιμότητας τους τα τελευταία δύο χρόνια.(όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο υπογράφων από σχετικές πληροφορίες και αναλύσεις) Τα κράτη της Βαλτικής έχουν υπογράψει πολλές κοινές συμφωνίες προμηθειών για βασικά οπλικά συστήματα όπως το HIMARS και το ATACMS. Άλλες κοινές πρωτοβουλίες της Βαλτικής περιλαμβάνουν την αεροπορική ασπίδα της Λιθουανίας, μια κοινή προμήθεια συστημάτων αεράμυνας IRIS-T Λετονίας-Εσθονίας και τη γραμμή άμυνας της Βαλτικής για την από κοινού ενίσχυση των κοινών συνόρων με τη Ρωσία ως και μέτρα ενίσχυσης της ικανότητας αποκλεισμού και επιβράδυνσης της κίνησης του εχθρού. Η Λετονία επανέφερε τη στράτευση από τον Ιανουάριο, ενώ η Λιθουανία το έπραξε το 2015 και η Εσθονία εφαρμόζει στρατολογία από τη δεκαετία του 1990. Και τα τρία κράτη της Βαλτικής βρίσκονται σε καλό δρόμο για να φτάσουν το 3% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες τα επόμενα χρόνια(, 50% υψηλότερα από τις απαιτήσεις του ΝΑΤΟ).Οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν επίσης λάβει μέτρα για να αυξήσουν μεμονωμένα και από κοινού την εγχώρια παραγωγή πυρομαχικών και άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού.
Η Φινλανδία εργάζεται για υπερδιπλασιασμό της παραγωγής πυρομαχικών πυροβολικού, γεγονός που θα την καταστήσει έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς της Ευρώπης. Η Δανία, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Σουηδία υπέγραψαν πρόσφατα συμφωνία στο πλαίσιο του NORDEFCO για την από κοινού αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών. που έχει σχεδιαστεί για να αυξήσει την ασφάλεια εφοδιασμού της περιοχής και να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη υποστήριξη για την Ουκρανία. Μαζί με τη χρηματοδότηση από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Υποστήριξη της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP), η Σουηδική Διοίκηση Αμυντικού Υλικού υπέγραψε σύμβαση με τη Νορβηγο-Φινλανδική εταιρεία παραγωγής πυρομαχικών Nammo για την αύξηση της παραγωγικής της διαθεσιμότητας βλημάτων 155 χλστ.
Η Σουηδία που θα γίνει σύντομα/τυπικά μέλος του ΝΑΤΟ θα επιτύχει τον στόχο αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ 2% φέτος. Εκτός από την αυξημένη αμυντική βιομηχανική παραγωγή, η Σουηδία έχει επίσης επαναφέρει τα συστήματα ετοιμότητάς της από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου πχ η μερική στρατιωτική επιστράτευση εισήχθη ξανά το 2017, καθώς και η πολιτική υπηρεσία τον Ιανουάριο για ρόλους όπως οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και ο ενεργειακός τομέας. Αυτό αποτελεί μέρος του «ολικού αμυντικού καθήκοντος» της Σουηδίας που ισχύει για όλους τους κατοίκους ηλικίας 16-70 ετών. Η Σουηδία έχει επίσης υποσχεθεί να στείλει 600 στρατιώτες στο πολυεθνικό τάγμα της Forward Land Force της Λετονίας μόλις η προβληματική Ορμπανική Ουγγαρία επικυρώσει την τυπική ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Είναι σαφές ότι η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ καθιστά τη συμμαχία πιο ικανή να ανταποκριθεί στη Ρωσική απειλή από ποτέ, ακόμα κι αν οι περισσότεροι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ βρίσκονται ακόμη πολύ πίσω από τα επίπεδα ετοιμότητας των βόρειων μελών.
Τα μήκους άνω των 800 μιλίων/1340 χλμ σύνορα της Φινλανδίας με τη Ρωσία έχουν διπλασιάσει το συνολικό μήκος των συνόρων ΝΑΤΟ-Ρωσίας, γεγονός που προκάλεσε ανησυχία πριν από την ένταξή της. Αλλά η Φινλανδία προσφέρει σημαντικές στρατιωτικές δυνατότητες, προκαλώντας μεγάλο πονοκέφαλο στη Ρωσία. Η προσθήκη της Φινλανδίας και της Σουηδίας, έχει κάνει τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της άμυνας της Βαλτικής πολύ πιο εύκολο (στο παρελθόν, υπήρχαν ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του ΝΑΤΟ να ενισχύσει τα κράτη της Βαλτικής.) Απλώς, έχοντας διατηρήσει τις εθνικές αμυντικές της ικανότητες σε υψηλό επίπεδο, η Φινλανδία διαθέτει μια στρατιωτική δύναμη που πρέπει να υπολογίσουν οι Ρώσοι σχεδιαστές. Περιλαμβάνουν δύναμη 280.000 στρατευμάτων εν καιρώ πολέμου, εφεδρείες έως 870.000, μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις πυροβολικού της Ευρώπης ως και πρόσφατες επενδύσεις σε πυροβολικό μεγάλης εμβέλειας καθώς και μια ικανή αεροπορία που σύντομα θα καταργήσει σταδιακά το F/A-18 Hornet με 64 νέα F-35.
Προσθέστε στο μείγμα τη στενή συνεργασία των Σκανδιναβικών αεροπορικών δυνάμεων, που αποτελούν έναν συνδυασμένο στόλο περίπου 250 αεροσκαφών , καθώς και τη ναυτική συνεργασία Φινλανδίας-Σουηδίας, οπότε τα περιθώρια ελιγμών της Ρωσίας είναι σημαντικά περιορισμένα σε σύγκριση με πριν από το 2022. Οι Συμφωνίες Συνεργασίας (DCA) που υπέγραψαν πολύ πρόσφατα η Φινλανδία, η Σουηδία η Δανία(17-17 και 15 σελίδων) και η Ισλανδία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ενισχύουν περαιτέρω την αποτροπή στην περιοχή. Χάρη στην αυξανόμενη συνεργασία Σκανδιναβικής-Βαλτικής και την τεράστια συνεισφορά τους στην άμυνα της Ουκρανίας (η περιοχή αντιπροσωπεύει οκτώ από τους 11 κορυφαίους συνεισφέροντες ανά μερίδιο του ΑΕΠ), μια περιοχή που ήταν η αχίλλειος πτέρνα του ΝΑΤΟ μέχρι αυτή τη δεκαετία είναι τώρα μια από τις πιο καλές της συμμαχίας ( προετοιμασμένοι και ικανοί.) Τους ενώνει μια κοινή αντίληψη απειλής και προθυμία να κάνουν ό,τι χρειάζεται. Το ίδιο πρέπει να κάνουν και άλλοι Ευρωπαίοι σύμμαχοι. Η ευκαιρία να αποτρέψουμε τη Ρωσία είναι τώρα, χρησιμοποιώντας τον χρόνο που έχει προσφέρει η Ουκρανία στην υπόλοιπη Ευρώπη.
ΕΥΡΥΤΕΡΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΠΟΛΕΜΟ ΜΕ ΤΗ ΡΩΣΙΑ.
Με τον επικείμενο πόλεμο να ξεσπά στην πορεία, τα κράτη της Βαλτικής επιταχύνουν τα περιφερειακά μέτρα. Μόλις εφαρμοστούν, θα γίνουν σημαντικό στοιχείο της προωθημένης άμυνας του ΝΑΤΟ. Με τις ανησυχίες για την κατάσταση της ασφάλειας στη Βαλτική να αυξάνεται, η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία συμφώνησαν προ ημερών να οικοδομήσουν μια κοινή αμυντική γραμμή της Βαλτικής κατά μήκος των συνόρων τους με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Η ιδέα φαίνεται να εκμεταλλεύεται μαθήματα από τα εξαιρετικά αποτελεσματικά αμυντικά συστήματα που έχουν λειτουργήσει καλά στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Λιθουανό υπουργό άμυνας, Arvydas Anušauskas, η αμυντική γραμμή θα περιλαμβάνει ένα σύνθετο σύνολο μέτρων που έχουν σχεδιαστεί για να εμποδίσουν την κίνηση των εχθρικών δυνάμεων που εισβάλλουν στη Βαλτική. Τα σχέδια περιλαμβάνουν ένα δίκτυο από περίπου 600 οχυρωμένες αποθήκες μόνο στην Εσθονία, με κόστος περίπου 64 εκατομμύρια δολάρια, και 18 “πάρκα αντικινητικότητας” στη Λιθουανία, όπου θα αποθηκεύεται εξοπλισμός κατά προσωπικού και κατά οχημάτων, όπως “παγίδες δεξαμενών”.
Το αμυντικό έδαφος θα περιλαμβάνει τη δημιουργία φυσικών φραγμάτων, όπως δεντρόφυτες λεωφόρους και εμβάθυνση των αποστραγγιστικών τάφρων στην παραμεθόρια περιοχή. Οι υπάρχοντες φράχτες με “στοιχεία από σύρμα ξυραφιού κονσέρτινα” κατά μήκος των συνόρων της Λιθουανίας και της Λετονίας με τη Λευκορωσία,(από Νταουγκάι ως Γκουλιμπένς) που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της μεταναστευτικής κρίσης 2021-2022 που ενορχηστρώθηκε από το Μινσκ, θα ενσωματωθούν στο σύστημα οχύρωσης. Τα σχέδια εκμεταλλεύονται ορισμένα LESSONS LEARNED από τα πεδία μάχης της Ουκρανίας. Ενώ υπήρξαν επιτυχημένες επιθέσεις από την Ουκρανία και τους Ρώσους εισβολείς, η άμυνα σε βάθος, συμπεριλαμβανομένων των αποθηκών και των χαρακωμάτων, έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική. Η Ουκρανία επενδύει επί του παρόντος 500 εκατομμύρια δολάρια σε νέες οχυρώσεις. Οι άμυνες της Βαλτικής στέλνουν ένα μήνυμα στο Κρεμλίνο και συμβάλλουν στην ενίσχυση της αξιοπιστίας της τρέχουσας περιφερειακής αποτροπής και άμυνας του ΝΑΤΟ. Δεδομένης της εκτεθειμένης γεωστρατηγικής θέσης των χωρών της Βαλτικής, το ζήτημα της φυσικής προσβασιμότητας είναι κρίσιμο τόσο για τους συμμάχους όσο και για τους αντιπάλους.
Τα τελευταία χρόνια, το ΝΑΤΟ επιδίωξε να βελτιώσει την αποτροπή σταθμεύοντας πολυεθνικές δυνάμεις έτοιμες για μάχη στη Λιθουανία, τη Λετονία τη Πολωνία και την Εσθονία.(υπό Αμερικανική, Καναδική, Βρετανική και Γερμανική διοίκηση) . Αν και αυτό είναι σαφώς μια βελτίωση της εναλλακτικής λύσης, είναι προφανές ότι τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ στο έδαφος, ακόμη και αν αναβαθμιστούν σε μονάδες μεγέθους ταξιαρχίας όπως συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη το 2022 , θα χρειάζονταν πολύ σημαντικές ενισχύσεις για να μπορέσουν να αντέξουν μια Ρωσική πλήρους κλίμακας εισβολή. Ωστόσο, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του ΝΑΤΟ να παρέχει αυτές τις ενισχύσεις ομαλά και έγκαιρα. Εφόσον η Ρωσία θα έκανε ό,τι περνά από το χέρι της για να αποτρέψει την άφιξη ενισχύσεων της συμμαχίας, είναι κρίσιμο οι σημερινές δυνάμεις της Βαλτικής και του ΝΑΤΟ να αντέξουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Για στρατιωτικές ενισχύσεις, τα κράτη της Βαλτικής εξαρτώνται από ένα ενιαίο χερσαίο πέρασμα προς την Πολωνία μέσω του ευάλωτου κενού Suwałki, ενός στενού λαιμού μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, που έχει τη Λευκορωσία στη μία πλευρά και τον Ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ από την άλλη.
Σε μια κρίση, η πρόσβαση στη Βαλτική για ενισχύσεις του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να δεχθεί ταυτόχρονα επίθεση. Οι εκτεταμένες δυνατότητες της Ρωσίας κατά της άρνησης πρόσβασης/περιοχής (A2/AD) που σταθμεύουν στο θύλακα του Καλίνινγκραντ έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για να εμποδίσουν τη στρατιωτική κινητικότητα του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Επιπλέον, η σιδηροδρομική υποδομή των χωρών της Βαλτικής εξακολουθεί να είναι καλύτερα συνδεδεμένη με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία παρά με την Πολωνία και την υπόλοιπη ηπειρωτική Ευρώπη, και οι σιδηρόδρομοι της εξακολουθούν να είναι ως επί το πλείστον Ρωσικοί παρά ευρωπαϊκοί. Η συνεχής χρήση του πλάτους σιδηροδρόμων ευρείας τροχιάς βάζει τη Ρωσία σε ευνοϊκή θέση όσον αφορά τη στρατιωτική επιμελητεία, καθώς θα μπορούσε να μεταφέρει ενισχύσεις και βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό σιδηροδρομικώς απευθείας στο θέατρο.
Αυτό θα μετριαστεί κάπως από τη νέα γραμμή ευρωπαϊκού εύρους Rail Baltica, ύψους 6,25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, από τη Βαρσοβία έως το Ελσίνκι, η οποία διασχίζει τα κράτη της Βαλτικής και βρίσκεται υπό κατασκευή. Τα ανατολικά μέλη του ΝΑΤΟ αρχίζουν να σκέφτονται σκληρότερα όχι μόνο για την πιθανότητα στρατιωτικής επίθεσης από τη Ρωσία, αλλά και για τις λεπτομέρειες για το πώς να πολεμήσουν εναντίον της πιο αποτελεσματικά. Θα ενισχύσουν έτσι ουσιαστικά την ανατολική πλευρά της συμμαχίας.΄, ενώ η Σουηδία και η Δανία ενισχύουν στρατιωτικά τα στρατηγικής σημασίας νησιά Γκότλαντ κα Μπόρνχολμ στη Βαλτική για να ελέγχουν τις κινήσεις του Ρωσικού στόλου.
Συμπερασματικά οι 5 χώρες τς Σκανδιναβικής και οι 3 της Βαλτικής ενισχύονται και προετοιμάζονται για τον πολύ πιθανό επερχόμνο πόλεμο με τη Ρωσία,ενώ ήδη συμπληρώνονται δυο χρόνια εισβολής στην Ουκρανία.
