Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε.Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η μεταναστευτική ένταση που επικρατεί εδώ και μερικές ημέρες στα σύνορα της Πολωνίας με την Λευκορωσία του Αλεξάντερ Λουκασένκο προκαλεί ευρύτερες ανησυχίες σε θέματα άμυνας και ασφάλειας στην βορειοανατολική Ευρώπη, στην Βαλτική ,αλλά και στις σχέσεις της Ρωσίας με την Ουκρανία. Τις εξελίξεις παρακολουθεί το ΝΑΤΟ αλλά και η ΕΕ , αφού το Μίνσκ (παρά τις κατά καιρούς πολιτικές ‘ερωτοτροπίες” με ορισμένες δυτικές χώρες είναι στρατιωτικά, ενεργειακά ,οικονομικά και διπλωματικά στενά συνδεδεμένο και εξαρτημένο με την Μόσχα. Άλλωστε πολύ πρόσφατα διεξήχθησαν στον Λευκορωσικό εναέριο χώρο κοινές ασκήσεις με συμμετοχή Ρωσικών πυρηνικών αεροσκαφών “Τουπόλεφ 160”, ενώ η κατάσταση παραμένει έκρυθμη και στα Ρωσο-Ουκρανικά σύνορα. Επιπλέον το Κίεβο προώθησε περίπου 8000 άνδρες στα σύνορα Ουκρανίας-Λευκορωσίας .Συνεπώς στην συγκεκριμένη περιοχή δεν είναι μόνο η τρέχουσα μεταφορά από Μεσανατολικά κράτη στη Λευκορωσία Αράβων ,Κούρδων και Αφρικανών μεταναστών ,αλλά υπάρχουν και σοβαρές ανησυχίες στη Δύση λόγω των Ρωσικών επιθετικών και αποσταθεροποιητικών ενεργειών ,ειδικά από το 2014 και την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας ,καθώς και τον πόλεμο Ουκρανίας -Ρωσόφωνων ανταρτών στην ανατολική Ουκρανία(Ντόντεσκ και Λουγκάνσκ)
.Πρώτο : Για μία ακόμα φορά στην περίπτωση της Πολωνο- Λευκορωσικής μεθοριακής ζώνης πολλά συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από το εξαίρετο βιβλίο της Κέλι Γκρίνχιλ του πανεπιστημίου Κορνέλ ,που είχε προ χρόνων αναλύσει ενδεχόμενα σενάρια /υποθετικά ή μη αυτά που βλέπουμε τώρα στην ΒΑ Ευρώπη ή στον Έβρο το 2020 ή παλιότερα τις περιπτώσεις των Αμερικανομεξικανικών συνόρων (Αριζόνα-Νέο Μεξικό-Καλιφόρνια-Τέξας). Αναφέρεται σε ασύμμετρες και υβριδικό-αποσταθεροποιητικές απειλές στην υπηρεσία άλλων συμφερόντων. Στο ίδιο μήκος κύματος και μία μελέτη της ΕΕ πριν τέσσερα χρόνια αναφορικά με το μέλλον των μεταναστευτικών ροών στην Ευρώπη Οι χειρισμοί που απαιτούνται πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και λεπτεπίλεπτοι. Η Μόσχα, το Πεκίνο και η Άγκυρα-βάσει μελετών περί ασύμμετρων και υβριδικών ενεργειών -έχουν εργαλειοποίησει αρκετά τέτοιες μεθόδους. Προσωπικά σε αναλύσεις μου κάνω λόγο για “οπλοποίηση παράνομων μεταναστευτικών ρευμάτων “.(weaponization of illegal migration) .
Δεύτερο : Η Βαρσοβία έχει διαχρονικά δύσκολες σχέσεις με την ΕΕ για πολλούς νομικούς, συνταγματικούς και πολιτικούς λόγους. Δεν επιθυμεί εμπλοκή και ανάμιξη της FRONTEX της Επιτροπής Ασύλου ή του στρατηγείου για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική Ασφάλεια και Άμυνα στις Βρυξέλλες . Επιδιώκει να αντιμετωπίζει τα διάφορα ζητήματα σε εθνική βάση ,με την συμμετοχή των λεγόμενων στρατιωτικών δυνάμεων εδαφικής άμυνας/υπάρχουν 17 τέτοιες στρατιωτικές Δυνάμεις. . (territorialization to external response). Αυτό επιχειρεί στην τρέχουσα κρίση στις δύο κρίσιμες νοτιανατολικές επαρχίες της Ποντλάσκι κι Λιουπέτσκι(δηλαδή σε Λιούμπλιν και Μπάλιστοκ) και σε αρκετά δύσκολες ως και πυκνά δασικές περιοχές.(περάσματα Κουζίνσκι -Κρίνκι-Μπιαλόβιτσα ).Είναι η φύση του συνολικού δόγματος της Πολωνίας, πέραν της ενεργού και σημαντικής παρουσίας στο ΝΑΤΟ. Το αντίθετο συμβαίνει στην περίπτωση της Λιθουανίας η οποία παρά την ύπαρξη και εκπαίδευση στελεχών της στην εδαφική άμυνα έχει ζητήσει την συνδρομή της ΕΕ.Η Πολωνική εδαφική άμυνα εμφανίστηκε έντονα στο προσκήνιο, όταν η Ρωσία ενήργησε υβριδικά σε Κριμαία-Ντονμπάς το 2014-2015.
Τρίτο : Αξίζει να επισημανθεί ότι η Πολωνία εμπιστεύεται κυρίως το ΝΑΤΟ και τους Αμερικανούς. Στο έδαφος της πέραν των δύο Νατοϊκών επιτελείων(διακλαδικό-πολυεθνικό στο Στετίνο) φιλοξενεί τμήμα της ENHANCED FORWΑRD PRESENCΕ της Συμμαχίας υπό Αμερικανική διοίκηση στο Όρσιτζ/Μπέμεβο-Πίσκι όπου σταθμεύει μικρή αλλά υπολογίσιμη δύναμη από Αμερικανούς, Βρετανούς, Κροάτες και Ρουμάνους στρατιώτες. Η παρουσία τέτοιων δυνάμεων σε Πολωνία και Λιθουανία σχετίζεται (μέχρι να αφιχθούν πιο πολλές σε ενίσχυση) με την αποτροπή του περάσματος των Ρώσων -σε περίπτωση πολέμου-από Πολωνικό έδαφος στην περιοχή Σουλβάκι, και κατ επέκταση στον Ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ στην Βαλτική. Η Πολωνία διαθέτει επαρκή άμυνα ,αλλά ανησυχεί αρκετά από ενδεχόμενες υβριδικές απειλές της Μόσχας μέσω Μίνσκ-Νάντνα κα. Τέτοιες μικτές πολυεθνικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ εδρεύουν επίσης σε Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία(Τάπα- Αντάζι-Ρούκλα αντίστοιχα)και έχουν σταλεί δυνάμεις από τα πλείστα Νατοϊκά κράτη.Τέταρτο: Η Βαρσοβία έκανε χθες ένα βήμα προς το ΝΑΤΟ και ειδικότερα σε επίκληση του άρθρου 4 του Καταστατικού Χάρτη του Βορειοατλαντικού συμφώνου ,που προβλέπει διαβουλεύσεις επί θεμάτων ,όταν απειλείται η ασφάλεια μίας χώρας.
Συνεπώς δεν αποκλείεται να συζητηθεί το θέμα της διασυνοριακής ζώνης με την Λευκορωσία, και να ληφθούν ανάλογα κάποια επιπρόσθετα μέτρα πέραν της δεδομένης διασυμμαχικής αλληλεγγύης προς την Πολωνία. Πάντως αξίζει να τονιστεί ότι η Πολωνία από το 2016 που έλαβε χώρα στην Βαρσοβία η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ μελετούσε την περίπτωση τέτοιων αποσταθεροποιητικών ενεργειών στα ανατολικά της σύνορα.(κάτι που είχα εντοπίσει κατά την εκεί παραμονή μου για κάποιο διάστημα, καθώς και για τον πολύ σημαντικό ρόλο των δυνάμεων εδαφικής άμυνας)
.Συμπερασματικά η επικρατούσα κατάσταση στα Πολωνο-Λευκορωσικά σύνορα δεν είναι κάτι το μονομερές. Αντίθετα δοκιμάζει και για όλα τα κράτη της περιοχής πολλά επιμέρους θέματα ,ενδεχόμενα σενάρια, παρακολούθηση των Ρωσικών δραστηριοτήτων και τις εθνικές και διασυμμαχικές αντιδράσεις. Συνάγονται χρήσιμα συμπεράσματα, /LESSONS LEARNED ,ενώ παρακολουθούνται τα συνεργασιακά πλαίσια δράσης τη Μόσχας με το Μίνσκ(σε μη-γραμμικές απειλές/τάσεις και όχι μόνο).