Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Την προηγούμενη εβδομάδα έλαβε χώρα στην Βελγική πρωτεύουσα η σύνοδος των υπεξ της Ατλαντικής Συμμαχίας (με φυσική παρουσία των 30 υπουργών εξωτερικών των κρατών-μελών ), ως και μέσω τηλεδιάσκεψης η σύνοδος κορυφής της ΕΕ,όπου συζητήθηκαν στην μεν πρώτη θέματα που αφορούν το μέλλον του ΝΑΤΟ προς το 2030,βάσει των σκέψεων , εισηγήσεων ως και προτάσεων του ΓΓ Γενς Στόλντεμπεργκ, και των επιτελών του ,οι σχέσεις με Πεκίνο και Μόσχα,τις υβριδικές και άλλες απειλές ,καθώς και ζητήματα με λίαν υπολογίσιμη περιφερική σπουδαιότητα για την ασφάλεια του δυτικού κόσμου.
Στην σύνοδο της ΕΕ πέραν των διαφόρων ζητημάτων που σχετίζονται με την υγειονομική κρίση/λόγω της πανδημίας και τον εμβολιασμό, προφανώς δόθηκε επιμέρους σπουδαιότητα και ενδιαφέρον στις “εύθραυστες” σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία.Στην ΕΕ ασφαλώς υπήρχε η δυνατότητα ως forum να εκτιμηθούν και αξιολογηθούν πολλά επιμέρους ζητήματα των σχέσεων της Άγκυρας με την ΕΕ (πχ θετική ατζέντα,Τουρκική ναυτική προκλητικότητα στην Μεσόγειο,ανθρώπινα δικαιώματα μεταναστευτικό,ενεργειακές κινήσεις κα), γιατί η Τουρκία δεν είναι μέλος της Ένωσης,άρα μπορεί να ανοίξει η “βεντάλια” για το μέλλον των σχέσεων της σε όλα τα πλαίσια.(πολιτικά-οικονομικά -ενεργειακά- ανθρωπιστικά -μεταναστευτικά κα)
Από την άλλη πλευρά στο ΝΑΤΟ που είναι πολιτικο-στρατιωτικός οργανισμός με υπολογίσιμη παγκόσμια παρουσία ισχύος ,ως και με μόνιμη συμμετοχή ως κράτος-μέλος της Τουρκίας δεν μπορούν να προκληθούν έντονες συζητήσεις για την συμπεριφορά της, αφού διαθέτει το δικαίωμα του βέτο.Και ως εκ τούτου μόνο οι Αμερικανοί που έχουν ορισμένα “ανοικτά ζητήματα” με την Άγκυρα τοποθετήθηκαν μέσω του υπεξ Άντονι Μπλίνκεν για την περίπτωση των Ρωσικού αντιαεροπορικού/αντιπυραυλικού συστήματος S 400.Άλλωστε πολλές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ δεν έχουν επιδείξει ουσιαστικό και παρεμβατικό ενδιαφέρον για τα εξοπλιστικά προγράμματα της Άγκυρας ενώ ορισμένες από αυτές τα ενισχύουν με αρκετούς τρόπους.
Πάντως και οι δύο σύνοδοι κατέγραψαν διάφορα θέματα- κλειδιά ,που θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη, ενώ σταδιακά θα διαμορφώνεται ,ένα νέο πλαίσιο απειλών ως και κινδύνων που είναι άγνωστο που θα οδηγήσουν ως και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τους στην παγκόσμια- περιφερειακή και εθνική ασφάλεια,συνεργασία,αντιμετώπιση νέων απειλών διαφόρων παραμέτρων και χαρακτηριστικών ,, επηρεασμών, παραγόντων,ορίων και τάσεων.Αν δεν αντιληφθούμε σταδιακά ,που βαίνουν τα πράγματα,τότε υπάρχουν και εγκυμονούν κίνδυνοι υβριδικής, ασύμμετρης ,μη- γραμμικής μορφής ,που εντάσσονται σε νέα πεδία αντιπαραθέσεων , ενώ είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη η διαφορετική φύση του σημερινού και αυριανού πολέμου ή των κρίσεων.
Πρώτο. Μετά από τέσσερα χρόνια Τραμπικής αλλοπρόσαλλης,εκκεντρικής προβληματικής ως και κομπλεξικής συμπεριφοράς στα διεθνή δρώμενα οι Αμερικανοί επιστρέφουν σε όλα τα μέτωπά.Σε Ασία-Ειρηνικό στα Διατλαντικά,στις σκληρές σχέσεις με Μόσχα και Πεκίνο, στις διεθνείς συμφωνίες για τα περιβαλλοντικά,τον αφοπλισμό τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ,κα,στην αναβάθμιση της συλλογής στρατηγικών και άλλων πληροφοριών ,πιθανότατα να επιστρέψουν στη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ,σε Μεσανατολικά ζητήματα(Συρία-Υεμένη),στην Αρκτική ζώνη καΟι χρονικά παρατεταμένες φετινές στρατιωτικές ασκήσεις-εν μέσω πανδημίας-σε Βαλτική,Μαύρη Θάλασσα,Μαγκρέμπ κα αποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ απέναντι στην Ρωσία εμφανίζονται πιο ουσιώδεις,ενώ οι ασκήσεις σε Ασία-Ειρηνικό όπως η RIMPAC θα είναι “ισχυρά σήματα’ προς τους Κινέζους επεκτατιστές και στις αντιδημοκρατικές θέσεις τους (σε Θιβέτ-Χόνγκ Κόνγκ-Ταιβάν και νότια Σινική Θάλασσα) .Η Τραμπική μη-εμπλοκή στο παγκόσμιο γίγνεσθαι προκάλεσε την μείωση της Αμερικανικής παρουσίας σε όλα τα μέτωπα. Ο Τραμπ δεν πραγματοποίησε ούτε ένα ταξίδι στην Αφρική ,ενώ μόνο λόγω της συνόδου κορυφής του G 20 βρέθηκε στην Αργεντινή.Οι Αμερικανοί επιστρέφουν πολύπλευρα και στο νότιο ημισφαίριο.Τα αποτελέσματα της απαράδεκτης πολιτικής του είναι εμφανέστατα στο Ιράν,στον βρώμικο πόλεμο της Υεμένης,στη Βενεζουέλα,στις σχέσεις με την θρασύτατη βόρεια Κορέα κλπ.
Δεύτερο:Η νέα Αμερικανική κατεύθυνση δείχνει αναβάθμιση και παγκόσμιο ρόλο στο ΝΑΤΟ. Στο εξής η Ατλαντική Συμμαχία θα έχει ενισχυμένη και πολυδιάστατη συνεργασία με πάρα πολλά κράτη- συμμετοχή σε διεθνή προγράμματα, ενώ ο Στόλντεμπεργκ,θα δίνει το ‘πράσινο φως” για εκτενείς πολιτικές διαβουλεύσεις(άρθρο4) ως και συμμετοχή της συμμαχίας σε μη -στρατιωτικής φύσης προγράμματα όπως σε ζητήματα που αφορούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σε ναυτική ασφάλεια, σε ζητήματα του διαστημικού χώρου με ενεργό συμμετοχή του ΝΑΤΟ, σε νέες μορφές αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, κα. Επίσης το ΝΑΤΟ θα διαδραματίζει πιο εντόνους διαμεσολαβητικούς ρόλους, σε εκπαίδευση ξενών στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων , σε προώθηση νέων τεχνολογιών ,στον κυβερνοπόλεμο κα.Τα περίπου 20 Κέντρα Αριστείας του ΝΑΤΟ για διάφορες αποστολές και προγράμματα θα ενδυναμωθούν και οι ΗΠΑ θα συνδράμουν στην επέκταση των δραστηριοτήτων τους.Βάσει του ΝΑΤΟ 2030 ειδική προτεραιότητα θα αποτελέσει η αποτροπή/αντιμετώπιση των “επιθέσεων’ παραπληροφόρησης ,και προπαγάνδας από Ρωσία και Κίνα κατά της Δύσης.Σε αυτό τοτομέα θα διευρυνθεί και εμπεδωθεί η συνεργασία με την ΕΕ,με πρωτοπόρες χώρες τη Φιλανδία,τη Τσεχία,τη Λετονία και την Ρουμανία.
Τρίτο :Ή ανατολική Μεσόγειος θα είναι από τις γεωγραφικές ζώνες με πολύ ενδιαφέρον ,όπου το ΝΑΤΟ θα είναι η επικυρίαρχη δύναμη.Υπάρχουν πολλά ζητήματα που αποτελούν παράγοντες αποσταθεροποίησης ,όπως η κατάσταση στη Λιβύη, βόρεια Συρία,το απαράδεκτο καθεστώς Άσαντ στη Δαμασκό,,η Ρωσική στρατιωτική παρουσία σε Λιβύη και Συρία,το πλέγμα των Κουρδικών φιλοδοξιών,το αντιδημοκρατικό καθεστώς της Αιγύπτου,τα Αφρικανικά μεταναστευτικά ρεύματα και οι σχέσεις με εξτρεμιστικά-τρομοκρατικά κυκλώματα, η θαλάσσια ασφάλεια,το Ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα , η Τουρκική αχαλίνωτη διεισδυτικότητα σε πολλές περιοχές,ενώ οι Νατοϊκοί κύκλοι κύκλοι δεν βλέπουν και αξιολογούν ως θετική τη στάση της Γαλλίας να έχει πιο εμφανή παρουσία. Επίσης μέσα από δύο πολύ πρόσφατες ως και σημαντικές μελέτες του Βρετανικού υπουργείου άμυνας παρατηρείται μία τάση το Λονδίνο να επιστρέφει και να εμπλέκεται σε κρίσιμες ζώνες,αλλά και στους ‘διαδρόμους ενός παγκοσμιοποιημένου ΝΆΤΟ’. Αυτά η χώρα μας θα πρέπει να τα παρακολουθεί και αξιολογεί ανάλογα και εμπεριστατωμένα.
Τέταρτο:Η Τουρκία και οι ΗΠΑ κυρίως θα έχουν αρκετή ένταση φανερά αλλά και κρυφά στις προσεχείς διμερείς σχέσεις τους. Προέχει να βρεθεί μία έστω οριακή λύση στην περίπτωση των S400. Δύσκολα να υποχωρήσουν ,ειδικά οι Τούρκοι που παρά τα εντυπωσιακά εξοπλιστικά εγχώρια προγράμματά τους , βρίσκονται σε φάση αναζήτησης νέου μαχητικού αεροσκάφους ,ενώ παράλληλα επιδιώκουν την καθολική αναβάθμιση της αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας.Δεν υπάρχει περίπτωση να αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ αλλά όσο πλησιάζουν τα 100χρόνια από την σύσταση του νέου κράτους καθώς και οι προεδρικές-βουλευτικές εκλογές,λογικά θα αναμένουμε πολλά…. Έχουν ευέλικτη διπλωματία και προσαρμόζονται αρκετά εύκολα σε προσωρινή αλλαγή θέσεων μέσω τακτικών ελιγμών.Παρά τα πρόσφατα”καρότα και μαστίγια “από τις αποφάσεις των Ευρωπαίων ,τη θετική ατζέντα , την έκθεση Μπορέλ,κα , ο θεατρινισμός , η διγλωσσία και οι θεωρητικές χαμαιλεοντικές “αλλαγές” στην στάση τους θα κυριαρχούν σε πολλές θέσεις της Άγκυρας.Για τους Αμερικανούς σημαντικό ρόλο παίζουν τα περιφερειακά θέματα,για αυτό και λόγω Ρωσίας θα αναπροσαρμόζουν την στάση τους απέναντι στην Άγκυρα.Εφόσον η Άγκυρα είναι παρούσα σε πολλές εστίες περιφερειακών συγκρούσεων -όπου υπάρχουν Ρωσικά και Κινεζικά συμφέροντα – οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να αποκλείσουν την Άγκυρα από το να έχει λόγο και ρόλο..Αν τυχόν η Τουρκία μετατοπίσει τα πράγματα προς την Ευρασία ,τότε στην περιοχή μας θα έχουμε δραματικές εξελίξεις και πρωτοφανείς γεωπολιτικό-οικονομικές αναπροσαρμογές και χαοτικές καταστάσεις.
Πέμπτο: Συμπερασματικά εισερχόμαστε σε ένα τούνελ πολύ σοβαρών και πολυδιάστατων εξελίξεων σε ολόκληρη την υδρόγειο, καθώς και σε ανατολική Μεσόγειο -Μέση Ανατολή-Ινδική υποήπειρο μέχρι την ζώνη του Ειρηνικού.Στα θετικά εντάσσεται η μετά από 4-5 χρόνια επιστροφή (σε υπολογίσιμο βαθμό των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ. στην ενεργό πραγματικότητα των διεθνών εξελίξεων.. Όμως από την άλλη πλευρά Μόσχα -Πεκίνο και Τεχεράνη έχουν ισχυρή αναθεωρητική ατζέντα που προβληματίζει.Δύο κράτη τα οποία θα πρέπει να παρακολουθούμε τις κινήσεις τους όχι μόνο σε περιφερειακή αλλά σε παγκόσμια βάση είναι η Τουρκία και το πυρηνικό Πακιστάν, με αρκετά πλούσιο οπλοστάσια(που μεταξύ τους συνεργάζονται σε πολλά,..). Η Ελλάδα καλείται να υποστηρίξει τα εθνικά της συμφέροντα σε ένα δύσκολο τοπίο περιφερειακών ανταγωνισμών και όσο ποτέ άλλοτε η εθνική μας άμυνα,η διπλωματία μας ,η δημογραφική της μειονεκτική μας θέση ως ,και η μετά COVID- 19 οριακότατη κατάσταση που μας περιμένει , θα δοκιμαστούν πάρα πολύ.
