Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Η αμοιβαία καχυποψία μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας αυξάνεται καθώς η Άγκυρα συνεργάζεται με την Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ, μειώνοντας παράλληλα-ως ένα βαθμό- την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια.
Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για την Tουρκία να ελιχθεί με επιτυχία μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Ενώ το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας σχεδόν διπλασιάστηκε το 2022 μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, οι σχέσεις έχουν έκτοτε ψυχρανθεί, ιδιαίτερα στους τομείς του πετρελαίου, και της ατομικής ενέργειας.
Η δυσπιστία έχει τροφοδοτηθεί από τις τουρκικές εξαγωγές όπλων στο Κίεβο, την κατάληψη της εξουσίας από φιλοτουρκικούς αντάρτες στη Συρία, τη φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στον Νότιο Καύκασο και την αναπροσαρμογή του ρόλου της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.
Η Tουρκία έχει εμπλακεί σε πολλά στρατιωτικά επεισόδια στο πλαίσιο των μαχών στην Ουκρανία. Στις 17 Νοεμβρίου, η Ρωσία επιτέθηκε σε ένα τουρκικό δεξαμενόπλοιο LNG αγκυροβολημένο στην Οδησσό. Τον Αύγουστο, ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν ένα εργοστάσιο που κατασκευάζεται κοντά στο Κίεβο για να παράγει τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar.
Η Μόσχα έχει επανειλημμένα εκφράσει την αντίρρησή της να προμηθεύσει η Tουρκία όπλα στο Κίεβο. Η Άγκυρα από την πλευρά της ως μεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, εκνευρίζεται από την προσέγγιση της Ρωσίας στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις ιδιαίτερα για τα μαξιμαλιστικά αιτήματά της και την χαμηλού επιπέδου αντιπροσωπεία που έστειλε στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης.
Η Tουρκία υποστηρίζει την ουκρανική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα , και υποστηρίζει τις φιλοδοξίες του Κιέβου να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Παρ” όλα αυτά, οι διαφωνίες για την Ουκρανία είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Παρά τις επανειλημμένες προσκλήσεις, ο Πούτιν έχει αρνηθεί να επισκεφθεί την Tουρκία τα τελευταία χρόνια , πιθανότατα λόγω των εκκρεμών διεθνών ενταλμάτων σύλληψης στο όνομά του, και για το γεγονός ότι η χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ .
Ειδικότερα, η δυσπιστία έχει διευρυνθεί καθώς αυξάνονται οι εκκλήσεις για την Tουρκία να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, με πολλούς Ευρωπαίους αξιωματούχους να πιέζουν για μεγαλύτερη αμυντική συνεργασία. Τόσο η Γερμανία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκριναν πρόσφατα την από καιρό καθυστερημένη πώληση αεροσκαφών Eurofighter και, συμβολικά, η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ του 2026 θα πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα.
Ο Ερντογάν θα ήθελε οι ΗΠΑ είτε να βοηθήσουν τη Συρία να ενσωματώσει τους Κούρδους στον νέο στρατό της χώρας ,είτε να δώσουν πράσινο φως σε μια τουρκική στρατιωτική επιχείρηση εναντίον τους στο εσωτερικό της Συρίας.
Μια τέτοια στροφή με τις ΗΠΑ σημαίνει ότι είναι όλο και πιο δύσκολο για την Άγκυρα να αντισταθεί στις πιέσεις να συμμορφωθεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Τώρα ο διάδοχος του Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ, απαιτεί από την Tουρκία να απογαλακτιστεί από το ρωσικό πετρέλαιο. Ως αποτέλεσμα, οι εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου στην Tουρκία μειώθηκαν περισσότερο από 60% τον Οκτώβριο σε 26.000 τόνους την ημέρα. Ο Οκτώβριος είδε επίσης τους όγκους ρωσικού ντίζελ με προορισμό τα τουρκικά λιμάνια να μειώνονται κατά 19%.
Οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου έχουν επίσης μειωθεί. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το μερίδιο της Ρωσίας στην τουρκική αγορά φυσικού αερίου έχει μειωθεί από 45% σε 36%. Όλο και περισσότερο, η Tουρκία αντικαθιστά το ρωσικό φυσικό αέριο με LNG. Το 2024, το LNG κάλυψε το 31% των αναγκών της για φυσικό αέριο, ανεβαίνοντας στο 44% το πρώτο τρίμηνο του 2025.
Τον Σεπτέμβριο, η Άγκυρα υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την αμερικανική εταιρεία Mercuria για την προμήθεια LNG για διάστημα είκοσι ετών , η οποία προφανώς θα βοηθήσει στην περαιτέρω μείωση των ρωσικών εισαγωγών
Δεν αποτελεί έκπληξη, επομένως, το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας για τη δημιουργία ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία φαίνεται να έχουν καταρρεύσει.
Στους βράχους βρίσκονται και οι δεσμοί ατομικής ενέργειας Ρωσίας-Tουρκίας. Ο πυρηνικός σταθμός Akkuyu της Tουρκίας που κατασκευάζεται από τη ρωσική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Rosatom, επρόκειτο να ξεκινήσει πέρυσι, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ακόμα.
Αυτή τη στιγμή καθυστερεί η άρνηση της γερμανικής εταιρείας Siemens να προμηθεύσει τουρμπίνες λόγω των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν επίσης ότι η Rosatom απέτυχε να παράσχει προγραμματισμένη χρηματοδότηση.
Φλερτάροντας με τον Τραμπ, ο Ερντογάν δεν ελπίζει μόνο για περισσότερες επενδύσεις των ΗΠΑ και σε μια νέα πολιτική των ΗΠΑ για τους Κούρδους της Συρίας. Ελπίζει επίσης ότι η Άγκυρα θα συμμετάσχει για άλλη μια φορά στην παραγωγή του μαχητικού F-35 .
Οι εξελίξεις σε άλλα μέρη του κόσμου έχουν επίσης τροφοδοτήσει εντάσεις. Στη Μέση Ανατολή, ήταν η πτώση του υποστηριζόμενου από τη Μόσχα καθεστώτος του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία και η κατάληψη της εξουσίας από τους αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.
Στον Νότιο Καύκασο, η εμπλοκή του Τραμπ σε κοινή διακήρυξη ειρήνης από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν ενίσχυσε τη θέση τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Άγκυρας με το κόστος της επιρροής της Ρωσίας εκεί.
Η συνεργασία Ρωσίας-Tουρκίας έχει αποδυναμωθεί τόσο σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της τεράστιας δαπάνης πόρων της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, της μετατόπισης της Άγκυρας προς την Ουάσιγκτον, τον τερματισμό του λεγόμενου Astana Format (που αποτελείται από τη Ρωσία, την Tουρκία και το Ιράν) που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τις μάχες στη Συρία και τη διαφοροποίηση του εξωτερικού εμπορίου της .
Φυσικά, η Μόσχα και η Άγκυρα εξακολουθούν να έχουν μια σημαντική οικονομική σχέση από την ατομική ενέργεια ως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Θα ήταν επομένως αδύνατο για αυτούς να σπάσουν πλήρως ο ένας τον άλλον εν μία νυκτί, ακόμη και αν το ήθελαν.
