Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει αναφερθεί επανειλημμένα στη πρόθεσή του να πάρει πίσω τη διώρυγα του Παναμά, ισχυριζόμενος ότι: «Δεν μας φέρονται σωστά. Βάζουν τα πλοία μας να πληρώνουν περισσότερο από τα πλοία άλλων χωρών». Πρόσφατα μάλιστα κατήγγειλε την αυξημένη επιρροή της Κίνας, υποστηρίζοντας ότι Κινέζοι στρατιώτες «λειτουργούν» τη Διώρυγα του Παναμά.
Οι αναλυτές πολιτικής των ΗΠΑ ανησυχούν εδώ και καιρό για την ανάπτυξη από την Κίνα έργων «διπλής χρήσης», όπως τα λιμάνια, όπου τα πολιτικά/εμπορικά έργα μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν σε στρατιωτικούς σκοπούς, καθώς και για τη προσπάθεια επέκτασης της Κινεζικής επιρροής στη Λατινική Αμερική που είναι εμφανής.
Η ιδέα της δημιουργίας ενός καναλιού μέσω του Παναμά εξερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον βασιλιά της Ισπανίας Κάρλος Ε’ το 1534. Τρεις αιώνες αργότερα, η Γαλλία άρχισε να κατασκευάζει το κανάλι το 1881, αλλά σταμάτησε λόγω του υψηλού οικονομικού και ανθρώπινου κόστους του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν ξανά το έργο το 1904 αφού υποστήριξαν την ανεξαρτησία του Παναμά από την Κολομβία ένα χρόνο νωρίτερα, προκειμένου εξασφαλίσουν τα δικαιώματα για την κατασκευή του καναλιού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αρχικά έλεγχαν όχι μόνο το ίδιο το κανάλι, αλλά και 5 μίλια επικράτειας του Παναμά σε κάθε πλευρά του καναλιού, γνωστή ως Ζώνη της Διώρυγας του Παναμά. Η ζώνη αυτή περιλάμβανε σημαντική στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ.
Η Διώρυγα του Παναμά εγκαινιάστηκε το 1914 και έκτοτε οι ΗΠΑ την εκμεταλλεύονταν οικονομικά. Το 1977 ο τότε πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ, σύνηψε συμφωνία, η οποία κατέληξε στη μεταβίβαση του ελέγχου της διώρυγας στον Παναμά το 1999. Τώρα ο Τραμπ, θέλει να την «πάρει πίσω» και ο λόγος είναι να τη διασχίζουν οικονομικότερα τα αμερικανικά πλοία.
Η Κίνα εν τω μεταξύ συνεχίζει την προσπάθεια να αυξήσει την επιρροή της στη χώρα. Έτσι αφού το 2017, ο Παναμάς πείστηκε να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν, την επόμενη χρονιά έγινε η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που υπέγραψε στην Πρωτοβουλία Belt and Road.
Ακολούθως η Κίνα πρότεινε την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας μήκους 250 μιλίων από την πόλη του Παναμά, την πρωτεύουσα, προς τα δυτικά σύνορα με την Κόστα Ρίκα και προσφέρθηκε να βοηθήσει στην κατασκευή μιας νέας γραμμής του μετρό στην Πόλη του Παναμά.
Μια κοινοπραξία κινεζικών εταιρειών, με επικεφαλής τον όμιλο Landbridge, άρχισε να αναπτύσσει ένα λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων και μια κινεζική κρατική εταιρεία κέρδισε συμβόλαιο 1,4 δισεκατομμυρίων $ για την κατασκευή μιας τέταρτης γέφυρας πάνω από τη Διώρυγα του Παναμά.
Η Κίνα ενίσχυσε επίσης τις προσπάθειές της για ήπια ισχύ, ιδρύοντας ένα Ινστιτούτο Κομφούκιου για την προώθηση της κινεζικής κουλτούρας και γλώσσας και δωρίζοντας προμήθειες υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid.
Οι ισχυρισμοί του Τραμπ ότι η Κίνα ελέγχει το κανάλι φαίνεται να βασίζονται στο γεγονός ότι οι κινεζικές εταιρείες έχουν πράγματι μερίδιο στην πλωτή οδό. Επί του παρόντος, η Panama Ports Company, θυγατρική της Hutchison Ports με έδρα το Χονγκ Κονγκ, διαχειρίζεται τα λιμάνια Balboa και Cristóbal στην είσοδο και έξοδο της διώρυγας. Η εταιρεία ανανέωσε πρόσφατα τη μίσθωση για τη διαχείριση αυτών των λιμένων μέχρι το 2047.
Η κατάσταση στη διώρυγα έχει επίσης και μια άλλη καθοριστική διάσταση. Το κανάλι του Παναμά στεγνώνει και εδώ και αρκετούς μήνες, η ξηρασία έχει δημιουργήσει μεγάλο μποτιλιάρισμα στη Διώρυγα, καθώς η στάθμη των υδάτων του είναι χαμηλότερη από ποτέ .
Οι περιορισμοί οδήγησαν σε καθυστερήσεις, αυξημένα έξοδα αποστολής και αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον ενός από τα κρίσιμα εμπορικά σημεία διέλευσης στον κόσμο, αναστατώνοντας τη διεθνή ναυτιλιακή βιομηχανία. Περίπου το 5 % του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου διέρχεται από το κανάλι, το οποίο είναι η πύλη για το 40 % της κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων στις ΗΠΑ.
Η ξηρασία οφείλεται στο φαινόμενο Ελ Νίνιο, όπου όταν οι θερμοκρασίες των ωκεανών αυξάνονται οι βροχοπτώσεις μειώνονται. Κάθε διέλευση απαιτεί περίπου 52 εκατομμύρια γαλόνια γλυκού νερού για να ανυψωθούν και να κατέβουν τα πλοία μέσα και έξω από το κανάλι. Αυτό το νερό προέρχεται από τεχνητές λίμνες που βασίζονται στις βροχοπτώσεις. Η λίμνη Gatun, η οποία τροφοδοτεί το κανάλι, παρέχει επίσης το μισό πόσιμο νερό του Παναμά.
Οι αξιωματούχοι του Παναμά απάντησαν στην ξηρασία με αυστηρούς ελέγχους στη διέλευση από το κανάλι, περιορίζοντας τη διέλευση μέσω της διώρυγας, από 36 σε 24 πλοία την ημέρα, ένα όριο που θα μειωθεί περαιτέρω στα 18 πλοία τον Φεβρουάριο. Η ετήσια διέλευση περίπου 13.000 πλοίων, έχει μειωθεί σε μόνο 10.000 πλοία. Ταυτόχρονα για αναπλήρωση των χαμένων εσόδων επιβάλλεται πλειστηριασμός, όπου περνάει νωρίτερα όποιος πληρώσει περισσότερα!
Αλλά η ουσιαστική λύση είναι η δημιουργία μιας δεύτερης πηγής νερού για το κανάλι με το προτεινόμενο φράγμα στο Río Indio. Τον περασμένο μήνα, το Ανώτατο Δικαστήριο του Παναμά ήρε κάποιους νομικούς και περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Η αρχή του καναλιού προχωρά τώρα με τον σχεδιασμό του έργου, το οποίο αναμένεται να διαρκέσει έξι χρόνια και να κοστίσει 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Κατά την εκτίμησή μας η επιθετική τακτική Τράμπ επιδιώκει λοιπόν, να φοβίσει και να «υφαρπάξει» το παραπάνω έργο, διεκδικώντας με αξιώσεις άμεση παρέμβαση στη διαχείριση της διώρυγας και βεβαίως αποτρέποντας την διαφαινόμενη εμπλοκή της Κίνας.
Ο Τράμπ παίζει το παιχνίδι του, χωρίς να μετακινεί ούτε ένα πραγματικό πιόνι στη παγκόσμια σκακιέρα, όπως έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του, στη Ναυτεμπορική, ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ψύλος.
Του Απόστολου Τσιμογιάννη
Ο Απόστολος Τσιμογιάννης είναι Υποστράτηγος (ε.α), με μεγάλη επιτελική και διοικητική εμπειρία στον τομέα των Millitary Logistics. Έχει υπηρετήσει σε ανάλογη επιτελική θέση του NATO/NSPA. Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Logistics.
