ου Δημητρίου Καρατζίδη ⃰
Το αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα ταξινομείται στο προ-δημοκρατικό στάδιο της ανθρώπινης πολιτικής εξέλιξης. Είναι δηλαδή το στάδιο που στην εξελικτική διαδρομή των κοινωνιών προς την πρόοδο εμφανίζεται πριν τη δημοκρατία. Είναι ένα πολιτικό σύστημα που μοιάζει με τη δημοκρατία ως προς την συγκρότηση της κοινωνίας σε πολιτειακό θεσμό, δηλαδή σε Δήμο και αποτελεί τον «προθάλαμο» της μετάβασης της κοινωνίας στη δημοκρατία.
Στο αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα οι πολίτες «εκπαιδεύονται» και διαπιστώνουν ότι για να συνεχίσουν τον δρόμο που οδηγηθεί προς την πρόοδο πρέπει ως κοινωνία να κατακτήσουν την καθολική ελευθερία (ατομική, κοινωνική και πολιτική ελευθερία), που αποτελεί και τον απώτερο στόχο τους. Για την επίτευξη αυτού του υπέρτατου στόχου της απολαβής της καθολικής ελευθερίας, μοναδικό μέσο αποτελεί η καθιέρωση δημοκρατικού πολιτικού συστήματος.
Η κοινωνία της δημοκρατίας είναι πολιτική κοινωνία, στην οποία ο πολίτης κατέχει την καθολική ελευθερία. Στις μέρες μας ως πολίτες/υπήκοοι απολαμβάνουμε μόνο την ατομική ελευθερία και έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας για να κατορθώσουμε να κατακτήσουμε την κοινωνική και την πολιτική ελευθερία. Είμαστε τόσο πολύ μακριά από τη Δημοκρατία, έτσι ώστε να μην μπορούμε ενδεχομένως καν να φανταστούμε πως θα ήταν η ζωή μας ως πολίτες μιας δημοκρατικής πολιτείας.
Στη Δημοκρατία η κοινωνία είναι συγκροτημένη σε πολιτειακό θεσμό δηλαδή σε Δήμο, ο οποίος όχι μόνο κατέχει τις ιδιότητες του εντολέα και του εντολοδόχου, αλλά ασκεί και την κυβερνητική, τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία. Το πολιτικό προσωπικό κατέχει την ιδιότητα του συμβούλου του Δήμου στη διαδικασία λήψεως των πολιτικών αποφάσεών, τις οποίες στη συνέχεια είναι υποχρεωμένο να τις διεκπεραιώνει με το βέλτιστο τρόπο και με γνώμονα το κοινό/κοινωνικό συμφέρον.
Στο προ-δημοκρατικό πολιτικό σύστημα της αντιπροσώπευσης, η κοινωνία είναι συγκροτημένη σε Δήμο, όπως και στη Δημοκρατία, όμως εδώ ο Δήμος ασκεί μόνο συναφείς προς την ιδιότητα του εντολέα πολιτικές αρμοδιότητες (Δήμος-εντολέας) εκχωρώντας τις ιδιότητες του εντολοδόχου στους πολιτικούς. Οι ιδιότητες του εντολέα (αντιπροσωπευόμενου) και των εντολοδόχων(των αντιπρόσωπων) ανήκουν σε διαφορετικούς φορείς. Εντολέας είναι η κοινωνία συγκροτημένη σε Δήμο και εντολοδόχοι της οι πολιτικοί.
Η παραπάνω διακριτή συνάντηση εντός του πολιτικού συστήματος των καταστατικών του στοιχείων που είναι οι ιδιότητες του εντολέα και του εντολοδόχου, δηλαδή του αντιπροσωπευόμενου και του αντιπροσώπου αντίστοιχα, αποτελεί και την «αντιπροσωπευτική αρχή» που διέπει το πολιτικό σύστημα της αντιπροσώπευσης.
Στα σημερινά πολιτικά συστήματα του συνόλου των χωρών του δυτικού κόσμου, οι ιδιότητες του εντολέα και του εντολοδόχου ανήκουν «κατά γράμμα» στο κράτος. Αποτελούν επομένως προ-αντιπροσωπευτικά πολιτικά συστήματα, τα οποία αναλογικά προσομοιάζουν με το «αισυμνητικό» πολιτικό σύστημα της Αθήνας στην προ-Σολώνεια εποχή (7ος και 6ος περίπου αιώνες).
Ο αισυμνήτης συγκέντρωνε τις πολιτικές αρμοδιότητες της «εισήγησης» της «απόφασης» και της «εκτέλεσης», δηλαδή την καθολική πολιτική αρμοδιότητα. Γι΄αυτό και ο Αριστοτέλης επισημαίνει ότι ο αισυμνήτης ήταν «μόναρχος». Ο αισυμνήτης «άρχει δεσποτικώς κατά την αυτού γνώμη». Δεν είναι όμως ο κλασικός τύραννος που είναι «κύριος πάντων», ούτε «κατά την αυτού βούλησιν πάντα πράττειν». Η εξουσία του αισυμνήτη είναι προσωποπαγής (την πολιτική εξουσία την κατείχε ο ανώτατος πολιτικός άρχοντας) και αιρετή («αιρετή τυραννίς») για ορισμένα χρόνια, «δια βίου» ή για διενέργεια ορισμένων πράξεων.
Η εξουσία του αισυμνήτη προσομοιάζει με αυτή του προέδρου/πρωθυπουργού των πολιτικών συστημάτων του συνόλου των χωρών του δυτικού κόσμου της εποχής μας. Εκτιμώ ότι αυτός είναι και ο λόγος που ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης χαρακτηρίζει αυτά τα ολιγαρχικά πολιτικά συστήματα ως «αιρετές μοναρχίες».
Η πολιτική επιστήμη μας διδάσκει ότι αντιπροσωπευτικό ήταν το πολιτικό σύστημα που εγκαθίδρυσε με τις μεταρρυθμίσεις του στην Αθήνα ο αισυμνήτης/διαλλακτής Σόλων. Ο σοφός αυτός νομοθέτης που εκλέχθηκε με καθολική ψηφοφορία, εκμεταλλευόμενος τις έκτακτες εξουσίες που του παρείχαν με την ψήφο τους οι Αθηναίοι της προ-δημοκρατικής Αθήνας, θέσπισε την κοινωνία της πόλης σε Δήμο και της έδωσε τις παρακάτω αρμοδιότητες:
– Το «εκλέγειν».
Η κοινωνία είναι αυτή που εκλέγει το πολιτικό προσωπικό. Δηλαδή η κοινωνία δεν επιλέγει μεταξύ των πολιτικών που προωθούν οι διάφοροι μηχανισμοί, οι οποίοι κατά κανόνα ενεργούν ιδιοτελώς, αλλά η ίδια ως εντολέας επιλέγει τους κατάλληλους για το πολιτικό αξίωμα, από τους οποίους στη συνέχεια θα εκλέξει τους καταλληλότερους στους οποίους και θα δώσει την εντολή να κυβερνήσουν.
– Το «ελέγχειν».
Η κοινωνία αξιολογεί, ελέγχει διαρκώς το πολιτικό προσωπικό, το οποίο η ίδια έχει επιλέξει και εκλέξει. Ο πολιτικός ως εντολοδόχος είναι υποχρεωμένος να εκτελεί με ακρίβεια τα καθήκοντα που απορρέουν από τη θέση που κατέχει και τα οποία αφορούν τη διακυβέρνηση και το νομοθετικό έργο .
– Το «ανακαλείν».
Η κοινωνία δύναται ανά πάσα στιγμή να ανακαλέσει τον εντολοδόχο πολιτικό, εφόσον κρίνει ότι δεν ανταποκρίνονται στα καθήκοντά του. Επίσης έχει τη δυνατότητα να ακυρώνει τις αποφάσεις των εντολοδόχων πολιτικών που κρίνει ότι δεν εξυπηρετούν το κοινό συμφέρον.
– Το «ευθύνειν».
Η κοινωνία καθορίζει τις ευθύνες που επιφορτίζεται το πολιτικό προσωπικό και παραπέμπει στη δικαιοσύνη όσους παρεκτρέπονται και προκαλούν βλάβη στο κοινό συμφέρον. Δηλαδή οι πολιτικοί υπόκεινται στη δικαιοσύνη και λογοδοτούν ανά πάσα στιγμή για τα πολιτικά τους πεπραγμένα.
Ο εντολοδόχος πολιτικός είναι υπεύθυνος για οποιαδήποτε βλάβη η οποία θα προέλθει είτε από μια κατάχρηση της εξουσίας που κατέχει λόγω θέσεως είτε λόγω της εσφαλμένης πολιτικής που ακολούθησε. Η ευθύνη δεν συμψηφίζεται με την ανάκληση της εντολής ή με την αλλαγή πολιτικής του εντολοδόχου για το μέλλον και ο πολιτικός υπόκειται μόνο στη δικαιοσύνη.
Ο Αριστοτέλης υπογραμμίζει ότι το πολιτικό έγκλημα, είτε αυτό τελείται από τον εντολοδόχο πολιτικό είτε από έναν απλό (πολιτικό) ρήτορα, τιμωρείται αυστηρότερα στη Δημοκρατία (άρα και στην αντιπροσωπευτική πολιτεία), επειδή προκαλεί πολύ μεγαλύτερη βλάβη (βλάβη σε ολόκληρη την κοινωνία), από αυτή που προκαλεί το κοινό έγκλημα.
– Το καθορίζειν το σκοπό της πολιτικής.
Η κοινωνία καθορίζει το γενικό πλαίσιο το μέσα στο οποίο θα πολιτεύεται το πολιτικό προσωπικό. Δηλαδή ο εντολέας (κοινωνία) καθορίζει όχι μόνο το σκοπό της πολιτικής και γενικά το περιεχόμενο των πολιτικών που θα εφαρμοσθούν, αλλά και τον χρόνο εφαρμογής τους. Ελέγχει πλήρως τα στάδια υλοποίησης του έργου και δύναται να μεταβάλει κατά την κρίση της το περιεχόμενο της εντολής ή και τον σκοπό και το περιεχόμενο της πολιτικής.
Ο σκοπός της πολιτικής είναι το κοινό/κοινωνικό συμφέρον (κοινωνική βούληση) και όχι «νεφελώδεις έννοιες, όπως το γενικό, εθνικό ή δημόσιο συμφέρον, των οποίων αυθεντικός εκφραστής ορίζεται το κράτος και όχι η κοινωνία».
Οι «νεφελώδεις έννοιες» εθνικό συμφέρον, γενικό ή δημόσιο συμφέρον καθορίζονται αποκλειστικά από τον κάτοχο της κρατικής εξουσίας και όχι από την κοινωνία. Και όταν ο σκοπός της πολιτικής δεν είναι το κοινό/κοινωνικό συμφέρον, αλλά οι παραπάνω «νεφελώδεις έννοιες, τότε η πολιτική πράξη και, συνακόλουθα, η πολιτική τάξη τοποθετούνται υπεράνω του νόμου, δεν υπόκεινται στη δικαιοσύνη». Εξού και η εμφάνιση της ασυλίας του πολιτικού προσωπικού, που αποτελεί ίδιον των προ-αντιπροσωπευτικών πολιτικών συστημάτων.
Από τα παραπάνω μπορούμε με ευκολία να συμπεράνουμε ότι στην αντιπροσώπευση και πολύ περισσότερο στη Δημοκρατία, το πολιτικό σύστημα συγκροτείται με όρους «δημοσιότητας» με σκοπό να αποφεύγεται η ιδιοποίηση του δημοσίου χώρου, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία προδιάθεσης του πολιτικού προσωπικού στη διαφθορά. Στα σημερινά προ-αντιπροσωπευτικά πολιτικά συστήματα, υπάρχει εκτεταμένη διαφθορά γιατί το αίτημα της καταπολέμησης τίθεται κυρίως στην ηθική του βάση και δευτερευόντως στην πολιτική του βάση (πολιτικά). Και η κατάσταση αυτή θα συνεχίσει επιδεινούμενη γιατί η Δημοκρατία όπως και η αντιπροσώπευση, όπου το φαινόμενο της διαφθοράς εξαφανίζεται, δεν αποτελούν ακόμη πολιτικό αίτημα της κοινωνίας του σήμερα.
Εν κατακλείδι στην Πατρίδα μας το ενδημικό φαινόμενο της διαφθοράς θα συνεχίσει να ευδοκιμεί εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας. Όχι μόνο γιατί έχουμε ένα προ-αντιπροσωπευτικό, ολιγαρχικό πολιτικό σύστημα «αιρετής μοναρχίας», με τον εκάστοτε πρωθυπουργό ως εκλεγμένο μονάρχη. Αλλά κυρίως γιατί κατέχουμε ως χώρα το θλιβερό και μοναδικό θα έλεγα «προνόμιο» να έχουμε και κάτι ακόμη χειρότερο. Την ΚΟΜΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑ, η οποίο αποτελεί και το ιδανικό πολιτικό σύστημα για την εκκόλαψη της διαφθοράς.
⃰ Ο Δημήτριος Καρατζίδης είναι Ταξίαρχος ε.α. και απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Αμύνης. Έχει μεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Στρατηγική και στις Διεθνείς Σχέσεις από το Πανεπιστήμιο του Πλύμουθ, μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
