Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η ένταση μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και του Ισραήλ έχει κλιμακωθεί σε επικίνδυνο και άνευ προηγουμένου επίπεδο. Ο ανταγωνισμός μεταξύ αυτών των δύο κρατών ήταν από καιρό έντονος, αλλά οι τελευταίες εξελίξεις σηματοδοτούν ότι η περιοχή μπορεί να βρίσκεται στο χείλος μιας μεγάλης σύγκρουσης με εκτεταμένες συνέπειες και επιπτώσεις προς όλες τις κατευθύνσεις.Σε έναν σημαντικό στρατιωτικό ελιγμό, το Ισραήλ εξαπέλυσε προ δέκα ημερών μια σειρά επιδρομών στον Λίβανο, στοχεύοντας και σκοτώνοντας τελικά τον Χασάν Νασράλα, τον ηγέτη της φιλοιρανικής Σιιτικής πολιτοφυλακής Χεζμπολάχ.
Αυτό το χτύπημα όχι μόνο επέφερε ένα σοβαρό πλήγμα στη Χεζμπολάχ, τοπι σκληρό και βασικό Ιρανικό πληρεξούσιο, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι έπληξε επίσης “την καρδιά της επιρροής” του Ιράν στην περιοχή. Ο Νασράλα ήταν εδώ και καιρό πιστός σύμμαχος της Τεχεράνης και ο θάνατός του αποτελεί μια κρίσιμη απώλεια για τις στρατηγικές φιλοδοξίες του Ιράν. Μετά τη δολοφονία του Νασράλα και την έναρξη των Ισραηλινών χερσαίων επιχειρήσεων στο νότιο Λίβανο, το Ιράν εξαπέλυσε την Τρίτη πυραυλικές επιθέσεις με στόχο το Ισραήλ, σηματοδοτώντας μια ξαφνική αλλαγή στρατηγικής.
Υπάρχουν αρκετοί εύλογοι λόγοι για αυτήν την απότομη αλλαγή που πιθανώς συνδέονται με τους εσωτερικούς υπολογισμούς του Ιράν σχετικά με το κόστος και το χρονοδιάγραμμα μιας άμεσης στρατιωτικής αντιπαράθεσης. Το σημείο καμπής σε αυτήν την κλιμακούμενη κρίση φάνηκε να ήρθε όταν ο Νετανιάχου εκφώνησε τη περασμένη Δευτέρα μια αιχμηρή ομιλία απευθυνόμενος απευθείας στον Ιρανικό λαό. Στην ομιλία του, ο Νετανιάχου έκανε μια καλυμμένη έκκληση για αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη ( ένα μήνυμα που η Ιρανική ηγεσία ερμήνευσε ως άμεση απειλή για τη σταθερότητα της κυβέρνησής της).
Είπε: «Κάθε στιγμή, το καθεστώς φέρνει εσάς ( τον ευγενή Περσικό λαό ) πιο κοντά στην άβυσσο. Η συντριπτική πλειονότητα των Ιρανών γνωρίζει ότι το καθεστώς τους δεν ενδιαφέρεται καθόλου για αυτούς. Αν όντως νοιαζόταν, αν νοιαζόταν για σένα, θα σταματούσε να σπαταλά δισεκατομμύρια δολάρια σε μάταιους πολέμους σε όλη τη Μέση Ανατολή. Θα άρχιζε να βελτιώνει τη ζωή σας. Φανταστείτε αν όλα τα τεράστια χρήματα που σπατάλησε το καθεστώς για πυρηνικά όπλα και ξένους πολέμους επενδύονταν στην εκπαίδευση των παιδιών σας, στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης σας, στην οικοδόμηση των υποδομών του έθνους σας, νερού, λυμάτων, όλα τα άλλα πράγματα που χρειάζεστε. Φανταστείτε το.” Ο Νετανιάχου εξέφρασε επίσης την πεποίθησή του ότι η ειρήνη μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ θα είναι δυνατή μόνο όταν το Ιράν είναι «επιτέλους ελεύθερο», μια στιγμή που πιστεύει ότι θα έρθει «πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύουν οι άνθρωποι».
Η χερσαία εισβολή του Ισραηλινού στρατού στο νότιο Λίβανο αυτή την εβδομάδα αύξησε ακόμη περισσότερο τα διακυβεύματα. Από την πλευρά του Ιράν, αυτές οι ενέργειες αντιπροσωπεύουν μια σημαντική και άμεση απειλή. Οι επιχειρήσεις του Ισραήλ φαίνεται ότι στοχεύουν στη σημαντική υποβάθμιση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Χεζμπολάχ, αποδυναμώνοντας έναν από τους σημαντικότερους συμμάχους του Ιράν στην περιοχή. Η Χεζμπολάχ υπηρέτησε εδώ και πολύ καιρό τους στρατηγικούς στόχους του Ιράν, λειτουργώντας ως γεωπολιτικός του βραχίονα στον Λίβανο και αντίβαρο στην Ισραηλινή επιρροή. Στοχεύοντας τη Χεζμπολάχ, το Ισραήλ αμφισβητεί άμεσα την επιρροή του Ιράν στον Λίβανο και στο ευρύτερο Λεβάντε, θέτοντας σοβαρή απειλή για τις περιφερειακές του φιλοδοξίες. Η Ιρανική ηγεσία ερμήνευσε το μήνυμα του Νετανιάχου ως άμεση απειλή για τη σταθερότητα της κυβέρνησής τους Ο θάνατος του Νασράλα έχει επίσης αντηχήσει βαθιά στην Ιρανική ηγεσία. Δεν ήταν απλώς στρατιωτικός ηγέτης αλλά και στενός προσωπικός σύμμαχος του ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Η απώλειά του είναι ένα συμβολικό πλήγμα για το Ιρανικό καθεστώς, το οποίο εδώ και καιρό βασίζεται στη Χεζμπολάχ ως κρίσιμο στοιχείο της περιφερειακής στρατηγικής του.
Η πολυπλοκότητα της κατάστασης υπογραμμίζεται επίσης από το γεγονός ότι το Ιράν δεν απάντησε με άμεσα πλήγματα μετά τη δολοφονία ενός άλλου βασικού συμμάχου, του ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανιγιέ, ο οποίος σκοτώθηκε στην Τεχεράνη τον Ιούλιο. Παρά τις εντολές του ανώτατου ηγέτη για αντίποινα στο Ισραήλ, το Ιράν επέλεξε τότε να μην κλιμακώσει την κατάσταση σε εκείνο το στάδιο. Αυτός ο περιορισμός μπορεί να είχε ερμηνευθεί ως ενδεικτικό της ευρύτερης ευπάθειας και της απροθυμίας της Τεχεράνης να εμπλακεί σε πόλεμο πλήρους κλίμακας με το Ισραήλ, αναγνωρίζοντας ότι μια τέτοια σύγκρουση θα ήταν πιθανότατα καταστροφική για το Ιράν.
Ωστόσο, αυτή η αντιληπτή αδράνεια μπορεί να ενθάρρυνε το Ισραήλ, οδηγώντας στην τρέχουσα κλιμάκωση. Με άλλα λόγια, η απόφαση της Τεχεράνης να μην ακολουθήσει τις απειλές της μετά τον θάνατο του Χανίγια θα μπορούσε να ερμηνευθεί από το Ισραήλ ως ένδειξη αδυναμίας, ενθαρρύνοντας να ξεκινήσει περαιτέρω στρατιωτική δράση. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν μετριοπαθείς φατρίες εντός του Ιρανικού πολιτικού κατεστημένου που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το Ισραήλ σκόπιμα βάζει παγίδες για να παρασύρει το Ιράν σε πόλεμο. Ο πρόεδρος Πεζεσκιάν για παράδειγμα, τον περασμένο μήνα προειδοποίησε να μην υποχωρήσει στις προκλήσεις του Ισραήλ, προτείνοντας ότι η Τεχεράνη θα πρέπει να αποφύγει να πάρει το δόλωμα και να ξεκινήσει μια σύγκρουση που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Ένας πλήρης πόλεμος με το Ισραήλ θα έφερνε σχεδόν σίγουρα τις ΗΠΑ σ άμεση εμπλοκή ένα σενάριο που θα ήταν καταστροφικό για το Ιράν. Η Ιρανική ηγεσία γνωρίζει πολύ καλά ότι οι στρατιωτικές της ικανότητες είναι κατώτερες από αυτές του Ισραήλ και των ΗΠΑ και ένας τέτοιος πόλεμος είναι απίθανο να τελειώσει υπέρ της. Εκτός από το στρατιωτικό του μειονέκτημα, το Ιράν είναι επίσης οικονομικά ανεπαρκώς προετοιμασμένο για έναν παρατεταμένο πόλεμο. Η χώρα παλεύει ήδη με τις επιπτώσεις των διεθνών κυρώσεων και της εσωτερικής κακοδιαχείρισης της οικονομίας και μια σύγκρουση με το Ισραήλ θα επιδεινώσει περαιτέρω αυτές τις προκλήσεις. Ωστόσο, παρά αυτούς τους περιορισμούς, η Τεχεράνη αισθάνθηκε προφανώς υποχρεωμένη να ανταποκριθεί με κάποιο τρόπο για να διατηρήσει την αξιοπιστία της τόσο στο εσωτερικό όσο και με τους περιφερειακούς συμμάχους της, γι’ αυτό και εκτόξευσε περίπου 180 πυραύλους στο Ισραήλ το βράδυ της Τρίτης
Η αποτυχία αντιποίνων για τις τελευταίες εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένου του θανάτου του Νασράλα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένδειξη αδυναμίας, υπονομεύοντας την όλη εικόνα του Ιράν. Η δυναμική μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει δημιουργήσει μια εξαιρετικά ασταθή κατάσταση, στην οποία οι λανθασμένοι υπολογισμοί ή οι προκλήσεις θα μπορούσαν εύκολα να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη σύγκρουση. Αυτού του είδους η αστοχία είναι εγγενώς απρόβλεπτη και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να ξεφύγει από τον έλεγχο. Συμπερασματικά, η σημερινή κατάσταση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή. Και οι δύο πλευρές εμπλέκονται σε έναν επισφαλή κύκλο πρόκλησης και αντιποίνων, όπου ακόμη και ένα μικρό λάθος θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Μια τέτοια σύγκρουση δεν θα επηρεάσει μόνο το Ιράν και το Ισραήλ, αλλά θα προσελκύσει και άλλες χώρες της περιοχής καθώς και παγκόσμιες δυνάμεις, πυροδοτώντας ενδεχομένως μια ευρύτερη πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή.
Η Ιρανική επίθεση της 1ης Οκτωβρίου και τι σημαίνει πρακτικά.
Η Ιρανική πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου φαίνεται να ήταν πιο αποτελεσματική στη διείσδυση της Ισραηλινής αεράμυνας από την Ιρανική επίθεση με πυραύλους μη επανδρωμένων αεροσκαφών της 13ης Απριλίου του 2024. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι το Ιράν μαθαίνει πώς να βελτιστοποιεί τα “πακέτα κρούσεων” κατά της δυτικής και Ισραηλινής αεράμυνας . Αν και το Ισραήλ αναχαίτισε τους περισσότερους από τους πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν την 1η Οκτωβρίου, ένα υπολογίσιμο ποσοστό από τους πυραύλους κατάφεραν να περάσουν και να προσκρούσουν σε Ισραηλινό έδαφος.Αυτοί οι πύραυλοι προκάλεσαν κάποιες ζημιές σε δεκάδες σπίτια βόρεια του Τελ Αβίβ, σε έναν μεγάλο δρόμο κοντά στα κεντρικά γραφεία της Μοσάντ στο Τελ Αβίβ, σε ένα σχολείο στο κεντρικό Ισραήλ και στην αεροπορικές βάσεις Νεβατίμ και Τελνόφ των IDF .
Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και οι περιφερειακοί εταίροι τους αναχαίτισαν σχεδόν όλα τα drones και τους πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν τον Απρίλιο του 2024. Διάφοροι παράγοντες θα μπορούσαν να έχουν οδηγήσει σε αυξημένες ζημιές στην πιο πρόσφατη Ιρανική επίθεση. Ένας παράγοντας θα μπορούσε να είναι ότι το Ιράν αύξησε ουσιαστικά τον όγκο πυρός του, εκτοξεύοντας 180-200 βαλλιστικούς πυραύλους σε σύγκριση με τους 120 που εκτόξευσε τον Απρίλιο του 2024. Το Ιράν απέφυγε την εκτόξευση πυραύλων κρουζ και drones της πιο αργής κίνησης στην επίθεση του Απριλίου 2024.
Ο πρώην επικεφαλής του Ισραηλινού Οργανισμού αντιπυραυλικής Άμυνας Ούζι Ρούμπιν είπε ότι η επίθεση του Απριλίου 2024 ήταν “πιο εύκολο να αποτραπεί “, επειδή ο πύραυλος κρουζ και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έδωσαν στους IDF ‘αρκετή προειδοποίηση’. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι χρειάστηκαν περίπου 15 λεπτά για να πετάξουν. από το Ιράν στο Ισραήλ. Το Ιράν ξεχωριστά φάνηκε να συγκεντρώνει μεγάλο μέρος των πυρών του γύρω από το πυκνοκατοικημένο κεντρικό Ισραήλ στην πιο πρόσφατη επίθεση, ενώ το Ιράν επιτέθηκε αποκλειστικά σε απομακρυσμένες περιοχές τον Απρίλιο του 2024.
Η ισραηλινή αεράμυνα έχει σχεδιαστεί για να αποφεύγει την αναχαίτιση βλημάτων που θα προσγειωθούν σε ανοιχτές περιοχές. Αλλά η συγκέντρωση πυρός στο κεντρικό Ισραήλ, όπου υπάρχει υψηλός κίνδυνος παράπλευρων ζημιών, μπορεί να έχει σχεδιαστεί για να κατακλύσει την Ισραηλινή αεράμυνα σε κορεσμό τον εναέριο χώρο με μεγάλο αριθμό βλημάτων σε σχετικά μικρές και πυκνοκατοικημένες περιοχές.Ιρανοί αναλυτές επεσήμαναν στον υπογράφοντα ότι το Ιράν χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό πυραύλων για να επιτύχει διαφορετικά αποτελέσματα στην επίθεση.συγκριτικά με τον Απρίλιο. Οι πύραυλοι Emad με υγρά καύσιμα προορίζονταν να εμπλακούν με Ισραηλινούς αναχαιτιστές, ενώ οι πιο προηγμένοι πύραυλοι Fattah και Kheybar Shekan προορίζονταν να χτυπήσουν στόχους ακριβείας.
